Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (11-17/11)

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

• Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Ο κομήτης ISON γίνεται φωτεινότερος! Τέσσερις κομήτες είναι τώρα ορατοί με κιάλια ή μικρά τηλεσκόπια στα ανατολικά πριν από την έναρξη της αυγής (για το βόρειο ημισφαίριο). Ο ένας είναι ο κομήτης ISON, ακόμα με χαμηλή φωτεινότητα, μόνο 8ου μεγέθους περίπου. Ξεκινά αυτή την εβδομάδα περίπου στη μέση μεταξύ του Άρη και του Στάχυ. Πλησιάζει το αστέρι αυτό όλο και περισσότερο καθημερινά, για να το περάσει στις 17και 18 Νοεμβρίου.
• 
  
  

• Αλλά κάποιος άλλος κομήτης, ο 2013 R1 (Lovejoy) ξεπερνά τον ISON,  και είναι σχεδόν τόσο φωτεινός τώρα όσο ο κομήτης ISON αναμενόταν να είναι. Και είναι πολύ ψηλά στον ουρανό ... μεγάλος, φωτεινός και όμορφος με κιάλια.

• Οι άλλοι δύο κομήτες, ο Encke  και ο C/2012 X1 (LINEAR)  είναι αμυδρότεροι. Μη καθυστερείτε. Ο Encke ολοένα και χαμηλώνει σε ύψος και το σεληνόφως επιστρέφει στον ουρανό λίγο-πριν από την αυγή μετά τις 15 Νοεμβρίου.

Δευτέρα, 11 Νοεμβρίου

• Ο Ωρίωνας εμφανίζεται και στα ανατολικά-νοτιοανατολικά μετά τις 9 το βράδυ. Αρκετά μακριά στα αριστερά του είναι ο Δίας που λάμπει έντονα στο φόντο των Διδύμων.

• Ψάξτε για την κατακόκκινη λάμψη του Άρη καθώς θα ανεβαίνει πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα πριν από τις 1:30 π.μ. Ο κόκκινος πλανήτης λάμπει με μέγεθος 1,4, περίπου 3° ανατολικά-νοτιοανατολικά του μεγέθους 4,1 σίγμα του Λέοντα. Θα περάσει πολύ κοντά από το αστέρι αυτό το βράδυ της 16ης. Παρατηρώντας τον πλανήτη και το αστέρι λίγες ώρες πριν και λίγες ώρες μετά θα είστε σε θέση να δείτε την κίνηση των πλανητών να συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:18 μ.μ.

Τρίτη, 12 Νοεμβρίου

• Η βροχή διαττόντων Βόρειες Ταυρίδες κορυφώνεται νωρίς το πρωί. Αυτή η λιγότερο γνωστή βροχή διαρκεί για περίπου δύο εβδομάδες, αλλά γενικά κάνει μια αρκετά καλή εμφάνιση. Από έναν σκοτεινό ουρανό, ένας παρατηρητής μπορεί να περιμένει να δει  μέχρι και 15 μετέωρα ανά ώρα. Προσθέστε σ’ αυτά και έξι σποραδικά μετέωρα ανά ώρα, κατά μέσο όρο και το πρωινό θα είναι γεμάτο με διάττοντες αστέρες.
• 
  
  

Οι Βόρειες Ταυρίδες θα μοιάζουν με αυτές που παρουσιάζονται εδώ:  Περσείδες του 2013. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:05 π.μ.της Τετάρτης.

Τετάρτη, 13 Νοεμβρίου

• Βγείτε έξω πολύ νωρίς το πρωί της Πέμπτης και προσπαθήστε να εντοπίσετε τους τέσσερις κομήτες, όσο ο ουρανός εξακολουθεί να είναι χωρίς φεγγάρι. Τυπώστε τα διαγράμματα-αστροχάρτες από το προηγούμενο βράδυ. Καθώς η αυγή θα αρχίζει να φωτίζει τον ουρανό, μην παραλείψετε να δείτε τον Ερμή να ανατέλλει χαμηλά στα ανατολικά-νοτιοανατολικά. Ο Ερμής γίνεται φωτεινότερος από μέρα σε μέρα καθώς εισέρχεται στην περίοδο της καλύτερής του εμφάνισης για το έτος 2013. Η Αφροδίτη περνάει αυτό το μήνα ανάμεσα στα αστέρια του Τοξότη. Απόψε, ο πλανήτης βρίσκεται 3° νότια του σφαιρωτού αστρικού σμήνους M22. Ένα ζευγάρι κιάλια θα αποκαλύψει αυτό το μεγέθους 5,2 αντικείμενο του βαθέως ουρανού.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:57 π.μ.της Πέμπτης.

Πέμπτη, 14 Νοεμβρίου

• Ο φωτεινότερος πλανήτης αργά το βράδυ είναι ο Δίας. Ο γιγάντιος πλανήτης  βρίσκεται μπροστά από τα αστέρια του αστερισμού των Διδύμων αυτό το μήνα. Ο Δίας ανατέλλει στα βορειοανατολικά γύρω στις 9 μ.μ. Κοιτάξτε περίπου 7° βόρεια-βορειοανατολικά του πλανήτη για το πιο λαμπρό αστέρι των Διδύμων, Πολυδεύκη. Το δεύτερο φωτεινότερο αστέρι των διδύμων, ο Κάστωρ βρίσκεται 4,5° βόρεια-βορειοδυτικά από τον Πολυδεύκη. Ο Δίας, λάμπει με μέγεθος -2.5, επισκιάζοντας τον μεγέθους 1,2 Πολυδεύκη κατά 30 φορές και 44 φορές τον μεγέθους 1,6 Κάστορα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:43 π.μ.της Παρασκευής.

Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου

• Μπορείτε να εντοπίσετε το θερινό τρίγωνο; Εύκολα, αν και πλησιάζουμε στον χειμώνα. Κοιτάξτε στον δυτικό ουρανό μόλις βραδιάσει. Το πιο φωτεινό αστέρι εκεί θα είναι ο Βέγας, με τον Ντενέμπ πάνω από αυτόν και τον Αλτάιρ στα αριστερά του Βέγα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:35 π.μ.του Σαββάτου.

Σάββατο, 16 Νοεμβρίου

• Στο σούρουπο και στην αρχή της νύχτας, ο αστερισμός που μοιάζει με μπολ, ο Βόρειος Στέφανος, βρίσκεται κάτω και στα δεξιά του Βέγα, χαμηλά στον δυτικό ορίζοντα.  Αν και είναι δύσκολο να φανεί αυτός ο αστερισμός στον πλημμυρισμένο με το φως της σελήνης ουρανό, αυτό το αστραφτερό ημικύκλιο από αστέρια θα γίνει πιο εντυπωσιακό μετά από μερικές ημέρες – ή μόλις φύγει το φεγγάρι από τον  ουρανό νωρίς το βράδυ. Κάποια φυλή Ινδιάνων στον Νοτιοανατολικό Καναδά βλέπουν αυτόν τον σχηματισμό σαν το καταφύγιο ή την φωλιά της αρκούδας που φαίνεται στον δυτικό ουρανό μετά το σούρουπο και μετά στον ανατολικό ουρανό πριν το λυκαυγές. Αυτό το διπλό χαρακτηριστικό γνώρισμα αναγγέλλει τον ερχομό της εποχής της χειμέριας νάρκης.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:26 μ.μ.

Κυριακή, 17 Νοεμβρίου

• Πανσέληνος στις 17:17.

• Η ετήσια βροχή διαττόντων Λεοντίδες θα έχει δώσει δείγματα όλη αυτή την εβδομάδα, αλλά απόψε θα φτάσει στο μέγιστό της. Συνήθως, 20 με 30 μετέωρα την ώρα φαίνονται σε σκοτεινό ουρανό. Όμως, το φως της πανσελήνου θα είναι δυνατό και θα κρύψει πολλούς όχι τόσο φωτεινούς Λεοντίδες. Η τροχιά της Γης στα μέσα Νοεμβρίου είναι γεμάτη με υπολείμματα σκόνης από τον κομήτη Tempel-Tuttle. Κάθε φορά που ο κομήτης επισκέπτεται το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος (μια φορά κάθε 33 χρόνια), αφήνει  ένα ρεύμα σκόνης, χαλίκια και πετραδάκια. Αυτό δημιουργεί ένα είδος «ναρκοπεδίου» για την Γη στο οποίο και εισέρχεται κάθε Νοέμβριο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:13 π.μ.της Δευτέρας.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσειςΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Η ολική έκλειψη ηλίου στην Αφρική ήταν σχετικά σύντομη σε διάρκεια αλλά πρόσφερε μεγάλες συγκινήσεις στους παρατηρητές που βρέθηκαν πάνω στο μονοπάτι της ολικότητας. Η όμορφη φωτογραφία του «διαμαντένιου δαχτυλιδιού» είναι τραβηγμένη από τον Αριστείδη Βούλγαρη από το Γκαμπόν της Αφρικής. 

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίοΑστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής γρήγορα μεγαλώνει σε φωτεινότητα, από +1 σε -0,5 αυτή την εβδομάδα. Λάμπει χαμηλά στα ανατολικά-νοτιοανατολικά νωρίς το λυκαυγές. Στις 13 Νοεμβρίου κάνει την καλύτερή του εμφάνιση για το 2013. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ, 10 με 12 μοίρες πάνω και στα δεξιά του όλη αυτή την εβδομάδα ή με τον Αρκτούρο, 30 μοίρες πάνω και στα αριστερά του.

• Ο Κρόνος έχει χαθεί μέσα στη λάμψη του ήλιου.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,7) φέγγει λαμπρή (Αποσπερίτης) στα νοτιοδυτικά στο λυκόφως. Δύει σχεδόν μια ώρα αφότου θα έχει βραδιάσει. Με τηλεσκόπιο, ο δίσκος της είναι φωτεινός και μοιάζει με παχιά ημισέληνο.  

• Ο Άρης (μέγεθος +1,4, στον Λέοντα) ανατέλλει πριν τις 2 π.μ. Βρίσκεται κοντά στον Βασιλίσκο αλλά ολοένα και απομακρύνεται απ’ αυτόν. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι μόλις 5 “. Θα βρεθεί σε αντίθεση τον Απρίλιο του 2014.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,4, στους Διδύμους) ανατέλλει μετά τις 9 μ.μ. και λάμπει ψηλά στα νότια πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Στα αριστερά του, αφότου έχει ανατείλει, σε απόσταση περίπου 8° είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φτάσει στα 42 δευτερόλεπτα καθώς οδεύει προς την αντίθεσή του στις 5 Ιανουαρίου.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5.7, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στον Υδροχόο) είναι ψηλά στα νοτιοανατολικά και στα νότια, αντίστοιχα, νωρίς το βράδυ.  Χρησιμοποιήστε τους χάρτες για τον εντοπισμό των δύο πλανητών εδώ: http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2013.pdf

www.astronomy.gr