''Ουρανοκατέβατοι''

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης

Δευτέρα, 7 Δεκεμβρίου

• Σήμερα έχουμε το νωρίτερο ηλιοβασίλεμα του έτους  για τα γεωγραφικά πλάτη περίπου 40 μοίρες βόρεια. Όταν πρώτο-ανακαλύφθηκε φαινόταν κάτι το παράδοξο στους περισσότερους ανθρώπους. Δεν θα έπρεπε το νωρίτερο ηλιοβασίλεμα να συμβεί την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, δηλαδή, στην πιο σύντομη ημέρα του έτους; Θα γινόταν εάν η γήινη τροχιά ήταν κυκλική έτσι ώστε να ταξιδεύαμε γύρω από τον ήλιο με μια σταθερή ταχύτητα, και εάν ο άξονας περιστροφής της γης ήταν κάθετος στην τροχιά της και όχι σε κλίση 23 ½ μοιρών.  

• Η σελήνη βρίσκεται νοτιοανατολικά του Άρη. Θα βρείτε τα δυο σώματα στο λυκαυγές στο νοτιοδυτικό ουρανό.

Τρίτη, 8 Δεκεμβρίου

• Τελευταίο τέταρτο της σελήνης στις 2:15 π.μ. της Τετάρτης.

• Η Κοιλάδα των Άλπεων και ο κρατήρας Αριστοτέλης βρίσκονται κοντά στη διαχωρίζουσα και μπορούν να εντοπιστούν με ένα τηλεσκόπιο. Η Κοιλάδα των Άλπεων έχει μήκος 128 χιλιόμετρα που κόβεται με μια γραμμή πλάτους 8 χιλιομέτρων.

• Το αστέρι Caph βρίσκεται στο φωτεινό τέλος του σχήματος ‘W’ του αστερισμού της Κασσιόπης. Εάν αντικρίζετε το Βορρά, είναι το αστέρι στην αριστερή πλευρά του ‘W.’ Μια γραμμή που προέρχεται από τον Πολικό και μέσω του Caph δείχνει τη θέση στον ουρανό που οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν ως την αρχή του συστήματος των ουράνιων συντεταγμένων. Αυτό το σημείο μηδέν συχνά αναφέρεται με το όνομα Εαρινή Ισημερία δεδομένου ότι ο ήλιος βρίσκεται σε αυτό το σημείο την πρώτη ημέρα της άνοιξης (βόρειο ημισφαίριο). 

Τετάρτη, 9 Δεκεμβρίου

• Απόψε ας κοιτάξουμε το νεφέλωμα Μ76 στον δυτικό Περσέα, λιγότερο από 1 μοίρα βόρεια-βορειοδυτικά από το φ του Περσέα, που πολλές φορές αναφέρεται σαν ‘‘Little Dumbbell.’’ Ανακαλύφθηκε από το βοηθό του Messier τον Σεπτέμβριο του 1780. Το κεντρικό αστέρι του είναι ένα από τα πιο γνωστά θερμά αστέρια. Η ομοιότητά του με το πλανητικό νεφέλωμα  M27 είναι αυτό που το κάνει τόσο συναρπαστικό. Μοιάζοντας με μικρογραφία του μεγαλύτερού του M27, το M76 είναι μάλλον αμυδρό με μέγεθος 11. Είναι δυνατόν να το παρατηρήσουμε ακόμα και με μετρίου διαμετρήματος τηλεσκόπια.

Φωτογραφία: Nigel Sharp/  NOAO/AURA/NSF.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:06 μ.μ

Πέμπτη, 10 Δεκεμβρίου

• Με τον ουρανό να είναι ασέληνος από νωρίς το βράδυ, ας κοιτάξουμε το NGC 7793 περίπου 4 μοίρες νοτιοανατολικά του δέλτα του Σκορπιού. Αν και οι παρατηρητές του νοτίου ημισφαιρίου είναι σε καλύτερη θέση, μπορούμε να παρατηρήσουμε και εμείς αυτόν τον 9,1 μεγέθους γαλαξία. Είναι ένας αρκετά μεγάλος γαλαξίας που βρίσκεται σε κλίση με αποτέλεσμα οι άκρες του να φαίνονται αρκετά θολές.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

Η φωτογραφία του NGC7793 είναι από το τηλεσκόπιο του Palomar.

• Αργότερα, όταν ανατείλει η σελήνη, θα δείτε ότι βρίσκεται 13 μοίρες περίπου κάτω από τον Κρόνο.

• Αν σας αρέσει το κυνήγι των αστεροειδών, προσπαθήστε να εντοπίσετε σε απόσταση 0,3 της μοίρας βόρεια από τον Ποσειδώνα τον αστεροειδή Psyche ( μέγεθος 11,2).

Παρασκευή, 11 Δεκεμβρίου

• Σαν σήμερα το 1863, γεννήθηκε η Annie Jump Cannon. Ήταν μια αμερικανίδα αστρονόμος που δημιούργησε το σύγχρονο σύστημα ταξινόμησης των αστέρων σύμφωνα με το φάσμα τους. Απόψε μπορούμε να δούμε κάποια ασυνήθιστα ως προς το χρώμα τους αστέρια όπως το μ του Κηφέα που είναι πιθανότατα ένα από τα πιο ερυθρά αστέρια ορατά με γυμνό μάτι, γνωστό και με το όνομα «γρανίτης». Για να δείτε κάποιο αστέρι τύπου Β, αρκεί να δείτε τις Πλειάδες. Όλα τα άστρα του σμήνους είναι μπλε-λευκά. Ένα πορτοκαλί αστέρι; Ο Αλντεμπαράν. Ένα αστέρι σαν τον ήλιο μας, τύπου G; Η Αίγα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:45 μ.μ

Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου

• Μετά τις 8:00 το βράδυ ο πιο λαμπρός αστέρας του ουρανού Σείριος τρεμοσβήνει έντονα κάτω από τον Ωρίωνα τον κυνηγό , στο νοτιο-ανατολικό ουρανό. Αξίζει να τον παρατηρήσουμε μέσω ενός τηλεσκοπίου για να δούμε τα πανέμορφα χρώματά του.

Κυριακή, 13 Δεκεμβρίου

• Η ετήσια βροχή διαττόντων Διδυμίδες κορυφώνεται αργά, αυτό το βράδυ και αύριο το βράδυ. Θεωρητικά, είναι η πιο παραγωγική από τις προβλεπόμενες βροχές διαττόντων και θα ήταν η πιο δημοφιλής εάν εμφανιζόταν σε ένα θερμό μήνα αντί για το Δεκέμβριο. Η βροχή φθάνει στο μέγιστό της μετά το ηλιοβασίλεμα  αύριο το βράδυ, για αυτό κοιτάξτε πριν από την αυγή αύριο και το επόμενο πρωινό, καθώς επίσης και αύριο το βράδυ μετά από το σούρουπο.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
  
  
• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."
  

Αυτήν την εβδομάδα η σελήνη μικραίνει σε φωτεινότητα, από την φάση gibbous περνάει στο τελευταίο τέταρτο στην αρχή της εβδομάδας. Η πεντακάθαρη αυτή εικόνα της σελήνης έχει ληφθεί με το τηλεσκόπιο Vixen Visac VC200L από την Μαντώ Σταθάκη & τον Ευάγγελο Σουγλάκο. 

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  

     ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com

• Ο Ερμής (μέγεθος -0,5) βρίσκεται χαμηλά στο ηλιοβασίλεμα αλλά καθημερινά ανεβαίνει ψηλότερα. Θα τον εντοπίσετε με κιάλια 30 λεπτά μετά τη δύση του ήλιου, μόλις πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -3,9) χάνεται στο φως της ανατολής του ήλιου. Θα εμφανιστεί ξανά στο τέλος του χειμώνα στο βραδινό ουρανό, μετά το ηλιοβασίλεμα.

• Ο Άρης (μέγεθος -0,2, στα σύνορα μεταξύ Καρκίνου και Λέοντα) αρκετά πιο κάτω από τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη, ανατέλλει στις 9:30 το βράδυ και βρίσκεται ψηλά στον νοτιοανατολικό ουρανό πριν το λυκαυγές. Ο Άρης αρχίζει μια μακριά, αργή πορεία που θα τον φέρει σε αντίθεση στις 29 Ιανουαρίου, 2010. Με τηλεσκόπιο, ο δίσκος του πλανήτη είναι 10,4 δευτερόλεπτα του τόξου και θα φθάσει στα 14,1 δευτερόλεπτα τον Ιανουάριο όταν θα βρεθεί σε αντίθεση, όχι ιδιαίτερα λαμπρός. Μπορείτε να διακρίνετε το βόρειο πόλο του πλανήτη;

• Ο Δίας (μέγεθος -2,2, στον Αιγόκερο) λάμπει φωτεινός στα νότια-νοτιοδυτικά στο λυκόφως και χαμηλότερα στα νοτιοδυτικά αργότερα το βράδυ. Δύει περίπου στις 10 μ.μ. 

• Ο Κρόνος (μέγεθος 1,0, στην κεφαλή της Παρθένου), εμφανίζεται ολοένα και ψηλότερα στα ανατολικά νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Με τηλεσκόπιο, θα μπορέσετε να δείτε ότι οι δακτύλιοί του είναι ακόμα σε κλίση 4° από τη θέση κάτοψης.

• Ο Ουρανός  (μέγεθος 5,8, στους Ιχθείς) βρίσκεται ψηλά στον νότο νωρίς το βράδυ.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Αιγόκερο) βρίσκεται 1 ½° ανατολικά του Δία στις 11 Δεκεμβρίου. Θα βρείτε αναλυτικούς χάρτες με τις θέσεις του Ουρανού και του Ποσειδώνα εδώ: http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus_Neptune09.pdf

• Ο Πλούτωνας έχει χαθεί στο φως της δύσης του ήλιου.

www.astronomy.gr