Οι πλανήτες αυτήν την εβδομάδα

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

• Αισθάνεστε ότι ο χρόνος είναι μεγάλος; Έξι λεπτά και 39 δευτερόλεπτα, για την ακρίβεια. Αυτή είναι η διάρκεια της ολικής έκλειψης ηλίου αυτής της εβδομάδας – η μεγαλύτερη σε διάρκεια του 21ου αιώνα. Το γεγονός ξεκινάει στην αρχή της αυγής, την Τετάρτη 22 Ιουλίου, στον κόλπο του Khambhat στα ανατολικά της Ινδίας. Οι πρωινοί ψαράδες θα δουν μια ανατολή όπως δεν θα την έχουν βιώσει ποτέ. Ανατέλοντας από τα κύματα αντί του συνηθισμένου ήλιου θα είναι ένας μελανός ήλιος με ακτίνες που θα διευρύνονται πέρα από τον ουρανό. Τα θαλασσοπούλια θα σταματήσουν το πρωινό θορυβώδες ξύπνημά τους, αβέβαια εάν η ημέρα αρχίζει ή όχι, καθώς μια παράξενη σκιά θα ωθεί προς τα πίσω το πρωινό ξημέρωμα, την ίδια ώρα που θα κάνει την εμφάνισή του ένα ασυνήθιστα κρύο αεράκι.
  
  
  
  
  
  
  

Ολική έκλειψη ηλίου στην Ανταρκτική, 2003. (http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap080504.html , του Fred Bruenjes από το www.moonglow.net ).

• Οι περισσότερες ηλιακές εκλείψεις παράγουν αυτό το είδος της υπερφυσικής εμπειρίας για 2 με 3 λεπτά το πολύ-πολύ. Η έκλειψη της 22ας Ιουλίου 2009, όμως, θα διαρκέσει 6 λεπτά και 39 δευτερόλεπτα σε κάποιες περιοχές, πολύ κοντά στα 7,5 λεπτά που είναι το θεωρητικό μέγιστο μιας έκλειψης ήλιου. Δεν θα ξεπεραστεί σε διάρκεια μέχρι την έκλειψη της 13ης Ιουνίου, 2132. Ξεκινώντας λοιπόν από τον κόλπο του Khambhat, η σκιά της σελήνης θα τρέξει ανατολικά κατά μήκος της Ινδίας, της Κίνας και τα νησιά Ryukyu στην Ιαπωνία.
  
  
  
  
  
  
  

• Κάνετε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε μια κινούμενη απεικόνιση αυτού του χάρτη: http://science.nasa.gov/headlines/y2009/images/longestsolareclipse/World.gif ( Του Larry Koehn από το ShadowAndSubstance.com ).

• Η πορεία της ολικότητας περνάει από πολλές μεγάλες πόλεις. Η σκιά θα καθυστερήσει στη Σαγκάη, την μεγαλύτερη πόλη στην Κίνα, για έξι ολόκληρα λεπτά, δίνοντας στα 20 εκατομμύρια κατοίκους μια εκθαμβωτική και μεγάλης διάρκειας θέα της ηλιακής κορώνας. Άλλες μεγάλες πόλεις στην πορεία της ολικότητας είναι : Surat, Vadodara, Bhopal, Varanasi, Chengdu, Chongqing, Wuhan, Hefei, Hangzhou. Ο πληθυσμός κάθε μιας από αυτές τις πόλεις αριθμεί εκατομμύρια, καθιστώντας πιθανότατα την έκλειψη αυτή την περισσότερο παρατηρήσιμη ηλιακή έκλειψη στην ανθρώπινη ιστορία.

• Η έκλειψη είναι ιδιαίτερα μεγάλη σε διάρκεια λόγω μιας τυχερής σύμπτωσης λόγω της ελλειπτικής μορφής των πλανητικών τροχιών. Στις 22 Ιουλίου, Η Γη συμβαίνει να είναι κοντά στο απώτατο σημείο της από τον ήλιο. Ένας μικρός ήλιος σημαίνει ότι το φεγγάρι μπορεί να τον καλύψει περισσότερο χρόνο. Συγχρόνως, το φεγγάρι θα είναι κοντά στο πιο κοντινό του σημείο από τη Γη. Ένα μεγάλο φεγγάρι καλύπτει τον ήλιο σε μεγαλύτερο χρόνο, αυξάνοντας έτσι την διάρκεια της έκλειψης ακόμη περισσότερο.

• Θα μπορέσετε να παρακολουθήσετε ζωντανά την έκλειψη μέσω διαδικτύου: http://www.exploratorium.edu/eclipse/2009/index.html

Δευτέρα, 20 Ιουλίου

• Η παλαιά σελήνη, λεπτή ημισέληνος, βρίσκεται κάτω και στα αριστερά της Αφροδίτης. Κοιτάξτε μια ώρα πριν την ανατολή του ήλιου στα ανατολικά βορειοανατολικά. Η σελήνη θα βρίσκεται πολύ χαμηλά στον ορίζοντα.
  
  
  
  
  
  
  

• Σαράντα χρόνια πριν, σαν σήμερα, το Apollo 11 με τον Buzz Aldrin και τον Neil Armstrong προσεδαφίστηκαν στο φεγγάρι. Εκείνη την ημέρα, το φεγγάρι ήταν στον βραδινό ουρανό σε φάση πλατειάς ημισελήνου και η Θάλασσα της Ηρεμίας ήταν ορατή στην επιφάνεια της σελήνης. Δείτε την σελίδα που έφτιαξε η NASA για την 40η επέτειο της προσεδάφισης του ανθρώπου στην σελήνη: http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/40th/index.html

Τρίτη, 21 Ιουλίου

• Νέα σελήνη στις 17:35.

• Αυτήν την εβδομάδα, αν κοιτάξετε μετά το σούρουπο σχεδόν πάνω στο ζενίθ, θα δείτε τον Βέγα, το λαμπρότερο αστέρι στην περιοχή αυτή. Βρίσκεται σε απόσταση 25 έτη φωτός, πολύ κοντά σε σχέση με τον Ντενέμπ (16.000 έτη φωτός) που βρίσκεται κάτω από τον Βέγα και στα αριστερά του. Στα δεξιά και κάτω από τον Βέγα είναι ο Αλτάιρ, μόλις 17 έτη φωτός μακριά. Τα τρία αυτά αστέρια σχηματίζουν το γνωστό τρίγωνο του καλοκαιριού.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:23 π.μ., ξημερώματα Τετάρτης.

Τετάρτη, 22 Ιουλίου

• Ολική έκλειψη ηλίου σε περιοχές της Ινδίας στην αρχή της ημέρας, στην Κίνα αργότερα το πρωί και στον δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η έκλειψη είναι μερική σε μια μεγάλη περιοχή, από την Σιβηρία και το Καζακστάν μέχρι την νοτιοανατολική Ασία και την Ινδονησία.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 00:14π.μ., μετά τα μεσάνυχτα της Τετάρτης.

Πέμπτη, 23 Ιουλίου

• Κοιτάξτε πολύ χαμηλά στα δυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα και θα δείτε την λεπτή ημισέληνο. Πάνω από την σελήνη φέγγει ο Βασιλίσκος, εγκαταλείποντας τον ουρανό βραδινό ουρανό σε λίγο. Ο Κρόνος βρίσκεται ψηλότερα, στα αριστερά της σελήνης. Αρκετά μακριά από το φεγγάρι και στα δεξιά και χαμηλά στον ορίζοντα βρίσκεται ο Ερμής. Θα τον εντοπίσετε με ένα ζευγάρι κιάλια.

Παρασκευή, 24 Ιουλίου

Οι θέσεις της σελήνης σε σχέση με τον Κρόνο, τον Βασιλίσκο και τον Ερμή, νωρίς στο βραδινό λυκόφως από την 23η έως και την 25η Ιουλίου.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:21 π.μ., ξημερώματα Σαββάτου.

Σάββατο, 25 Ιουλίου

• Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, αν και τυπικά θεωρείται αντικείμενο του φθινοπωρινού ουρανού ανατέλλει λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα και φθάνει ψηλά στον ουρανό στο λυκαυγές. Μαζί του φυσικά φαίνεται και το περίφημο τετράγωνο του Πήγασου ψηλά στο ζενίθ λίγο πριν χαθούν τα άστρα στο φως της ημέρας.

Κυριακή, 26 Ιουλίου

• Αν και βρισκόμαστε στα μέσα του καλοκαιριού, η Κασσιόπη, ένας αστερισμός του φθινοπώρου (με σχήμα W) ήδη φαίνεται στον βόρειο-ανατολικό ουρανό το βράδυ.
• Τις πρώτες πρωινές ώρες αλλάζει σχήμα σε αντίστροφης φοράς Σ. Κάτω από την βασίλισσα ανέρχεται και ο αστερισμός του Περσέα (ο βασιλιάς). Μεταξύ των δυο αστερισμών ξεχωρίζει εύκολα ακόμα και με γυμνό μάτι το περίφημο διπλό σμήνος του Περσέα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:59 π.μ., ξημερώματα Δευτέρας.

Πιθανό γεγονός πρόσκρουσης στον Δία: Κάτι χτύπησε τον Δία; Στις 19 Ιουλίου, ένα μαύρο "σημάδι" εμφανίστηκε στα σύννεφα του Δία παρόμοιο με τα 9 σημάδια που άφησε η πρόσκρουση του κομήτη Shoemaker-Levy (http://seds.org/archive/sl9/sl9.html ) το 1994. Ο έμπειρος ερασιτέχνης Anthony Wesley φωτογράφισε αυτό τα παράξενο «σημάδι» από το παρατηρητήριό του στην Murrumbateman της Αυστραλίας. Το σημάδι αυτό αναμένεται να εξαπλωθεί τις επόμενες ημέρες. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι, με μεσαίου μεγέθους τηλεσκόπια η μεγαλύτερα μπορούν να καταγράψουν πιθανές αλλαγές στην επιφάνεια του Δία. Το σημείο αυτό βρίσκεται σε γεωγραφικό μήκος 210°. Για να υπολογίσετε τον χρόνο που θα περάσει το σημάδι αυτό από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη, προσθέστε 2 ώρες και 6 λεπτά στους παραπάνω χρόνους που δίνονται για την διάβαση της ερυθράς κηλίδας από τον μεσημβρινό του πλανήτη.

• Θέλετε να μυηθείτε στον χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό..
  
  Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά. Η κηλίδα #1024 που εμφανίστηκε την προηγούμενη εβδομάδα δεν είναι πλέον ορατή .Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com

• Ο Ερμής που βρίσκονταν σε σύνοδο με τον ήλιο, αρχίζει να εμφανίζεται πολύ χαμηλά στον δυτικό ορίζοντα μετά το βραδινό λυκόφως.

• Η Αφροδίτη και ο Άρης (με φαινόμενο μέγεθος – 4,1 και +1,1, αντίστοιχα) βρίσκονται στον πρωινό ουρανό, πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα. Η Αφροδίτη είναι πολύ λαμπρή ενώ ο Άρης είναι 120 φορές πιο αμυδρός απ’ αυτήν. Ο Άρης βρίσκεται πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης σε απόσταση που μεγαλώνει και φθάνει τις 10° με 13° αυτήν την εβδομάδα. O Αλντεμπαράν, παρόμοιος σε λαμπρότητα και χρώμα με τον Άρη, βρίσκεται στα δεξιά της νοητής γραμμής που ενώνει τους δύο πλανήτες. Πάνω από τον Άρη θα δείτε τις Πλειάδες. Ο Άρης αρχίζει μια μακριά, αργή πορεία που θα τον φέρει σε αντίθεση στις 29 Ιανουαρίου, 2010. Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη φαίνεται ότι είναι σε φάση gibbous και περίπου 15 δευτερόλεπτα σε φαινόμενη διάμετρο, ενώ ο Άρης έχει μόνο 5 δευτερόλεπτα του τόξου διάμετρο.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,8, στον Αιγόκερο για αυτό το έτος) ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά καθημερινά. Θα τον δείτε στα νοτιοανατολικά να ανατέλλει μετά τις 10:00 μ.μ. Όσο πιο νότια ζείτε τόσο πιο ψηλά στον ουρανό θα είναι ο Δίας και τόσο πιο καλή και σταθερή εικόνα θα έχετε με ένα τηλεσκόπιο. Η φαινόμενη διάμετρός του είναι 48 δευτερόλεπτα του τόξου.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +1, στον Λέοντα ) λάμπει τώρα στα δυτικά νωρίς το βράδυ. Ο Κρόνος έχει τους δακτυλίους του σε σχεδόν θέση κάτοψης, σε κλίση 2 ½° από την θέση παρατήρησής μας πάνω στη Γη. Το άνοιγμα των δακτυλίων του είναι το μεγαλύτερο για αυτό το έτος. Θα κλείσουν πάλι σε θέση σχεδόν απόλυτης κάτοψης τον Σεπτέμβριο του 2009, τότε που ο πλανήτης θα βρεθεί σε σύνοδο με τον ήλιο. Όσο περνάει ο χρόνος, τόσο πιο δύσκολη θα γίνεται η παρατήρηση του πλανήτη αφού θα βρίσκεται ολοένα και χαμηλότερα.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8, στους Ιχθείες) βρίσκεται ψηλά στον νότο πριν το λυκαυγές.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στον Αιγόκερο) παραμένει 1° μακριά από τον Δία στο φως της αυγής, όμως είναι 17.000 φορές πιο αμυδρός απ’ αυτόν.

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον βορειοδυτικό Τοξότη) βρίσκεται στα νότια περίπου στις 11 μ.μ. Είναι 250 φορές πιο αμυδρός από τον Ποσειδώνα. Ιδανική θέση παρατήρησης στον βραδινό ουρανό έχει ο Πλούτωνας αυτόν το μήνα και τον Αύγουστο.

(c) 2001-2007 'ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης'
Δημήτριος Τσάμπουρας & Σια Ο.Ε.

Έδρα: Πολυτεχνείου 45, Λαδάδικα (4ος όροφος), Τ.Κ.54625 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
τηλ. 2310-533 902 /2310-541 826
fax. 2310-550 672

Υποκ/μα: Πανεπιστημίου 56 Μέγαρο ΕΡΜΗΣ (2ος όροφ.), Ομόνοια, Τ.Κ. 10678 ΑΘΗΝΑ
τηλ.: 210-3845102
fax.: 210-3842030

Email: planitario@astronomy.gr
www.astronomy.gr