Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 9 Μαΐου

• Η Αφροδίτη, ο Ερμής, ο Δίας και ο Άρης βρίσκονται σ’ ένα τόξο 7 μοιρών. Θα βρείτε αυτούς τους τέσσερις πλανήτες στα ανατολικά στο λυκαυγές. Χρησιμοποιήστε κιάλια.

• Η Κόμη της Βερενίκης είναι ένας από τους πιο πλούσιους σε γαλαξίες αστερισμούς. Όμως, περιέχει και μερικά σφαιρωτά σμήνη. Το πιο λαμπρό είναι το Μ53 με 260.000 αστέρια! Το άλλο σφαιρωτό σμήνος, το NGC 5053 έχει στο κέντρο του 43.000 αστέρια.
  
  
  

Αυτή η φωτογραφία υψηλής ανάλυσης του Μ53 από το τηλεσκόπιο Hubble αποκαλύπτει αστέρια κοντά στο κέντρο του σμήνους.

Τρίτη, 10 Μαΐου

• Πρώτο τέταρτο της σελήνης στις 11:34 μ.μ.

• Αν κοιτάξετε πάνω από την σελήνη αυτό το βράδυ θα δείτε τον Βασιλίσκο του Λέοντα. 
• Πριν την ανατολή της Τετάρτης, ο Δίας και ο Ερμής είναι αντίστοιχα, μόλις ½° πάνω και 1½° κάτω από την φωτεινότερη Αφροδίτη. Τότε είναι που ο Δίας και η Αφροδίτη, οι δύο πιο λαμπροί πλανήτες θα βρεθούν στην πιο κοντινή τους απόσταση.

Τετάρτη, 11 Μαΐου

• Ο 9ου μεγέθους αστεροειδής Υγεία βρίσκεται τώρα σχεδόν σε αντίθεση. Περνάει μέσα από το νότιο μέρος του Ζυγού αυτό τον μήνα. Η Υγεία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος αστεροειδής. Φαίνεται αμυδρός επειδή η επιφάνειά του  είναι αρκετά μαύρη. Κοιτάξτε τους παρακάτω χάρτες με τις θέσεις του  αστεροειδούς  από τον Μάιο μέχρι και τα μέσα Ιουνίου.
  
  
  

Πέμπτη, 12 Μαΐου

• Καθώς αρχίζει η νύχτα, προσέξτε πόσο ψηλά στέκεται η κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου. Αν και φαίνεται ότι αυτός ο γνωστός σχηματισμός αστέρων έχει σκαρφαλώσει ακριβώς από πάνω μας, στην πραγματικότητα είναι 10 με 15 μοίρες κάτω από το ζενίθ. Αν προεκτείνουμε πέντε φορές τους δύο δείκτες της  κατσαρόλας, τότε θα βρεθούμε στον πολικό αστέρα. Για να βεβαιωθείτε ότι το φαινόμενο μέγεθος του αστεριού του βορρά  είναι +2, κοιτάξτε τους δύο δείκτες αστέρες. Θα πρέπει να έχουν την ίδια λαμπρότητα.

Παρασκευή, 13 Μαΐου

• Η σελήνη βρίσκεται κάτω και στα δεξιά του Κρόνου αυτό το βράδυ

• Σήμερα είναι η ημέρα, «Παρασκευή και 13» στην οποία, πολλά εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν στη Βόρεια Αμερική δίνουν ξεχωριστή σημασία, ιδιαίτερα οι προληπτικοί οι οποίοι αριθμούν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού στις ΗΠΑ.  Ευτυχώς για αυτούς, θα είναι η μοναδική τέτοια ημέρα για αυτό το έτος.

Σάββατο, 14 Μαΐου

• Τώρα η σελήνη είναι κάτω και στα δεξιά του Στάχυ.

• Το φωτεινό αστέρι χαμηλά στη δύση μόλις βραδιάσει είναι ο Προκύων του Μικρού Σκύλου. Το αστέρι αυτό είναι γνωστό στους περισσότερους ερασιτέχνες αστρονόμους αλλά είναι δύσκολο να αναγνωριστεί χωρίς τους γνωστούς αστερισμούς του Ωρίωνα και του Μεγάλου Σκύλου (με τον Σείριο) να φαίνονται στον ουρανό αυτήν την ώρα. Παρομοίως, η Αίγα, το λαμπρό αστέρι χαμηλά στον βορειοδυτικό ουρανό, είναι ένα άλλο μέλος της όμορφης συλλογής με τέτοια λαμπρά και χαρακτηριστικά αντικείμενα από τον χειμερινό ουρανό.

Κυριακή, 15 Μαΐου

• Το όνομα  Ντενέμπολα σημαίνει «η ουρά του λιονταριού». Γενικά, το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτής, δηλαδή το «Ντενέμπ», υπάρχει σε αρκετά ονόματα αστεριών και αναφέρεται στην ουρά κάποιου ζώου. Η Ντενέμπολα μαζί με τον Στάχυ και τον Αρκτούρο (35 μοίρες στα αριστερά της Ντενέμπολας σχηματίζουν ένα μεγάλο ισόπλευρο τρίγωνο που μερικές φορές αναφέρεται σαν «το ανοιξιάτικο τρίγωνο».
  
  

Ο μαγευτικός αστερισμός του Ωρίωνα αποχαιρετά τον βραδινό ουρανό. Θα φανεί ξανά νωρίς την ανατολή στα τέλη Αυγούστου. Η φωτογραφία είναι του Αντώνη Παντελίδη.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  
  
  
  ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
  
  
• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης και ο Δίας είναι βυθισμένοι στο φως της ανατολής του ήλιου. Η Αφροδίτη βρίσκεται χαμηλότερα από τους άλλους πλανήτες και είναι κατά πολύ η πιο λαμπρή. Θα χρειαστείτε ένα ζευγάρι κιάλια, 20 με 30 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου για να δείτε τον πολύ πιο αμυδρό Ερμή κάτω από την Αφροδίτη. Ο Δίας ανεβαίνει λίγο ψηλότερα και φαίνεται ευκολότερα από μέρα σε μέρα. Ο Άρης, ο πιο αμυδρός απ’ όλους, φαίνεται δύσκολα. Ο Δίας περνάει μόλις 0,6° από την Αφροδίτη το πρωί της 11ης Μαΐου. Κάντε κλικ εδώ http://media.skyandtelescope.com/video/planet-animation-may2011.mov για να δείτε μια κινούμενη απεικόνιση των θέσεων των πλανητών τον Μάιο. 

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6 στην Παρθένο) είναι ο μόνος πλανήτης που προσφέρεται για παρατήρηση με τηλεσκόπιο. Βρίσκεται ψηλά στο νότο πριν τις 10 μ.μ. Τότε είναι και η καλύτερη ώρα για να τον παρατηρήσετε με τηλεσκόπιο. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ, περίπου 13° πιο κάτω ή τον λαμπρότερο Αρκτούρο 30° στα αριστερά του. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις  7,6° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. 

• Μόνο 1 ° περίπου από τον Κρόνο είναι το αστέρι γ της Παρθένου (Πορίμα), ένα ωραίο αλλά δύσκολο να εντοπιστεί με τηλεσκόπιο διπλό αστέρι. Η απόσταση που χωρίζει τα δύο αστέρια είναι μόλις 1,7 δευτερόλεπτα του τόξου. Χρησιμοποιήστε μεγάλη μεγέθυνση και να ελπίζετε σε ένα καλό seeing. Η απόσταση του Κρόνου από το αστέρι θα μειώνεται διαρκώς μέχρις ότου φτάσει στα 0,4° στα μέσα Ιουνίου.

• Δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο: http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους δυτικούς Ιχθείς) βρίσκεται στην λάμψη του πρωινού λυκόφωτος. 

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9 στον Υδροχόο) βρίσκεται χαμηλά στα νοτιοανατολικά λίγο πριν το πρώτο φως της αυγής. 

www.astronomy.gr