Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 22 Φεβρουαρίου

• Η γεμάτη ημισέληνος βρίσκεται κοντά στα κέρατα του ταύρου, στον ομώνυμο αστερισμό. Η σελήνη βρίσκεται στην βορειότερή της θέση γι’ αυτόν τον μήνα. Ο κρατήρας Κοπέρνικος είναι κοντά στη διαχωρίζουσα της σελήνης και εύκολα εντοπίζεται με ένα ζευγάρι κιάλια ή ένα μικρό τηλεσκόπιο.

Τρίτη, 23 Φεβρουαρίου

• Καθώς ο χειμώνας πλησιάζει στο τέλος του, τρεις μεγάλοι αστερισμοί της άνοιξης, με μορφή παρμένη από την μυθολογία, αναρριχώνται σηκώνοντας το κεφάλι τους πρώτα, δίνοντας τέλος στην μακρά χειμέρια νάρκη τους στον ανατολικό ουρανό, μετά το σκοτάδι. Αυτοί είναι ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου στα βορειοανατολικά, ο Λέων στην ανατολή και η Ύδρα το «νερόφιδο» στα νοτιοανατολικά. Αλήθεια, τα λιοντάρια και τα νερόφιδα πηγαίνουν σε χειμέρια νάρκη; Αυτά που είναι στον ουρανό, ναι! 

Τετάρτη, 24 Φεβρουαρίου

• Ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης βρίσκονται στα αριστερά της σελήνης, όπως φαίνεται παρακάτω. 

Παρακολουθήστε τη γεμάτη ημισέληνο να περνάει από τα αστέρια των Διδύμων απόψε, ύστερα από τον Άρη και μετά από τον Βασιλίσκο. 

Πέμπτη, 25 Φεβρουαρίου

• Το λαμπρό «αστέρι» κοντά στην σελήνη είναι ο πλανήτης Άρης. Με ένα τηλεσκόπιο θα ανακαλύψετε ότι ο Άρης αρχίζει να μοιάζει με τη σελήνη στο σχήμα (γεμάτη ημισέληνος – gibbous). Έχει ήδη περάσει σχεδόν ένας μήνας από τότε που ήταν σε αντίθεση. 

Παρασκευή, 26 Φεβρουαρίου

• Το σκηνικό που παρατηρούμε νωρίς το πρωί, λίγο πριν την αυγή, είναι ένας έναστρος ουρανός γεμάτος από αστέρια, κάτι που μας θυμίζει τον ουρανό του καλοκαιριού.  Ο Σκορπιός και ο Τοξότης βρίσκονται χαμηλά στα νοτιοανατολικά. Το θερινό τρίγωνο είναι περίπου στο μέσο του ανατολικού ουρανού. Φυσικά, ο όμορφος γαλαξίας του καλοκαιριού ρέει κατά μήκος του ανατολικού ουρανού. Αν θέλετε λοιπόν μια προεπισκόπηση του ουρανού, όπως δηλαδή θα είναι τα βράδια του Ιουνίου, κάνετε παρατήρηση πριν το πρώτο φως της ημέρας.

Σάββατο, 27 Φεβρουαρίου

• Το «αστέρι» στα αριστερά της σελήνης είναι ο Βασιλίσκος (Regulus).

• Ο αστερισμός του Μεγάλου Κυνός, μεγάλος νότιος αστερισμός, βρίσκεται εύκολα αν προεκτείνουμε προς τα νοτιοανατολικά την ευθεία που συνδέει τα άστρα δ, ε, ζ, τα οποία αποτελούν την ζώνη του Ωρίωνα δίπλα στον ομώνυμο αστερισμό. Ο περίφημος Σείριος, το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός, με μέγεθος – 1,57 είναι και το λαμπρότερο άστρο του ουρανού και ένα από τα πιο κοντινά μας άστρα, μόλις 8,5 έτη φωτός μακριά. Το όνομά του σημαίνει Στίλβων, δηλαδή σπινθηροβόλος, γιατί φαίνεται πολύχρωμος και με μεταβλητό φως, αν και στην πραγματικότητα είναι ένα λευκό άστρο. Λατρευτό άστρο των Αρχαίων Αιγυπτίων, προμηνούσε τις ευεργετικές πλημμύρες του Νείλου γατί τότε ανέτειλε με τον Ήλιο στο θερινό ηλιοστάσιο. (Πηγή: «Τα άστρα και οι μύθοι τους», Θεοδοσίου - Δανέζης.)

Κυριακή, 28 Φεβρουαρίου

• Η κατσαρόλα της Μεγάλης Αρκτου αρχίζει την ετήσια αναρρίχησή της στο βορειοανατολικό ουρανό. Στο τέλος του σούρουπου φαίνεται σαν να στέκεται όρθια. Πολλοί τη βλέπουν να μοιάζει με χαρταετό σε αυτήν την θέση. Ο αστερισμός φαίνεται σαν να περιστρέφεται γύρω από τον Πολικό αστέρα και καθώς ανεβαίνει ψηλότερα, γυρίζει ανάποδα, επίσης.

Ο βόρειος πόλος (κάτω) ήταν ξανά λαμπρός όταν ο Don Parker από τη Φλόριδα των Η.Π.Α. φωτογράφησε τον Άρη στις 11 Φεβρουαρίου με ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 16 ιντσών.. Στα αριστερά της εικόνας είναι η σκοτεινή περιοχή Syrtis Major και λίγο πάνω από το κέντρο είναι η μακριά περιοχή Sinus Sabaeus;

Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
  
  
• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

          ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον  Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Το SOHO παρατηρεί ένα τεράστιο νήμα πάνω στον ήλιο. Εκτείνεται περισσότερο από ένα εκατομμύριο χιλιόμετρα από άκρη σε άκρη, κάτι που το κάνει εύκολα ορατό με ερασιτεχνικά τηλεσκόπια. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com

• Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως της ανατολής του ήλιου.

•  Η Αφροδίτη (μέγεθος -3,9) μόλις που βγαίνει από το φως της δύσης του ήλιου. Θα την βρείτε μόλις πάνω από τον δυτικό νοτιοδυτικό ορίζοντα 20 λεπτά μετά τη δύση του ήλιου.

• Ο Δίας χάνεται στο φως του ήλιου.

• Ο Άρης (μέγεθος -0,8 στον Καρκίνο) κάτω από τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη, ανατέλλει νωρίς το βράδυ και βρίσκεται ψηλά στο νότιο  ουρανό μετά τις 10:30 μ.μ. Η φαινόμενη διάμετρός του μικραίνει από 13 στα 12,4 δευτερόλεπτα του τόξου αυτήν την εβδομάδα. Ο βόρειος πόλος του πλανήτη φαίνεται μεγάλος και λευκός όμως έχει χάσει μέρος της φωτεινότητάς του.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στην δυτική Παρθένο), ανατέλλει στα ανατολικά περίπου στις 8 μ.μ. και λάμπει ψηλά στο νότο τις πρώτες πρωινές ώρες. Με τηλεσκόπιο, θα μπορέσετε να δείτε ότι οι δακτύλιοί του είναι σε κλίση 4,1° η οποία κλίση θα μικραίνει τους επόμενους μήνες.

• Ο Ουρανός  και ο Ποσειδώνας έχουν χαθεί στο φως του ήλιου. 

• Ο Πλούτωνας βρίσκεται χαμηλά στα νοτιοανατολικά πριν το λυκαυγές.