Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ Δευτέρα, από 18 Νοεμβρίου 24 Νοεμβρίου

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

• Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Ο κομήτης ISON ξαφνικά έγινε φωτεινότερος τις τελευταίες ημέρες φτάνοντας μέγεθος 5 στις 15 Νοεμβρίου! Έχει φωτεινή πράσινη κόμη και μια μακριά, λεπτή και αμυδρή ουρά. Κατευθυνόμενος προς τον ήλιο, ο κομήτης περνάει κοντά από τον Στάχυ και τον Ερμή χαμηλά στην ανατολή πριν το λυκαυγές. Καθημερινά επιταχύνει προς το περιήλιο του στις 28 Νοεμβρίου. 

Δευτέρα, 18 Νοεμβρίου

• Αυτό το βράδυ θα δείτε τον Λαμπαδία κοντά στη σελήνη που πέρασε χθες από τη φάση της πανσελήνου.  Αργότερα ανατέλλει ο Ωρίωνας πιο κάτω απ’ αυτούς.

• Η κεφαλή του κομήτη βρίσκεται λιγότερο από 2°κάτω από το 1ου μεγέθους αστέρι της Παρθένου, τον Στάχυ, σήμερα το πρωί. Το ζευγάρι (κομήτης-αστέρας) ανατέλλει σχεδόν 3 ώρες πριν τον ήλιο και βρίσκεται περίπου 10° στα ανατολικά-νοτιοανατολικά όταν αρχίζει το λυκαυγές.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:04 π.μ. της Τρίτης.

Τρίτη, 19 Νοεμβρίου

• Μετά τις 10 το βράδυ, θα βρείτε τη Σελήνη (σε φέξη) να λάμπει σε ένα μεγάλο τετράπλευρο: η Αίγα στην πάνω αριστερή γωνία της Σελήνης, ο Λαμπαδίας προς τα πάνω και δεξιά της Σελήνης, ο Μπετελγκέζ πιο κοντά στην κάτω δεξιά γωνία του και ο φωτεινός Δίας μακριά κάτω και αριστερά.

• Ο Άρης ανατέλλει λίγο πριν τις 2 π.μ. αυτή την εβδομάδα και εμφανίζεται περίπου στα μισά της απόστασης από το ζενίθ στο νοτιοανατολικό ουρανό από τη στιγμή που αρχίζει το λυκόφως. Παρά το γεγονός ότι πολλά αστέρια φαίνονται πιο φωτεινά από τον μεγέθους 1,5  Άρη, ο πλανήτης ξεχωρίζει για το ροδοκόκκινο χρώμα του. Ένα τηλεσκόπιο αποκαλύπτει ένα δίσκο που μετράει μόλις 5 " κατά μήκος.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:51 π.μ. της Τετάρτης.
• 
  

Τετάρτη, 20 Νοεμβρίου

• Το Κήτος, το θαλάσσιο τέρας  ή η φάλαινα, εκτείνεται πέρα από το νοτιοανατολικό μέρος του βραδινού ουρανού. Βρίσκεται κάτω από τον Πήγασο και την Ανδρομέδα και περίπου ένα τρίτο πάνω από τον ορίζοντα. Το Κήτος μοιράζεται επίσης τη μυθολογία με αυτούς τους δύο αστερισμούς. Το φωτεινότερο αστέρι του Κήτους είναι ο 2ου μεγέθους Diphda, 20 μοίρες πάνω από το νοτιοανατολικό σημείο και περίπου 1 ½  ώρες μετά από το ηλιοβασίλεμα. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:42 π.μ. της Πέμπτης.
  
• 
  

Πέμπτη, 21 Νοεμβρίου

• Ο Δίας είναι το λαμπρό «αστέρι» στην αριστερή πλευρά της Σελήνης αργά το βράδυ. Αν και φαίνονται κοντά μεταξύ τους, ο Δίας είναι σήμερα 1.660 φορές πιο μακριά. Και ο Πολυδεύκης και ο Κάστορας, στα αριστερά και πάνω του Δία, είναι 500.000 και 730.000 φορές πιο μακριά από τον Δία! (στα 34 και 52 έτη φωτός, αντίστοιχα).
  
  
• Οι δύο θα εμφανίζονται στο ίδιο οπτικό πεδίο με κιάλια στο φόντο των αστεριών των  Διδύμων. Με ένα τηλεσκόπιο, στο Δία θα δείτε ένα 44" διαμέτρου δίσκο με τουλάχιστον δύο παράλληλες σκοτεινές ζώνες στην ατμόσφαιρά του.
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:29 π.μ. της Παρασκευής.

Παρασκευή, 22 Νοεμβρίου

• Απόγειο της σελήνης στις 11:50 π.μ. του Σαββάτου, 405.443 χιλιόμετρα μακριά.

• Η λαμπρή Κασσιόπη στριφογυρίζει γύρω από τον βόρειο μεσημβρινό, κοντά στο ζενίθ, κατά τη διάρκεια των βραδυνών ωρών. Ξέρετε πού να ψάξετε για το ανοιχτό σμήνος  NGC 7789, με κιάλια; Είναι περίπου 3 μοίρες νοτιοδυτικά του β της Κασσιόπης. Το σμήνος έχει διάμετρο περίπου 30 λεπτά του τόξου και όλα τα αστέρια που ανήκουν σε αυτό το σμήνος είναι περίπου 11ου μεγέθους. Φαίνονται καλά με μεσαία μεγέθυνση. Αν και το σμήνος έχει μέγεθος όσο και η σελήνη, μοιάζει σαν ένα νεφέλωμα εκπομπής αν το δει κάποιος με κιάλια. Η απόστασή του είναι περίπου 13.000 έτη φωτός μακριά.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:20 π.μ. του Σαββάτου.

Σάββατο, 23 Νοεμβρίου

• Το Μ52 είναι ένα όμορφο ανοιχτό σμήνος στον αστερισμό της Κασσιόπης που φαίνεται εύκολα με ένα ζευγάρι κιάλια σαν μια θολή μπάλα με ένα λαμπρό άστρο στην άκρη της. Με ένα τηλεσκόπιο 10 ιντσών μπορούμε να μετρήσουμε περίπου 80 αστέρια.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:11 μ.μ.

Κυριακή, 24 Νοεμβρίου

• Ο κομήτης ISON (C/2012 S1) θα πρέπει να συνεχίζει να αυξάνει σε φωτεινότητα όλη αυτή την εβδομάδα καθώς πλησιάζει στην πιο κοντινή του απόσταση από τον ήλιο την επόμενη εβδομάδα. Αυτό το πρωί βρίσκεται στα δεξιά των δύο πλανητών, του Ερμή και του Κρόνου. Ο κομήτης Encke, όχι τόσο λαμπρός όσο ο ISON, βρίσκεται επίσης κοντά. Κοιτάξτε 45 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:58 π.μ. της Δευτέρας.

Η μερική έκλειψη ηλίου στις 03-11-13 όπως καταγράφηκε και παρατηρήθηκε από το Astronomy Cafe της Ρόδου από τον Στέργο Μανώλακα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (μέγεθος -0,6) λάμπει χαμηλά στα ανατολικά-νοτιοανατολικά νωρίς το λυκαυγές. Αυτή είναι καλύτερή του εμφάνιση για το 2013. Μην τον μπερδέψετε με τον Στάχυ,  πάνω και στα δεξιά του ή με τον Αρκτούρο, 30 μοίρες πάνω και στα αριστερά του.

• Ο Κρόνος βρίσκεται πολύ χαμηλά, κάτω από τον Ερμή στον πρωινό ουρανό. 

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,8) είναι ο λαμπρός «Αποσπερίτης» στα νοτιοδυτικά στο λυκόφως. Δύει σχεδόν μια ώρα αφότου θα έχει βραδιάσει. Με τηλεσκόπιο, ο δίσκος της είναι φωτεινός και μοιάζει με παχιά ημισέληνο.  

• Ο Άρης (μέγεθος +1,4, στον Λέοντα) ανατέλλει πριν τις 2 π.μ. Βρίσκεται κοντά στον Βασιλίσκο αλλά ολοένα και απομακρύνεται απ’ αυτόν. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι μόλις 5 “. Θα βρεθεί σε αντίθεση τον Απρίλιο του 2014.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,5, στους Διδύμους) ανατέλλει περίπου στις 9 μ.μ. και λάμπει ψηλά στα νότια πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Στα αριστερά του, αφότου έχει ανατείλει, σε απόσταση περίπου 8° είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φτάσει στα 43 δευτερόλεπτα καθώς οδεύει προς την αντίθεσή του στις 5 Ιανουαρίου.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5.7, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στον Υδροχόο) είναι ψηλά στα νοτιοανατολικά και στα νότια, αντίστοιχα, νωρίς το βράδυ.  Χρησιμοποιήστε τους χάρτες για τον εντοπισμό των δύο πλανητών εδώ: http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2013.pdf

http://www.astronomy.gr