Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 30 Μαΐου

• Ο λεπτός μηνίσκος της σελήνης βρίσκεται ανάμεσα στην Αφροδίτη και τον Δία. Κοιτάξτε στα ανατολικά 40 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου. Ο Δίας και η Αφροδίτη απέχουν σχεδόν 19 μοίρες.

• Απόψε, ο Τιτάνας, ο μεγαλύτερος και φωτεινότερος δορυφόρος του Κρόνου, βρίσκεται σε απόσταση περίπου  ίση με τέσσερις φορές το μήκος των δακτυλίων του στα ανατολικά του πλανήτη. 

Τρίτη, 31 Μαΐου

• Η παλαιά σελήνη βρίσκεται στα αριστερά της Αφροδίτης. Η πολύ λεπτή σελήνη χαμηλά στα ανατολικά βορειοανατολικά 35 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου. Χρησιμοποιήστε κιάλια. Ο Δίας είναι 20 μοίρες πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης.

• Οι γαλαξίες στο μεγάλο σμήνος γαλαξιών της Παρθένου είναι πολλοί αλλά όχι τόσο λαμπροί  όσο τα αντικείμενα του Μεσιέ. Όμως, αν ο ουρανός σας είναι σκοτεινός, ακόμα και με κιάλια μπορείτε να τους εντοπίσετε. Θα βρείτε δεκάδες γαλαξίες που θα φαίνονται σαν αμυδρές μουντζούρες στα δυτικά του έψιλον της Παρθένου.

Τετάρτη, 1 Ιουνίου

• Νέα σελήνη στις 12:04 μετά τα μεσάνυχτα.

• Μερική έκλειψη ηλίου. Για να τη δείτε θα πρέπει να βρεθείτε στη Σιβηρία ή στην Γροιλανδία ή στο Βόρειο Πόλο ή σε μέρη στο βόρειο Καναδά ή στη βόρεια Αλάσκα. Δείτε τον παρακάτω χάρτη του F. Espenak από τη NASA (eclipse.gsfc.nasa.gov/eclipse.html)
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Η ευθυγράμμιση των πλανητών στον πρωινό ουρανό συνεχίζεται και μεγαλώνει σε μήκος στα ανατολικά, με τον Δία τώρα να φαίνεται εύκολα. 

Πέμπτη, 2 Ιουνίου

• Αν και φαίνονται σαν γείτονες στον βραδινό ουρανό, ο Κρόνος είναι μόνο 76 λεπτά φωτός από τη Γη, ενώ η Πορίμα απέχει 39 έτη φωτός, περίπου το ¼ του εκατομμυρίου φορές πιο μακριά.

• Ο αστερισμός του Λέοντα βρίσκεται ψηλά στα νοτιοδυτικά στο τέλος του σούρουπου. Οι περισσότεροι παρατηρητές προσδιορίζουν εύκολα την περιοχή της κεφαλής, τον Βασιλίσκο (Regulus) και την ομάδα από αστέρια που μοιάζει σαν ένα δρεπάνι ή σαν ένα ανάποδο αγγλικό ερωτηματικό. Η ουρά του λιονταριού περιέχει επίσης ένα εξέχων αστέρι 2ου μεγέθους, την Ντενέμπολα. Αυτός ο ήλιος είναι άσπρος, δηλώνοντας σε εμάς ότι είναι θερμότερος από τον ήλιο μας. Η Ντενέμπολα είναι παρόμοια με τον Αλτάιρ, ένα από τα αστέρια του θερινού τριγώνου αλλά βρίσκεται πιο μακριά από αυτόν και κατά συνέπεια φαίνεται αμυδρότερη.

Παρασκευή, 3 Ιουνίου

• Το φωτεινό αστέρι χαμηλά στη δύση μόλις βραδιάσει είναι ο Προκύων του Μικρού Σκύλου. Το αστέρι αυτό είναι γνωστό στους περισσότερους ερασιτέχνες αστρονόμους αλλά είναι δύσκολο να αναγνωριστεί χωρίς τους γνωστούς αστερισμούς του Ωρίωνα και του Μεγάλου Κυνός (με τον Σείριο) να φαίνονται στον ουρανό αυτήν την ώρα. Παρομοίως, η Αίγα, το λαμπρό αστέρι χαμηλά στον βορειοδυτικό ουρανό, είναι ένα άλλο μέλος από την όμορφη  συλλογή με τέτοια λαμπρά και χαρακτηριστικά αντικείμενα από τον χειμερινό ουρανό.

Σάββατο, 4 Ιουνίου

• Πόσο σύντομα μετά από το ηλιοβασίλεμα μπορείτε να διακρίνετε τον Αντάρη να βγαίνει από τα νοτιοανατολικά; Ο Αντάρης είναι το αστέρι 1ου μεγέθους που χαρακτηρίζει την καρδιά του Σκορπιού. Η λαμπρότητα του Αντάρη εξαπατά λόγω της μεγάλης απόστασής του από τη Γη, 600 έτη φωτός. Το αστέρι είναι στην πραγματικότητα 12.000 φορές φωτεινότερο από τον ήλιο μας, ένας τεράστιος ερυθρός γίγαντας.

Κυριακή, 5 Ιουνίου

• Ο Κρόνος (με την Πορίμα δίπλα του) και ο Στάχυς ξεχωρίζουν στο νότο όταν αρχίζει να βραδιάζει. Μη ξεχάσετε όμως τον Κόρακα κάτω απ’ αυτούς. Το πιο λαμπρό αστέρι στα δεξιά και πάνω του αστερισμού είναι το δέλτα, ένα εύκολο στο διαχωρισμό διπλό άστρο: τα αστέρια που αποτελούν το ζεύγος χαρακτηρίζονται από φαινόμενα μεγέθη 3 και 9,2 αντίστοιχα και απέχουν 25 δευτερόλεπτα του τόξου,  μεταξύ τους.

• Στο βραδινό λυκόφως, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης βρίσκονται στα δεξιά της σελήνης. Στην ίδια απόσταση από το φεγγάρι, κάτω και στα αριστερά, ένα άλλο λαμπρό άστρο του χειμώνα, ο Προκύων, εξαφανίζεται από τον ουρανό του καλοκαιριού που πλησιάζει.

Ο γαλαξίας «Αδράχτι», ένα από τα καλύτερα παραδείγματα φακοειδή γαλαξία κρέμεται στον δυτικό ουρανό μετά τη δύση του ηλίου. Ο NGC 3115 είναι ένας σε θέση κάτοψης φακοειδής γαλαξίας που παρουσιάζει μια όμορφη θέα στον ουρανό. Όπως όλοι οι  φακοειδείς γαλαξίες, φαίνεται σαν ένας σπειροειδής γαλαξίας χωρίς περιοχές σκόνης και αστρογέννησης. Και περιέχει μια υπερ-τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο του που κρατά μάζα περίπου ίση με τη μάζα 2 δισεκατομμυρίων ήλιων!

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης και ο Δίας συνεχίζουν να μεγαλώνουν την μεταξύ τους απόσταση. Τώρα βρίσκονται πάνω σε μια μακρά διαγώνια γραμμή χαμηλά στο φως της ανατολής του ήλιου. Η Αφροδίτη είναι κατά πολύ ο πιο λαμπρός πλανήτης. Θα χρειαστείτε ένα ζευγάρι κιάλια 30 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου για να δείτε τον πολύ πιο αμυδρό Ερμή λίγο κάτω από την Αφροδίτη. Ο Δίας ανεβαίνει λίγο ψηλότερα και φαίνεται εύκολα. Ο Άρης, ο πιο αμυδρός απ’ όλους, βρίσκεται πάνω από την Αφροδίτη.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στην Παρθένο) είναι ο μόνος πλανήτης που προσφέρεται για παρατήρηση με τηλεσκόπιο. Βρίσκεται ψηλά στο νότο μετά τις 9 μ.μ. Τότε είναι και η καλύτερη ώρα για να τον παρατηρήσετε με τηλεσκόπιο. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ, περίπου 14° πιο κάτω ή τον λαμπρότερο Αρκτούρο 30° στα αριστερά του. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις  7,3° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. Μόνο 20 λεπτά της μοίρας από τον Κρόνο είναι το αστέρι γ της Παρθένου (Πορίμα), ένα ωραίο αλλά δύσκολο να εντοπιστεί με τηλεσκόπιο, διπλό αστέρι. Χρησιμοποιήστε μεγάλη μεγέθυνση και να ελπίζετε ότι το seeing θα είναι καλό.

• Περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες του Κρόνου από το διαστημικό σκάφος Cassini και το τηλεσκόπιο VLT στην Χιλή εδώ: http://www.skyandtelescope.com/news/home/122329429.html

• Δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο:http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους δυτικούς Ιχθείς) βρίσκεται στην λάμψη του πρωινού λυκόφωτος. 

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9 στον Υδροχόο) βρίσκεται χαμηλά στα νοτιοανατολικά λίγο πριν το πρώτο φως της αυγής. 

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14 στον Τοξότη) βρίσκεται ψηλά στο νότο πριν το ξημέρωμα.

www.astronomy.gr