Ο Ουρανός της εβδομάδας

Οι Λεοντίδες του 2009

• Φέτος, οι Λεοντίδες, η ετήσια βροχή διαττόντων φθάνει στο μέγιστό της την Τρίτη,17 Νοεμβρίου. Εάν οι ειδικοί βγουν σωστοί στις προβλέψεις τους, τότε η βροχή θα παραγάγει αρκετά μετέωρα, ιδιαίτερα στην Ασία. Η φάση της σελήνης θα είναι νέα, ανεβάζοντας έτσι τις προσδοκίες μας. Ίσως οι φετινές Λεοντίδες να είναι οι καλύτερες που είχαμε εδώ και χρόνια.  «Προβλέπουμε 20 έως 30 μετέωρα  ανά ώρα στην Αμερική, και έναν καταιγισμό από 200 έως 300 ανά ώρα στην Ασία», λέει ο ειδικός της NASA Bill Cooke. 
  
  
  
  
  
  
  
  

Ένα λαμπρό μετέωρο τα ξημερώματα φωτογραφήθηκε το 2002 από τον Simon Filiatrault στο Quebec του Καναδά.

• Η Γη θα περάσει μέσα από τα υπολείμματα που άφησε ο κομήτης 55P/Tempel-Tuttle. Το αποτέλεσμα: η βροχή διαττόντων Λεοντίδες.

• Η συνάντηση της Γης με την σκόνη από τον κομήτη πρόκειται να είναι σύντομη, «ίσως λίγο περισσότερο από μερικές ώρες», συμπληρώνει ο Cooke. Οι προβλέψεις διαφέρουν ως προς το πότε θα εκδηλωθεί η καταιγίδα. Οι προσεγγίσεις  δίνουν το χρονικό διάστημα από 9:00 UT μέχρι και 22:00 UT στις 17 Νοεμβρίου (+2 ώρες  = ώρα Ελλάδας). Θεωρητικά, ευνοούνται: η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία και η Αμερική. Αν και στην Ελλάδα βρισκόμαστε μακριά από τη γεωγραφική περιοχή με τις καλύτερες πιθανότητες για να είμαστε στο κέντρο της βροχής, θα βοηθούσε πολύ στην καλύτερη παρατήρηση αν βρισκόμασταν στην ύπαιθρο, μακριά από τα φώτα της πόλης. Ένας επιπλέον λόγος είναι ότι αυτές οι Λεοντίδες πρόκειται να είναι αμυδροί. Αυτό συμβαίνει γιατί το κύμα ροής του κομήτη περιέχει πολλούς μικρούς κόκκους από τη σκόνη του κομήτη. Και είναι απλό: μικρά κομμάτια δημιουργούν αμυδρά μετέωρα.

• Η τροχιά της Γης στα μέσα Νοεμβρίου είναι γεμάτη με υπολείμματα σκόνης από τον κομήτη Tempel-Tuttle. Κάθε φορά που ο κομήτης επισκέπτεται το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος (μια φορά κάθε 33 χρόνια), αφήνει  ένα ρεύμα σκόνης, χαλίκια και πετραδάκια. Αυτό δημιουργεί ένα είδος «ναρκοπεδίου» για την Γη στο οποίο και εισέρχεται κάθε Νοέμβριο.
  
  
  
  
  
  
  
  

• Ένα αξιοπρόσεκτο χαρακτηριστικό γνώρισμα της φετινής βροχής είναι ότι οι Λεοντίδες θα φαίνεται ότι προέρχονται ακριβώς από το σημείο του ουρανού όπου βρίσκεται ο πλανήτης Άρης. Είναι μόνο  μια σύμπτωση. Αυτό το έτος, ο Άρης θα βρίσκεται στο ακτινοβόλο σημείο των Λεοντίδων. Ο κόκκινος πλανήτης είναι σχεδόν δύο φορές πιο λαμπρός από ένα αστέρι 1ου μεγέθους.
  
  
  
  
  
  
  
  

• Το μεγαλύτερο κύμα με τις Λεοντίδες, στις 2100-2200 UT, το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου ευνοεί για την παρατήρησή του τις περιοχές της Γης που φαίνονται στο κέντρο του παραπάνω χάρτη (Κίνα, Ινδονησία). Τότε, η Γη θα περάσει μέσα από ένα ζευγάρι ρευμάτων από μετέωρα που δημιουργήθηκε από τον κομήτη Tempel-Tuttle το 1466 και το 1533. Πιθανόν, αυτό το διπλό πέρασμα θα μπορούσε να παραγάγει μέχρι 300 Λεοντίδες ανά ώρα.

• «Ακόμα κι αν το ποσοστό είναι μικρότερο από τον αναμενόμενο αριθμό, η φετινή βροχή θα είναι μια από τις καλύτερες βροχές του έτους», συμπληρώνει ο Cooke.

• Οι Λεοντίδες είναι γνωστές για τον καταιγισμό τους, όπως πρόσφατα, το 1999-2002 όταν είχαμε περισσότερα από 1000 μετέωρα ανά ώρα. Οι Λεοντίδες του 2009 δεν θα έχουν την ένταση αυτή, όμως έχοντας και τον πλανήτη Άρη στο κέντρο της σκηνής, αρκεί ένας λαμπρός διάττοντας να περάσει κοντά του για να κάνει την βραδιά μας αξέχαστη!
  

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης

Δευτέρα, 16 Νοεμβρίου

• Νέα σελήνη στις 9:15 μ.μ.

Τρίτη,17 Νοεμβρίου

• Η Γη θα περάσει μέσα από τα υπολείμματα που άφησε ο κομήτης 55P/Tempel-Tuttle. Το αποτέλεσμα: η βροχή διαττόντων Λεοντίδες.
• Οι προβλέψεις διαφέρουν ως προς το πότε θα εκδηλωθεί η καταιγίδα. Οι προσεγγίσεις  δίνουν το χρονικό διάστημα από 9:00 UT μέχρι και 22:00 UT στις 17 Νοεμβρίου (+2 ώρες  = ώρα Ελλάδας). Θεωρητικά, ευνοούνται: η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία και η Αμερική. Αν και στην Ελλάδα βρισκόμαστε οριακά στην γεωγραφική περιοχή με τις καλύτερες πιθανότητες για να είμαστε στο κέντρο της βροχής, θα βοηθούσε πολύ στην καλύτερη παρατήρηση αν βρισκόμασταν στην ύπαιθρο, μακριά από τα φώτα της πόλης.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 20:47 μ.μ

Τετάρτη, 18 Νοεμβρίου

• Δεν είναι δυνατόν να μη προσέξετε τον Δία να λάμπει στο νότο ή στα νοτιοδυτικά αυτά τα βράδια. Κοιτάξτε αρκετά χαμηλότερα και στα αριστερά του για τον Φομαλχώ. Ακόμα πιο μακριά πάνω και στα δεξιά του είναι ο Αλτάιρ.

Πέμπτη, 19 Νοεμβρίου

• Το Κήτος, το θαλάσσιο τέρας  ή η φάλαινα, εκτείνεται πέρα από το νοτιοανατολικό μέρος του βραδινού ουρανού. Βρίσκεται κάτω από τον Πήγασο και την Ανδρομέδα και περίπου ένα τρίτο πάνω από τον ορίζοντα. Το Κήτος μοιράζεται επίσης τη μυθολογία με αυτούς τους δύο αστερισμούς. Το φωτεινότερο αστέρι του Κήτους είναι ο 2ου μεγέθους Diphda, 20 μοίρες πάνω από το νοτιοανατολικό σημείο και περίπου 1 ½  ώρες μετά από το ηλιοβασίλεμα. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:26 μ.μ

Παρασκευή, 20 Νοεμβρίου

• Το φωτεινό αστέρι ακριβώς επάνω από τον ανατολικό -βορειοανατολικό ορίζοντα στο σούρουπο είναι ο Λαμπαδίας (Aldebaran) το μάτι του Ταύρου. Μη το μπερδέψετε με την Αίγα (Capella) του Ηνίοχου, ακόμα φωτεινότερο και κάπως ψηλότερα και μακρύτερα στα βορειοανατολικά. Και τα δύο αστέρια είναι μέρος της όμορφης συνάθροισης  λαμπρών αστεριών του χειμώνα που συνδέονται με τον Ωρίωνα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:18 μ.μ

Σάββατο, 21 Νοεμβρίου

• Στο δυτικό λυκόφως, η ημισέληνος λάμπει περίπου 25 μοίρες κάτω και στα δεξιά του Δία.

• Η λαμπρή Κασσιόπη στριφογυρίζει γύρω από τον βόρειο μεσημβρινό, κοντά στο ζενίθ, κατά τη διάρκεια των βραδυνών ωρών. Ξέρετε πού να ψάξετε για το ανοιχτό σμήνος  NGC 7789, με κιάλια; Είναι περίπου 3 μοίρες νοτιοδυτικά του β της Κασσιόπης. Το σμήνος έχει διάμετρο περίπου 30 λεπτά του τόξου και όλα τα αστέρια που ανήκουν σε αυτό το σμήνος είναι περίπου 11ου μεγέθους. Φαίνονται καλά με μεσαία μεγέθυνση. Αν και το σμήνος έχει μέγεθος όσο και η σελήνη, μοιάζει σαν ένα νεφέλωμα εκπομπής αν το δει κάποιος με κιάλια. Η απόστασή του είναι περίπου 13.000 έτη φωτός μακριά.

Κυριακή, 22 Νοεμβρίου

• Η σελήνη είναι σε απόγειο, 404.733 χιλιόμετρα από τη Γη.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:57 μ.μ. 

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.
  
  
  
  
  
  
  

Μια όμορφη εικόνα του Δία τραβηγμένη με το κατοπτρικό τηλεσκόπιο Skywatcher 200mm και την webcamera SPC900NC από τον Παύλο Βλάχο.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

  ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com

• Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως της δύσης του ήλιου.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -3,9) βρίσκεται πολύ χαμηλά πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα στο λυκαυγές, 40 με 30 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου. Με κιάλια θα βρείτε τον πολύ πιο αμυδρό Στάχυ πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Ο Κρόνος φαίνεται επίσης πολύ πιο μακριά πάνω και στα δεξιά της. 

• Ο Κρόνος (μέγεθος 1,0 στην κεφαλή της Παρθένου), εμφανίζεται ολοένα και ψηλότερα στα ανατολικά νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς.

• Ο Άρης (μέγεθος +0,2, στον Καρκίνο) κάτω από τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη, ανατέλλει πριν τις 11:00 το βράδυ και βρίσκεται ψηλά στο νοτιοανατολικό ουρανό πριν το λυκαυγές. Ο Άρης αρχίζει μια μακριά, αργή πορεία που θα τον φέρει σε αντίθεση στις 29 Ιανουαρίου, 2010. Με τηλεσκόπιο, ο δίσκος του πλανήτη είναι μόλις 9 δευτερόλεπτα του τόξου και θα φθάσει στα 14,1 δευτερόλεπτα τον Ιανουάριο όταν θα βρεθεί σε αντίθεση, όχι ιδιαίτερα λαμπρός.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,4 στον Αιγόκερο) λάμπει φωτεινός στο νότο στο λυκόφως και χαμηλότερα στα νοτιοδυτικά αργότερα το βράδυ. Δύει λίγο μετά τις 11:00 μ.μ. 

• Ο Ουρανός  (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται ψηλά στο νότο το βράδυ.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9 στον Αιγόκερο) βρίσκεται 5°-6° ανατολικά του Δία.

• Ο Πλούτωνας χάνεται στο φως της δύσης του ήλιου.

Email: planitario@astronomy.gr

www.astronomy.gr