Ουρανός και Αστρονομικά Φαινόμενα Μάιος 2011

Ουρανός και Αστρονομικά Φαινόμενα 

Μάιος 2011

Γράφει η Αστροφυσικός Ελένη Χατζηχρήστου

Εικ. Ουρανος: Ο ουρανός του Μαίου για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/05/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)

Αυτό το Μήνα..

Τον Μάιο οι νύκτες είναι πια ζεστές , κατάλληλες για παρατηρήσεις, και ο ουρανός παίρνει σιγά-σιγά την καλοκαιρινή του όψη. Στις 6 Μαίου εορτάζεται η ημέρα του Διαστηματος και στις 7 η ημέρα της Αστρονομίας. Αυτό το μήνα θα έχουμε μια μοναδική ευκαιρία να απολαύσουμε τους λαμπρότερους πλανήτες μαζί στον ουρανό: Οι Ερμής, Αφροδίτη, Άρης και Δίας αλλάζουν μεταξύ τους θέσεις τις πρώτες πρωινές ώρες σε όλη τη διάρκεια του μήνα, ενώ ο Κρόνος θα λάμπει μετά το ηλιοβασίλεμα στον αστερισμό της Παρθένου. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός θα συναντήσει για τελευταία φορά ένα διαστημικό λεωφορείο (το Endeavour), αναζητήστε τον στον ουρανό. Και ακόμη,  θα έχουμε όπως πάντα κάποιες βροχές διαττόντων, αν και αμυδρές.

Άστρα και Αστερισμοί

Στον ανατολικό ορίζοντα, μια ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα ανατέλλει το λαμπρό άστρο Βέγκα, το πρώτο από τα τρία άστρα που σχηματίζουν το Θερινό Τρίγωνο, ενώ λίγες ώρες αργότερα εμφανίζονται και τα υπόλοιπα. Καθώς πλησιάζει το καλοκαίρι ο σχηματισμός αυτός θα βρίσκεται όλο και ψηλότερα στον ουρανό. Ο Βέγκα έχει και μια άλλη ιδιαιτερότητα: γύρω του σχηματίζεται ένα νέο ηλιακό σύστημα, σε απόσταση μόλις 26 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, που σε μερικά εκατομμύρια χρόνια θα διαμορφωθεί σε πλανήτες και δορυφόρους με τρόπο ίσως παρόμοιο με το δικό μας ηλιακό σύστημα. 

Εικ. Virgo: Ο αστερισμός της Παρθένου ανατέλλει αργά κάθε βράδυ και καλύπτει αρκετά μεγάλο τμήμα του ουρανού. Περιέχει το λαμπρό άστρο Στάχυ (που στην πραγματικότητα είναι δύο άστρα πολύ κοντά μεταξύ τους, με περίοδο περιφοράς 4 μόλις ημέρες) και πολλούς γνωστούς γαλαξίες. 

Βροχές Διαττόντων

Το έτος χωρίζεται σε δύο περιόδους, Ιανουάριο-Μάιο οπότε η δραστηριότητα των διαττόντων είναι σχετικά χαμηλή και Ιούνιο-Δεκέμβριο περίοδο που παρατηρούμε τις καλύτερες βροχές διαττόντων. Ο Μάιος επομένως αποτελεί τη διαχωριστική γραμμή θα λέγαμε, με ένα ελάχιστο αριθμό διαττόντων αυτό το μήνα. Στις αρχές Μαίου η Γη περνάει μέσα από το κέντρο της τροχιάς των σωματιδίων που άφησε πίσω του ο κομήτης Halley σε πρότερα περάσματά του από την κοσμική γειτονιά μας (την τελευταία φορά το 1986). Το αποτέλεσμα είναι η βροχή διαττόντων η-Υδροχοίδες, που κορυφώνεται στις 5-6 Μαίου, με περίπου 30 διάττοντες την ώρα, ορατή κυρίως στους παρατηρητές του νοτίου ημισφαιρίου. Από το βόρειο ημισφαίριο θα μπορέσουμε να δούμε λιγότερους διάττοντες και μόλις 1-2 ώρες πριν την ανατολή, με προέλευση από τον ανατολικό ορίζοντα. Ευτυχώς θα είμαστε κοντά στη Νέα Σελήνη και έτσι ο ουρανός θα είναι αρκούντως σκοτεινός για να τους απολαύσουμε. Τον Οκτώβριο η Γη περνάει και πάλι μέσα από τα συντρίμμια που άφησε πίσω του ο Halley και τότε έχουμε μια άλλη βροχή διαττόντων, τους Οριωνίδες. 

Οι άλλες βροχές διαττόντων του μήνα είναι μικρότερες, ή σποραδικά μετεωροειδή, συνήθως 10-12  την ώρα σε ένα σκοτεινό ουρανό, τα οποία δεν προέρχονται από κάποιο συγκεκριμένο σημείο του ουρανού. Οι περισσότερες μικρές βροχές διαττόντων συμβαίνουν στις αρχές του μήνα: Την 1η Μαίου κορυφώνονται οι φ-Βοωτίδες, που διαρκούν σχεδόν ένα μήνα (16/4-12/5), με περίπου 6 λαμπρούς και γρήγορους διάττοντες να διασχίζουν τον ουρανό ανά ώρα, στην κορύφωσή τους. Μόλις δύο ημέρες αργότερα κορυφώνονται και οι α-Σκορπίδες που επίσης διαρκούν σχεδόν1 μήνα, από τις αρχές Απριλίου ως τις 9 Μαίου. 

Εικ. Υδροχοίδες: Στο νοτιοανατολικό ορίζοντα θα δείτε αρκετά μετεωροειδή, τους η-Υδροχοίδες, ειδικά τις νύχτες της 5-6ης Μαίου, απομεινάρια πρότερου περάσματος του κομήτη Halley. Καθώς θα βρισκόμαστε λίγες μόνο νύκτες μετά τη Νέα Σελήνη ο σκοτεινός ουρανός θα ευνοεί την παρατήρησή τους (Credit: Stellarium/IM). 

Πλανήτες

Ο Κρόνος είναι λαμπρός και ορατός σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της νύκτας, καθώς κινείται αργά γύρω από τον Ήλιο  (ένα Κρόνειο έτος αντιστοιχεί σε 29 γήινα έτη). Προσφέρει εξαίρετο θέαμα με τους δακτυλίους του σε πλήρη θέα καθώς και με τον μεγαλύτερό του δορυφόρο Τιτάνα, ορατούς ακόμη και με μικρό τηλεσκόπιο. Ψάξτε τον στην Παρθένο, 13-14ο από το λαμπρότερο άστρο της τον Στάχυ. Ο Ερμής θα είναι πολύ αμυδρός και εξαιρετικά χαμηλά στον ανατολικό ορίζοντα. Αμυδρός θα είναι και ο κοκκινωπός Άρης. Ο Δίας ανατέλλει νωρίτερα από τους υπόλοιπους πλανήτες και θα είναι σημαντικά λαμπρότερος, καθώς παίρνει σιγά-σιγά τη θέση του όλο και ψηλότερα στο στερέωμα. Λαμπρότερη όλων παραμένει η Αφροδίτη στον ανατολικό ορίζοντα. Και οι τέσσερεις πλανήτες θα ανατέλλουν στον αστερισμό των Ιχθύων. Αυτό το μήνα είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή για να βρούμε στον ουρανό και τους δύο μακρινούς πλανήτες Ουρανό και Ποσειδώνα που θα βρίσκονται αρκετά ψηλά στο νοτιοανατολικό ορίζοντα πριν το ξημέρωμα, δίνοντας την ευκαιρία στους παρατηρητές να τους απολαύσουν χρησιμοποιώντας σχετικά μικρά τηλεσκόπια.

Τις πρώτες πρωινές ώρες κοιτάξτε στον ανατολικό ορίζοντα, αρκετά χαμηλά, για να δείτε τους τέσσερεις πλανήτες Ερμή, Αφροδίτη, Άρη και Δία. Αφροδίτη, Ερμής και Δίας χωρίζονται από λιγότερες των 5ο τα πρωινά της 7-15ης Μαίου, στις 11 του μήνα μάλιστα θα βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 2ο μεταξύ τους. Στις 15-25 Μαίου οι Αφροδίτη, Ερμής και Άρης θα απέχουν λιγότερο από 5ο μεταξύ τους, ειδικά την 21η Μαίου θα βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 2ο. Κοντά τους και ο πλανήτης Ουρανός, αν και πολύ αμυδρός για να φανεί στον σχετικά φωτεινό ουρανό. Το μισοφέγγαρο θα βρίσκεται και αυτό κοντά στο σχηματισμό των πλανητών: Την 1η Μαίου 5ο από τον Άρη, 6ο από τον Δία και 7ο Από τον Ερμή, ενώ οι Άρης και Δίας θα χωρίζονται από μόλις 0.4ο. Στις 7 και 18 Μαίου οι Ερμής και Αφροδίτη σε απόσταση μόλις 1.4ο μεταξύ τους. Στις 11 Μαίου οι Αφροδίτη, Ερμής και Δίας, μόλις 1.2ο ο ένας από τον άλλον. Στις 14 Μαίου Ερμής και Σελήνη θα απέχουν 8ο στον ουρανό. Στις 21 Μαίου οι Αφροδίτη, Ερμής και Άρης σε απόσταση 2.1ο  μεταξύ τους, ενώ στις 23 οι Αφροδίτη και Άρης πλησιάζουν σε απόσταση 1ο. Στις 29 Μαίου η Σελήνη πλησιάζει τον Δία στις 5ο, ενώ στις 30 και 31 Μαίου η Σελήνη θα βρίσκεται μόλις 4ο από τους Άρη και Αφροδίτη, αντίστοιχα. Δυστυχώς αυτό το καταπληκτικό θέαμα λαμβάνει χώρα χαμηλά στον ορίζοντα λίγο πριν την έναρξη της ημέρας, επομένως λίγοι θα έχουν το προνόμιο να το παρατηρήσουν. Μόνο ο πλανήτης Δίας αποσπάται από την ομάδα των πλανητών και προς το τέλος του μήνα θα έχει μετακινηθεί δυτικά αρκετά ψηλά στον ουρανό. Οι παρατηρητές του νοτίου ημισφαιρίου θα απολαύσουν σαφώς καλύτερο θέαμα, αφού οι πλανήτες θα βρίσκονται ψηλότερα στον ουρανό. 

Εικ. Πλανητες: Ένα  μοναδικό θέαμα με τέσσερεις πλανήτες και το μισοφέγγαρο θα έχουν την ευκαιρία να χαρούν οι λάτρεις του νυκτερινού ουρανού αυτό το μήνα, Στην εικόνα προσομοίωση του ουρανού της 30ης Μαίου από γεωγραφικό πλάτος παρόμοιο με εκείνο της Ελλάδας (Credit: Stellarium/IM).

Σελήνη

Νέα Σελήνη στις 3 Μαίου, Πρώτο Τέταρτο στις 10 Μαίου, Πανσέληνος στις 17 και Τελευταίο Τέταρτο στις 24 Μαίου. Η Σελήνη στο Περίγειο (362.135 χλμ) στις 15 Μαίου και στο Απόγειο (405.003 χλμ) στις 27 Μαίου.  Στις 4 Μαίου το μισοφέγγαρο θα είναι ορατό με ένα ζευγάρι κιάλια ανάμεσα στα αστρικά σμήνη των Πλειάδων και Υάδων, λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα στο δυτικό ορίζοντα. Σε όλη τη διάρκεια του μήνα θα πλησιάζει τους πλανήτες σε απόσταση λίγων μόνο μοιρών στον ουρανό, προσφέροντας ένα καταπληκτικό θέαμα που δεν πρέπει να χάσετε. 

Διαστημικά Γεγονότα του Μήνα

Αυτό το μήνα είναι η τελευταία «ιστορική» συνάντηση τους Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ΔΔΣ) με ένα διαστημικό λεωφορείο, το Endeavour. Στις αρχές του μήνα θα βρίσκονται και τα δύο στον ουρανό, επομένως θα είναι η κατάλληλη στιγμή για να τους δείτε. Θυμηθείτε ότι ο ΔΔΣ φωτίζεται από τον Ήλιο (που βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα)  και επομένως γίνεται ορατός για τον γήινο παρατηρητή λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα ή πριν την ανατολή. Κοιτάξτε την ιστοσελίδα http://www.heavens-above.com/ για να δείτε πότε ο ΔΔΣ θα βρίσκεται πάνω από την περιοχή σας. Στις 6 Μαίου εορτάζεται η διεθνής Ημέρα Διαστήματος και στις 7 Μαίου η διεθνής Ημέρα Αστρονομίας, οπότε διάφορες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Στις 8 και 19 Μαίου το διαστημόπλοιο Cassini θα περάσει κοντά από τον Τιτάνα, και στις 18 Μαίου κοντά από τον Εγκέλαδο, δορυφόροι και οι δύο του Κρόνου.  

Εικ. ISS: Πέρασμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ΔΔΣ) πάνω από την πόλη Lauffen της νότιας Γερμανίας καθώς και του διαστημικού λεωφορείου Discovery λίγο αργότερα, που μόλις είχε εκτοξευθεί από το Kennedy Space Center στη Φλόριδα. Αυτά συνέβησαν στις 31 Μαίου 2008. Τρία χρόνια αργότερα, τον ΔΔΣ επισκέπτεται ένα άλλο διαστημικό λεωφορείο το Endeavour. Κοιτάξτε τον ουρανό για να δείτε τον ΔΔΣ να περνάει πάνω από το κεφάλι σας, λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα ή πριν την ανατολή, τις πρώτες νύκτες του μήνα (Credit: Jürgen Michelberger). 

Αναλυτικό Αστρονομικό Ημερολόγιο

1 Μαίου: Η Σελήνη 7ο από τον Ερμή, 6ο από τον Δία και 5ο από τον Άρη. Οι δύο τελευταίοι σε απόσταση μόλις 0.4ο μεταξύ τους.

3 Μαίου: Νέα Σελήνη.

5 Μαίου: Η Σελήνη 7ο από τον Αλδεμπαράν.

5-6 Μαίου: Κορύφωση της βροχής διαττόντων η-Υδροχοίδες.

7 Μαίου: Ο Ερμής στη μέγιστη απομάκρυνσή του από τον Ήλιο. Διεθνής Ημέρα Αστρονομίας.

8 Μαίου: Η Σελήνη 9ο από τον Πολυδεύκη.

9 Μαίου: Η Σελήνη 5ο από το αστρικό σμήνος Κυψέλη.

10 Μαίου: Πρώτο Τέταρτο Σελήνης.

11 Μαίου: Η Σελήνη 5ο από τον Βασιλίσκο. Οι πλανήτες Ερμής, Αφροδίτη και Δίας σχηματίζουν μια κάθετη στον ανατολικό ορίζοντα γραμμή μήκους 2ο περίπου. Κοντά τους και ο αμυδρός Άρης.

14 Μαίου: Η Σελήνη 8ο από τον Κρόνο.

15 Μαίου: Η Σελήνη στο Περίγειο (362.135 χλμ) και 3ο από τον Στάχυ.

17 Μαίου: Πανσέληνος.

18 Μαίου: Η Σελήνη 3ο από τον Αλδεμπαράν.

21 Μαίου: Οι Ερμής, Αφροδίτη και Άρης σε απόσταση μικρότερη των 2.1ο στον ουρανό.

24 Μαίου: Τελευταίο Τέταρτο Σελήνης.

27 Μαίου: Η Σελήνη στο Απόγειο (405.003 χλμ).

29 Μαίου: Η Σελήνη 5ο από τον Δία.

30 Μαίου: Η Σελήνη 4ο από τον Άρη.

31 Μαίου: Η Σελήνη 4ο από την Αφροδίτη.

Εικ. Οριζοντας: Ο ορίζοντας του Μαίου, κοιτώντας ανατολικά λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου, για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/05/2011 03:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)

Πηγές:

http://www.synapses.co.uk/astro/monthnxt.html

http://stargazing.suite101.com/article.cfm/the_night_sky_for_april 2011                

http://www.astronomynow.com/sky_charts.html

http://stardate.org/nightsky/almanac/ 

http://www.seasky.org/astronomy/astronomy_calendar_current.html 

http://www.mmo.org/astronomy/this-months-sky.html 

http://www.space.com/spacewatch/new_sky_calendar.html

http://www.skymaps.com/downloads.html

http://www.skymaps.com/articles/n1105.html                 

http://transientsky.wordpress.com/ 

http://www.arksky.org/

http://space.about.com/od/computerresources/tp/     

http://www.moonwise.co.uk/year/

http://www.findyourfate.com/astrology/year2011/sky2011.html 

http://users.sch.gr/mdogram/ 

http://www.spaceagepub.com/calendar/downrange.html

http://www.jodrellbank.manchester.ac.uk/astronomy/nightsky/

Ο ουρανός της εβδομάδας και από το: http://www.skyandtelescope.com/

Ο νυκτερινός ουρανός καθημερινά: http://www.astro.noa.gr/AlmanacIAA/iaa_today.htm

Εφαρμογές Java και εικονικά εργαλεία για την αναπαραγωγή του νυκτερινού ουρανού από το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που βρίσκεστε:

http://space.about.com/library/weekly/blskymaps.htm 

http://www.oras.org/stargazer/applet.html

Προσθήκη: 03/05/2011