Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ (1): JEAN-LUC GODARD, "In the Darkness of Time"

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Από την Αλεξάνδρα Λεφοπούλου
Jean Luc Godard

Στις 3 Δεκεμβρίου του 1930, στις 2 τα ξημερώματα (ωροσκόπος ζυγός με σελήνη στον ταύρο και αφροδίτη στο σκορπιό), όπως ταιριάζει σε ένα ανήσυχο πνεύμα του σινεμά, γεννήθηκε στο Παρίσι, ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ το τρομερό παιδί της Νouvelle Vague (που ΄φετος κλείνει τα 50 χρόνια της σαν κινηματογραφικό κίνημα), του ρεύματος που άλλαξε για πάντα το σινεμά, το ανήσυχο πνεύμα του γαλλικού σινεμά που υπήρξε η αιχμή του δόρατος μιας γενιάς κινηματογραφιστών που λαχταρούσαν μιαν εκ βάθρων ανανέωση της γραμματικής και του συντακτικού της κινηματογραφικής τέχνης, αλλά και ένα από τα σύμβολα της εξεγερμένης γενιάς του 1968.

Για να αναλύσει κανείς το έργο του Γκοντάρ, πρέπει οπωσδήποτε να σταθεί στη Nouvelle Vague. Σύμφωνα με τα Cahiers du Cinema αυτό το μυθικό ρεύμα χαρακτηριζόταν από ορισμένα πολύ συγκεκριμένα στοιχεία: "γύρισμα στους δρόμους και όχι στο στούντιο, αυτοσχεδιασμός τόσο στο γύρισμα όσο και στη διεύθυνση των ηθοποιών, πρωτότυπα σενάρια και όχι μεταφορές κλασικών της λογοτεχνίας. Δηλαδή μια καινούργια άποψη του ερασιτεχνισμού βασισμένη σε μια καινούργια καλλιτεχνική έμπνευση και σε μια γερή κριτική ματιά".

Η διπλή επιτυχία των «400 χτυπημάτων» και του «Χιροσίμα, αγάπη μου», η οποία ακολουθήθηκε από το «Με κομμένη την ανάσα» του Ζαν Λυκ Γκοντάρ, οδήγησε κοινό και κριτικούς να αντιληφθούν ότι κάτι άλλαζε ριζικά στον γαλλικό κινηματογράφο και η Γαλλία γινόταν το κέντρο της κινηματογραφικής ανανέωσης, αυτό δηλαδή που αντιπροσώπευε η Ιταλία κατά την προηγούμενη δεκαετία.

Έπειτα απο ανολοκλήρωτες σπουδές στη Σορβόννη στην Ανθρωπολογία τις οποίες δεν ολοκλήρωσε ποτέ, έγινε τακτικός θαμώνας των λεσχών κινηματογράφου της Rive Gauche όπου γαλουχήθηκε με τα φιλμ νουάρ και τα γουέστερν, με το σκάκι, με την τζαζ, με τα πούρα και με το αλκοόλ, και έγραψε τολμηρές κριτικές στα Cahiers de Cinema


Μετά από μια άστατη ζωή και πολλές περιπέτειες, ο Γκοντάρ πέρασε πίσω από την κάμερα, και, ύστερα από τρεις μικρού μήκους ταινίες, ανάμεσα στις οποίες η ταινία με τίτλο «Όλα τα’ αγόρια τα λένε Πατρίκ», του 1957, αλλά και το αριστούργημά του «Με κομμένη την ανάσα», το 1960. Ακολουθούν....»Ο Μικρός Στρατιώτης»...Το «Η Γυναίκα είναι Γυναίκα»; Το «Η Χωριστή Συμμορία»; Την «Περιφρόνηση»; Το «Σαββατοκύριακο».

Γαλλο-ελβετός σκηνοθέτης και σεναριογράφος, κριτικός και παραγωγός που εργάστηκε ακόμη και σαν ηθοποιός, ο Γκοντάρ είναι σήμερα ένας τρομερός 79χρονος, παθιασμένος με την καινοτομία αλλά και την πρόκληση των άλλοτε επιτυχημένων και άλλοτε αποτυχημένων πειραματισμών, παθιασμένος με τη τζαζ και το ποδόσφαιρο. Σήμερα, ασχολείται επίμονα με το να παίζει τένις, να βλέπει τον ψυχαναλυτή του, και να παρακολουθεί ποδοσφαιρικούς αγώνες. Αναπολεί μελαγχολικά τα χρόνια που ο κινηματογράφος είχε ακόμη τη δύναμη να προκαλεί ανατροπές στις συνειδήσεις και στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ ήδη από τα είκοσί του έγραφε μανιωδώς κείμενα για τα φιλμ που αγαπούσε. Και ήδη από τότε έκανε τις πρώτες του ανατροπές, μιας και τα κομμάτια του διόλου δεν έμοιαζαν με γραμμικές, τυπικές παρουσιάσεις ταινιών αλλά διαπνέονταν από έναν συνειρμικό λόγο διαποτισμένο με άφθονες λυρικές εκλάμψεις, κάτι που χάρισε στον συγγραφέα τους τον χαρακτηρισμό κριτικός-ποιητής.


Η ταινία του με τίτλο Η«Κινέζα», το 1967. οδήγησε τον Φρανσουά Τριφό, μετά το ξέσπασμα του Μάη του ΄68, ατη διαπίστωση : «Οταν είδαμε την “Κινέζα” σκεφτήκαμε ότι αυτό είναι το έργο ενός παλαβού που θεωρεί ότι εκείνο που έχει σημασία αυτή τη στιγμή στο Παρίσι είναι οι διάφορες ομάδες που συγκεντρώνονται άτακτα και αυτοσχέδια και πολιτικολογούν. Μετά τα γεγονότα, συνειδητοποιήσαμε ότι ο Γκοντάρ είναι προφήτης που μπορεί να αισθανθεί προς τα πού πάει η κοινωνία». Σε αυτή την πολιτική ταινία του, ο Γκοντάρ συλλαμβάνει το κλίμα της εποχής εκείνης, με τον ακραίο, μαοϊκό μαρξισμό της νεολαίας. Προφητεύει την έκρηξη του Μάη του ΄68. Ταυτόχρονα όμως προφητεύει και τον εγκλεισμό, τις ατελείωτες συζητήσεις, τους δισταγμούς ανάμεσα στην πολιτική και στην ένοπλη δράση, τις νευρωσικές φαντασιώσεις τους.
Ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ είναι αναμφισβήτητα ο άνθρωπος που σφράγισε τον κινηματογράφο του τελευταίου μισού του 20ου αιώνα. Στο έργο του μπορούμε να παρατηρήσουμε τρεις εποχές: α) την περίοδο της ανανέωσης της κινηματογραφικής γραφής 1959-1969, β) την περίοδο της επαναστατικής κινηματογραφικής γραφής 1969-1972 και γ) την περίοδο της ωριμότητας 1980-2003.
Ο κόσμος που κινηματογραφεί ο Γκοντάρ δεν μας διευκολύνει μετά να εφησυχαστούμε. Πρόκειται για ένα κινηματογραφικό «κοκτέιλ μολότοφ», που επιτίθεται στις συνήθειές μας ως θεατών και μας καλεί να συμμετέχουμε στο παιχνίδι πιο ενεργητικά. Ο ίδιος σαρκαστικός και είρων δεν δίστασε όταν ρωτήθηκε στο τελωνείο της Νέας Υόρκης με τι λογής μπίζνες καταπιάνεται, απάντησε καρφί: «Αυτόν τον καιρό κάνω αποτυχημένες ταινίες»!