Ουρανός και Αστρονομικά Φαινόμενα Μάρτιος 2011

Νέα - Άρθρα

Ουρανός και Αστρονομικά Φαινόμενα Μάρτιος 2011

Γράφει η Αστροφυσικός Ελένη Χατζηχρήστου

Εικ. Ουρανος: Ο ουρανός του Μαρτίου για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/03/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)

Αυτό το Μήνα..

Σε λίγο μπαίνει η άνοιξη και οι νυκτερινές παρατηρήσεις γίνονται όλο και πιο ευχάριστες. Ο Μάρτιος παρουσιάζει σημαντικό αστρονομικό ενδιαφέρον: άστρα και αστερισμοί τρεμοπαίζουν στον ουρανό, τρεις βροχές διαττόντων, μια σύζευξη πλανητών και μια επιπρόσθηση. Στις 21 Μαρτίου θα γιορτάσουμε την Εαρινή Ισημερία, ημέρα που ο Ήλιος περνάει από το νότιο στο βόρειο ημισφαίριο σηματοδοτώντας την αρχή της άνοιξης (για το βόρειο ημισφαίριο, και την αρχή του φθινοπώρου για το νότιο). Ο Μάρτιος φέτος μας επιφυλάσσει και μια έκπληξη: την πιο κοντινή Πανσέληνο του χρόνου. Θα έπρεπε όμως πάνω απ’ όλα να χαρακτηριστεί μήνας του πλανήτη Ερμή αφού, την στιγμή που ο πλανήτης θα προσφέρει μοναδικό θέαμα στους γήινους παρατηρητές στη σύζευξή του με τον Δία, κάπου πολύ κοντά η διαστημική αποστολή MESSENGER θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Ερμή σε μια ιστορική στιγμή για την εξερεύνηση του απόμακρου αυτού κόσμου.

Εικ. Ερμής: Προσομοίωση της στιγμής που το διαστημόπλοιο MESSENGER θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Ερμή. Περισσότερες εικόνες και βίντεο/προσομοι΄σεις μπορείτε να βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του MESSENGER: http://messenger.jhuapl.edu/the_mission/ani.html

Άστρα και Αστερισμοί

Τον Μάρτιο θα μπορείτε να δείτε τον αστερισμό του Ωρίωνα στο νότο και ακολουθώντας τα άστρα της ζώνης του στα δεξιά θα φτάσετε στον αστερισμό του Ταύρου με το αστρικό σμήνος των Υάδων σε μορφή V στο κεφάλι και το πορτοκαλοκκόκινο άστρο Αλδεμπαράν στο μάτι του ταύρου. Πηγαίνοντας προς το ζενίθ θα συναντήσουμε τον αστερισμό του Ηνίοχου. Κάτω αριστερά του Ωρίωνα θα λάμπει ο Σείριος στον Μεγάλο Κύωνα και αριστερά του ο Προκύωνας στον Μικρό Κύωνα. Στα ανατολικά ανατέλλει ο αστερισμός του Λέοντα, με τον Κρόνο κοντά στο λαμπρότερο άστρο του Λέοντα τον Βασιλίσκο.   Σε αυτή την κατεύθυνση θα βρούμε τον αμυδρό Καρκίνο με το ανοικτό αστρικό σμήνος γνωστό ως Κυψέλη. Αργότερα τη νύκτα θα ανατείλει και η Παρθένος στα νοτιο-ανατολικά με το λαμπρότερο άστρο της Στάχυ. Ένα άστρο άξιο προσοχής αυτό το μήνα είναι ο περίφημος Αλγκόλ. άστρο μεταβλητής λαμπρότητας που μεσουρανεί και παραμένει ορατό όλη τη νύκτα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο άστρα: τον Αλγκόλ Α που είναι 100 φορές λαμπρότερος από τον Ήλιο μας και τον Αλγκόλ Β, ένα πολύ αμυδρό άστρο που περιφέρεται γύρω από το Α με περίοδο μικρότερη από 3 ημέρες. Όταν στην περιφορά του αυτή ο Β περάσει μπροστά από τον Α επισκιάζει μεγάλο μέρος του φωτός του ως προς τον γήινο παρατηρητή με αποτέλεσμα το σύστημα Αλγκόλ να μεταβάλλεται περιοδικά σε λαμπρότητα γι’αυτό πήρε και τον τίτλο του μεταβλητού άστρου.

Βροχές Διαττόντων

Τον Μάρτιο έχουμε τρεις κύριες βροχές μετεωροειδών: 

Στις 16 Μαρτίου κορύφωση της βροχής διαττόντων με φαινόμενο ακτινοβόλο σημείο  στον αστερισμό Νότιο Στέμμα (ή Στέφανο). Υπό κανονικές συνθήκες μπορεί κανείς να δει 5-7 διάττοντες την ώρα, αλλά φέτος η κορύφωση θα συμβεί πολύ κοντά στην Πανσέληνο κάτι που θα δυσκολέψει την παρατήρηση των (πολύ αμυδρότερων) μετεροειδών. Στις 22 Μαρτίου κορυφώνεται η βροχή διαττόντων με φαινόμενο ακτινοβόλο σημείο στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης (έναν βόρειο αστερισμό, μόλις 22ο από τον βόρειο ουράνιο πόλο). Λίγοι διάττοντες αναμένονται την ώρα, οι οποίοι μάλιστα είναι εξαιρετικά αργοί (με ταχύτητα μόλις 7 χλμ,. το δευτερόλεπτο). Την ίδια περίπου ημερομηνία κορυφώνεται και η βροχή των Διδυμίδων του Μαρτίου, που ανακαλύφθηκε μόλις το 1973 και κάποιοι υποστηρίζουν ότι, μαζί με τους Καμηλοπαρδαλίδες, προέρχονται από δύο νέφη σκόνης που άφησε πίσω του το ίδιο κοσμικό αντικείμενο. Αν και όταν ανακαλύφθηκε είχαν παρατηρηθεί ως και 50 μετωροειδή την ώρα, η παρουσία της Σελήνης φέτος ίσως εμποδίσει την παρατήρηση αυτής της βροχής διαττόντων.

Εικ. Κρονος: Ο πλανήτης Κρόνος με τους δορυφόρους του, όπως θα είναι ορατοί (με τηλεσκόπιο) τον Μάρτιο (Credit: Stellarium/IM).

Πλανήτες

Συμβολικά, αυτό το μήνα ο μικρότερος πλανήτης Ερμής και ο μεγαλύτερος πλανήτης Δίας θα βρεθούν σε σύζευξη, ένα μοναδικό θέαμα που δεν πρέπει να χάσετε. Στις 7 Μαρτίου το μισοφέγγαρο, θα βρεθεί κοντά στους δύο πλανήτες, οι οποίοι θα συνεχίσουν να πλησιάζουν ο ένας τον άλλο τις επόμενες ημέρες ως τις 15 Μαρτίου, οπότε η φαινόμενη απόστασή τους θα μειωθεί στις 2ο δημιουργώντας την καλύτερη ευκαιρία του χρόνου να δείτε τους δύο πλανήτες μαζί. Ένας ακόμη πλανήτης, ο μακρινός Ουρανός, θα βρίσκεται ανάμεσά τους αλλά είναι απαγορευτικά αμυδρός για να τον δείτε χωρίς τη βοήθεια τηλεσκοπίου. Ο Δίας προοδευτικά θα δύει όλο και πιο κοντά στο ηλιοβασίλεμα για να περάσει σταδιακά στον πρωινό ουρανό. Όσο όμως παραμένει ορατός ένα έχετε ένα μικρό τηλεσκόπιο θα μπορέσετε να δείτε τη νότια Ισημερινή ζώνη του που επανεμφανίστηκε, καθώς και την περίφημη Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα του πλανήτη που επανέκτησε το χρώμα της. Στις 23 Μαρτίου ο Ερμής θα βρίσκεται στη μέγιστη γωνιακή απομάκρυνσή του από τον Ήλιο και επομένως ψηλότερα στον ουρανό το βράδυ κατάλληλος για παρατήρηση, αλλά η λαμπρότητά του τότε θα έχει μειωθεί κατά πολύ σε σχέση με εκείνη της 15ης Μαρτίου. Ο Κρόνος ανατέλλει νωρίς το βράδυ και θα βρίσκεται σε εξαιρετική θέση για παρατήρηση γύρω στα μεσάνυκτα οπότε και μεσουρανεί. Οι δακτύλιοι του Κρόνου προσφέρουν εξαίρετο θέαμα ακόμη και με ένα μικρό τηλεσκόπιο, και έχουν τέτοια κλίση που θα είστε σε θέση να δείτε καθαρά την διαχωριστική ζώνη Cassini ανάμεσα στους δακτυλίους Α and B.  Με ένα μικρό τηλεσκόπια θα είναι επίσης ορατή η μεγαλύτερη καταιγίδα που καταγράφηκε ποτέ στον Κρόνο και η οποία μαίνεται από τον περασμένο Δεκέμβριο. Εκτός από τον ίδιο τον πλανήτη θα είναι ορατός ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Τιτάνας (αστρονομικό μέγεθος 8) ακόμη και με κάλια. Αν διαθέτετε τηλεσκόπιο ψάξτε επίσης και για τους αμυδρότερους δορυφόρους του  Διώνη, Ρέα και Τηθύ (αστρονομικά μεγέθη 10), αλλά η νύκτα θα πρέπει να είναι σκοτεινή (οι δύο πρώτες νύκτες του μήνα είναι ίσως οι καταλληλότερες). 

Εικ. Συζευξη: Ο Δίας και ο Ερμής θα πλησιάσουν στις 2ο τον ουρανό της 15ης Μαρτίου, Ένα θέαμα που δεν θέλετε να χάσετε (Credit: Stellarium/IM).

.

Σελήνη

Νέα Σελήνη 4 στις Μαρτίου, Πρώτο Τέταρτο στις 12, Πανσέληνος στις 19 και Τελευταίο Τέταρτο στις 26 Μαρτίου. Η Σελήνη στο Απόγειο (406.583 χλμ.) στις 6 Μαρτίου και στο Περίγειο (356.575 χλμ.) στις 19 Μαρτίου. Αφού η Σελήνη θα βρεθεί στην κοντινότερη στη Γη απόστασή της (περίγειο) και ταυτόχρονα θα είναι Πανσέληνος, αναμένονται ενισχυμένες παλίρροιες σε πολλά σημεία της Γης. Στις 10 και 11 Μαρτίου η Σελήνη θα βρίσκεται κοντά στα αστρικά σμήνη των Πλειάδων και Υάδων καθώς και στο γνωστό άστρο Αλδεμπαράν. Στις 13 Μαρτίου το χείλος της Σελήνης θα αποκρύψει το άστρο Eta Geminorum των Διδύμων. Η επιπρόσθηση θα διαρκέσει μια ώρα περίπου και το φαινόμενο μπορεί να παρατηρηθεί ακόμη και με ένα ζευγάρι κιάλια.

Εικ. Επιπροσθηση: Επιπρόσθηση του άστρου Eta Geminorum στις 13 Μαρτίου (Credit: Stellarium/IM).  

Διαστημικά Γεγονότα του Μήνα

Στις 18 Μαρτίου η διαστημική αποστολή MESSENGER θα μπει σε τροχιά γύρω από τον Ερμή, με σκοπό να χαρτογραφήσει για πρώτη φορά τον πλανήτη σε διαφορετικά «χρώματα» (μήκη κύματος) και να εκτελέσει και άλλες σημαντικές μετρήσεις. Την ίδια ημέρα η αποστολή Νέοι Ορίζοντες θα συναντήσει την τροχιά του πλανήτη Ουρανού. Στις 20 Μαρτίου το διαστημόπλοιο Cassini θα πλησιάσει τον δορυφόρο του Κρόνου Τελεστώ. 

Αναλυτικό Αστρονομικό Ημερολόγιο

1 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στην Αφροδίτη.

4 Μαρτίου: Νέα Σελήνη.

6 Μαρτίου: Η Σελήνη στο Απόγειο (406.583 χλμ).

7 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Δία.

10-11 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στις Πλειάδες και τις Υάδες.

12 Μαρτίου: Πρώτο Τέταρτο Σελήνης. Η Σελήνη κοντά στον Αλδεμπαράν.

13 Μαρτίου: Επιπρόσθηση Eta Geminorum από το χείλος της Σελήνης.

15 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Πολυδεύκη.

16 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στο αστρικό σμήνος Κυψέλη.

17 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Βασιλίσκο.

19 Μαρτίου: Πανσέληνος. Η Σελήνη στο Περίγειο (356.575 χλμ).

20 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Δία.

21 Μαρτίου: Εαρινή Ισημερία. Η Σελήνη κοντά στον Στάχυ.

23 Μαρτίου: Ο Ερμής σε μέγιστη απομάκρυνση (17ο ανατολικά του Ήλιου).

24 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Αντάρη.

26 Μαρτίου: Τελευταίο Τέταρτο Σελήνης .

27 Μαρτίου: Η Αφροδίτη 0.15ο νότια του Ποσειδώνα.

28 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον αστεροειδή Vesta.

31 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στην Αφροδίτη.

Εικ. Οριζοντας: Ο ορίζοντας του Μαρτίου, κοιτώντας δυτικά για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/03/2011 22:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)

Πηγές:

http://www.synapses.co.uk/astro/monthnxt.html

http://stargazing.suite101.com/article.cfm/the_night_sky_for_march 2011               

http://www.astronomynow.com/sky_charts.html

http://stardate.org/nightsky/almanac/ 

http://www.seasky.org/astronomy/astronomy_calendar_current.html 

http://www.mmo.org/astronomy/this-months-sky.html 

http://www.space.com/spacewatch/new_sky_calendar.html

http://www.skymaps.com/downloads.html

http://www.skymaps.com/articles/n1103.html               

http://transientsky.wordpress.com/ 

http://www.arksky.org/

http://space.about.com/od/computerresources/tp/     

http://www.moonwise.co.uk/year/

http://www.findyourfate.com/astrology/year2011/sky2011.html 

http://users.sch.gr/mdogram/ 

http://www.spaceagepub.com/calendar/downrange.html

http://www.jodrellbank.manchester.ac.uk/astronomy/nightsky/

Ο ουρανός της εβδομάδας και από το: http://www.skyandtelescope.com/

Ο νυκτερινός ουρανός καθημερινά: http://www.astro.noa.gr/AlmanacIAA/iaa_today.htm

Εφαρμογές Java και εικονικά εργαλεία για την αναπαραγωγή του νυκτερινού ουρανού από το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που βρίσκεστε:

http://space.about.com/library/weekly/blskymaps.htm 

http://www.oras.org/stargazer/applet.html

Προσθήκη: 02/03/2011