O Oυρανός και οι Πλανήτες από 9 έως 29 Δεκεμβρίου

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως της ανατολής του ήλιου.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,9) είναι ο λαμπρός «Αποσπερίτης» στα νοτιοδυτικά πριν και μετά το λυκόφως. Κινείται όλο και πιο χαμηλά από μέρα σε μέρα και γίνεται όλο και πιο λεπτή ημισέληνος, από 21% φωτισμένη στις 13 Δεκεμβρίου στο 14% στις 20. Παράλληλα, ο δίσκος της μεγαλώνει, από 41 δευτερόλεπτα στα 51 δευτερόλεπτα.

• Ο Άρης (μέγεθος +1,1, στην κεφαλή της Παρθένου) ανατέλλει περίπου στις 1:00 π.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι μόλις 6 “. Θα βρεθεί σε αντίθεση τον Απρίλιο του 2014. Ο πλανήτης περνάει 3/4° βόρεια του αστέρα η της Παρθένου (μέγεθος 3,5) στις 17 και 18.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,7, στους Διδύμους) ανατέλλει περίπου στις 7:30 μ.μ. και λάμπει ψηλά στα νότια πριν τις 2 π.μ. Στα αριστερά του είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φτάσει στα 46 δευτερόλεπτα καθώς οδεύει προς την αντίθεσή του στις 5 Ιανουαρίου.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στον Ζυγό) είναι χαμηλά στα νοτιοανατολικά όταν αρχίζει να φωτίζει η αυγή. Θα τον βρείτε μακριά και κάτω αριστερά από τον Άρη και τον Στάχυ.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5.8, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Υδροχόο) είναι ψηλά στα νοτιοανατολικά και στα νότια, αντίστοιχα, νωρίς το βράδυ.  Χρησιμοποιήστε τους χάρτες για τον εντοπισμό των δύο πλανητών εδώ:  http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2013.pdf

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

• Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.

Δευτέρα, 9 Δεκεμβρίου

• Πρώτο τέταρτο της σελήνης στις 5:13 μ.μ. Αυτό το βράδυ, η σελήνη λάμπει κάτω από τον αμυδρό κυκλικό σχηματισμό των Ιχθύων, κάτω από το Μεγάλο Τετράγωνο του Πήγασου.

• Ο Δίας περνάει μόνο 15 λεπτά του τόξου από το δέλτα των Διδύμων, μεγέθους 3,5, απόψε και αύριο το βράδυ.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:19 π.μ.της Τρίτης. 

Τρίτη, 10 Δεκεμβρίου

• Η ανατολική πλευρά (στα αριστερά) του Μεγάλου τετράγωνου του Πήγασου δείχνει προς τα κάτω την σελήνη αυτό το βράδυ.
  

• Σαν σήμερα το 1863, γεννήθηκε η Annie Jump Cannon. Ήταν μια αμερικανίδα αστρονόμος που δημιούργησε το σύγχρονο σύστημα ταξινόμησης των αστέρων σύμφωνα με το φάσμα τους. Απόψε μπορούμε να δούμε κάποια ασυνήθιστα ως προς το χρώμα τους αστέρια όπως το μ του Κηφέα που είναι πιθανότατα ένα από τα πιο ερυθρά αστέρια ορατά με γυμνό μάτι, γνωστό και με το όνομα «γρανίτης». Για να δείτε κάποιο αστέρι τύπου Β, αρκεί να δείτε τις Πλειάδες. Όλα τα άστρα του σμήνους είναι μπλε-λευκά. Ένα πορτοκαλή αστέρι; Ο Αλντεμπαράν. Ένα αστέρι σαν τον ήλιο μας, τύπου G; Η Αίγα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:10 μ.μ.

Τετάρτη, 11 Δεκεμβρίου

• Ο Αλγκόλ μπορεί να σας καθοδηγήσει σε ένα από τα ωραιότερα αστρικά σμήνη, ορατά με κιάλια, στις αρχές του χειμωνιάτικου ουρανού. Αφού πέσει το σκοτάδι, βρείτε αυτό το μεταβλητό αστέρι με κιάλια και τοποθετήστε το στο κάτω μέρος του οπτικού σας πεδίου. Στο πάνω μέρος αυτού του πεδίου, θα δείτε μια θολή μπάλα περίπου στο μέγεθος της πανσελήνου. Αυτό είναι το M34, μια συλλογή από περίπου 100 ήλιους κοντά στα σύνορα του Περσέα με την Ανδρομέδα. Μέσα από ένα ζευγάρι κιάλια 10x50, τα φωτεινότερα αστέρια του M34 φαίνονται να λαμπυρίζουν ανάμεσα στα πιο αμυδρά μέλη του σμήνους.
  
  Ένας μεγάλος στόχος με κιάλια, το M34 καλύπτει μια περιοχή τόσο μεγάλη όσο η Πανσέληνος. Φωτογραφία: Bob Franke

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:57 π.μ.της Πέμπτης.

Πέμπτη, 12 Δεκεμβρίου

• Η μικροσκοπική μαύρη σκιά του γρήγορα κινούμενου δορυφόρου του Δία, της Ιούς, διασχίζει από μπροστά τον δίσκο του πλανήτη, από τις 5:02 π.μ. μέχρι τις 7:17 π.μ. της Παρασκευής. Λίγο αργότερα, την σκιά ακολουθεί η ίδια η Ιώ. Η Ιώ είναι πολύ πιο δύσκολα ορατή πάνω στο λαμπερό δίσκο του Δία από τη σκιά της.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:48 μ.μ. 

Παρασκευή, 13 Δεκεμβρίου

• Η βροχή διαττόντων Διδυμίδες κορυφώνεται σήμερα το πρωί κάτω από μη ιδανικές συνθήκες. Η σελήνη σε αύξουσα φάση φωτίζει τον ουρανό μέχρις ότου βυθιστεί κάτω από τον ορίζοντα μετά από τις 4 π.μ. Το λυκαυγές ξεκινά περίπου μία ώρα αργότερα, δίνοντας στους παρατηρητές μόνο μια μικρή ευκαιρία να παρατηρήσουν σε σκοτεινό ουρανό. Το ακτινοβόλο - το σημείο στον αστερισμό των Διδύμων από όπου τα μετέωρα φαίνονται να προέρχονται - βρίσκεται τότε περίπου στη μέση ψηλά πάνω στον δυτικό ουρανό. Οι θεατές μακριά από τα φώτα της πόλης ίσως να δουν κατά μέσο όρο περίπου 60 μετέωρα ανά ώρα ή περίπου ένα ανά λεπτό.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:35 π.μ.του Σαββάτου.

Σάββατο, 14 Δεκεμβρίου

• Απόψε ας κοιτάξουμε το νεφέλωμα Μ76 στον δυτικό Περσέα, λιγότερο από 1 μοίρα βόρεια-βορειοδυτικά από το φ του Περσέα, που πολλές φορές αναφέρεται σαν ‘‘Little Dumbbell.’’ Ανακαλύφθηκε από τον βοηθό του Messier τον Σεπτέμβριο του 1780. Το κεντρικό αστέρι του είναι ένα από τα πιο γνωστά θερμά αστέρια. Η ομοιότητά του με το πλανητικό νεφέλωμα  M27 είναι αυτό που το κάνει τόσο συναρπαστικό. Μοιάζοντας με μια μικρογραφία του μεγαλύτερου του M27, το M76 είναι μάλλον αμυδρό με μέγεθος 11. Είναι δυνατόν να το παρατηρήσουμε ακόμα και με μετρίου διαμετρήματος τηλεσκόπια.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:26 π.μ.της Κυριακής.

Κυριακή, 15 Δεκεμβρίου

• Το αστέρι Caph βρίσκεται στο φωτεινό τέλος του σχήματος ‘W’ του αστερισμού της Κασσιόπης. Εάν αντικρίζετε το Βορρά, είναι το αστέρι στην αριστερή πλευρά του ‘W.’ Μια γραμμή που προέρχεται από τον Πολικό και μέσω του Caph δείχνει τη θέση στον ουρανό που οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν ως την αρχή του συστήματος των ουράνιων συντεταγμένων. Αυτό το σημείο μηδέν συχνά αναφέρεται με το όνομα Εαρινή Ισημερία δεδομένου ότι ο ήλιος βρίσκεται σε αυτό το σημείο την πρώτη ημέρα της άνοιξης (βόρειο ημισφαίριο). 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:13 π.μ. της Δευτέρας.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσειςΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Ο κομήτης Lovejoy έχει επάξια αντικαταστήσει τον «κομήτη του αιώνα» στον πρωινό ουρανό. Βρίσκεται σε καλό ύψος και μπορεί εύκολα να παρατηρηθεί με κιάλια ή τηλεσκόπιο. Η φωτογραφία αυτή δείχνει την γαλαζωπή κεφαλή του κομήτη μπροστά από την μακριά ουρά του. Στοιχεία φωτογραφίας: 10 καρέ των 200 sec με τηλεσκόπιο 200mm πάνω στην στήριξη EQ6  και την Canon 400D. Του Θεόδωρου Θεοδωρίδη, από την πόλη της Φλώρινας.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίοΑστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (-0,7) είναι πολύ χαμηλά μέσα στο φως της ανατολής του ήλιου.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,9) είναι ο λαμπρός «Αποσπερίτης» στα νοτιοδυτικά πριν και μετά το λυκόφως. Βρίσκεται στη μέγιστη φωτεινότητά της για αυτό το έτος. Εμφανίζεται για περισσότερο από μια ώρα αφότου βραδιάσει. Με τηλεσκόπιο, ο δίσκος της είναι φωτεινός και μοιάζει με ημισέληνο, 42”.  

• Ο Άρης (μέγεθος +1,2, στην κεφαλή της Παρθένου) ανατέλλει περίπου στις 1:00 π.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι μόλις 5,8 “. Θα βρεθεί σε αντίθεση τον Απρίλιο του 2014.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,6, στους Διδύμους) ανατέλλει πριν τις 8 μ.μ. και λάμπει ψηλά στα νότια περίπου στις 2 π.μ. Στα αριστερά του είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φτάσει στα 45 δευτερόλεπτα καθώς οδεύει προς την αντίθεσή του στις 5 Ιανουαρίου.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στον Ζυγό) είναι χαμηλά στα νοτιοανατολικά όταν αρχίζει να φωτίζει η αυγή. Θα τον βρείτε μακριά και κάτω αριστερά από τον Άρη και τον Στάχυ.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5.8, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Υδροχόο) είναι ψηλά στα νοτιοανατολικά και στα νότια, αντίστοιχα, νωρίς το βράδυ.  Χρησιμοποιήστε τους χάρτες για τον εντοπισμό των δύο πλανητών εδώ: http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2013.pdf

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

• Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.

Δευτέρα, 16 Δεκεμβρίου

• Πανσέληνος στις 11:30 π.μ. της Τρίτης. Αυτό το βράδυ, καθώς το φεγγάρι ανεβαίνει στον ανατολικό ουρανό, ψάξτε να βρείτε τον Λαμπαδία  πάνω και στα δεξιά του, τον παρόμοιου χρώματος Μπετελγκέζκάτω και στα δεξιά του, την Αίγα μακριά του, πάνω και στα αριστερά και τον Δία μακριά, κάτω και στα αριστερά του. Το φεγγάρι βρίσκεται στο αριστερό μέρος του αστερισμού του Ταύρου, περίπου 5 μοίρες νότια από το 3ου μεγέθους ζ του Ταύρου, το αστέρι που σηματοδοτεί το νότιο κέρατο του «ταύρου».
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:11 π.μ.της Τρίτης. 

Τρίτη, 17 Δεκεμβρίου

• Το φωτεινό φεγγάρι λάμπει στο αμυδρό «ρόπαλο» του Ωρίωνα αυτό το βράδυ. Όπως φαίνεται λοιπόν, η σελήνη δεν μένει πάντα αρκετά μέσα στους αστερισμούς του ζωδιακού κύκλου. Κάτω αριστερά της Σελήνης είναι ο Δίας και κάτω δεξιά του είναι ο Μπετελγκέζ.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:02 μ.μ.

Τετάρτη, 18 Δεκεμβρίου

• Η Σελήνη και ο Δίας λάμπουν μαζί, σε απόσταση 6 μοιρών, νωρίς το βράδυ, με τους Πολυδεύκη και Κάστορα στα αριστερά τους. Αν και ο Δίας φαίνεται κοντά στο φεγγάρι, είναι 1.600 φορές πιο μακριά.

• Ο Άρης ανατέλλει γύρω στις 1:00 π.μ., αυτή την εβδομάδα και φαίνεται σε ύψος περισσότερο από το μισό της απόστασης από τον ορίζοντα έως το ζενίθ, στο νότιο ουρανό κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Παρά το γεγονός ότι πολλά αστέρια λάμπουν περισσότερο από τον, μεγέθους 1,  Άρη, ο πλανήτης ξεχωρίζει για το πορτοκαλί-κόκκινο χρώμα του. Ένα τηλεσκόπιο αποκαλύπτει ένα δίσκο που μετρά 6” σε διάμετρο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:49 π.μ.της Πέμπτης.

Πέμπτη, 19 Δεκεμβρίου

• Ο πλανήτης Δίας βρίσκεται πάνω από τη σελήνη νωρίς το βράδυ, με τους Διδύμους στα αριστερά του. Κάτω και στα δεξιά του είναι ο Προκύων. Λίγο πιο μακριά αργότερα παρατηρήστε την ανατολή του λαμπρού Σείριου.

• Η σελήνη σε απόγειο στις 1:50 π.μ. της Παρασκευής, 406.269 χιλιόμετρα μακριά μας. Όταν η σελήνη ανατέλλει, περίπου στις 19:30, κατά πάσα πιθανότητα θα φανεί μεγαλύτερη από το κανονικό. Αυτό είναι απλά μια ψευδαίσθηση που οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται όταν ο δορυφόρος μας βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:40 μετά τα μεσάνυχτα της Πέμπτης. 

Παρασκευή, 20 Δεκεμβρίου

• Αυτό το βράδυ, χρησιμοποιήστε ένα τηλεσκόπιο για να παρακολουθήσετε την Ιώ να εξαφανίζεται σε έκλειψη από τη σκιά του Δία γύρω στις 4:15 π.μ. του Σαββάτου, λίγο έξω από τη δυτική πλευρά του Δία. Σαράντα πέντε λεπτά αργότερα, ο Γανυμήδης βγαίνει μπροστά από το ίδιο δυτικό άκρο του Δία. Στη συνέχεια, περίπου στις 6:21, η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα (με έντονο πορτοκαλί χρώμα φέτος) περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του Δία.
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:21 π.μ.του Σαββάτου.

Σάββατο, 21 Δεκεμβρίου

• Η μεγαλύτερη σε διάρκεια νύχτα του έτους (στο βόρειο ημισφαίριο). Ο ήλιος φθάνει στο χειμερινό ηλιοστάσιο στις 7:13 μ.μ. Τότε είναι που ο ήλιος τελειώνει το νότιο ταξίδι του στο γήινο ουρανό και αρχίζει την εξάμηνη επιστροφή του προς βορρά. Το χειμερινό ηλιοστάσιο καθορίζει την έναρξη του χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο και του καλοκαιριού στο νότιο ημισφαίριο. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:18 π.μ.της Κυριακής.

Κυριακή, 22 Δεκεμβρίου

• Η βροχή διαττόντων Αρκτίδες φθάνει στο αποκορύφωμά της τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας. Φαίνεται ότι το πηγαίο σημείο της είναι το μέρος του ουρανού που βρίσκεται κοντά στην Μικρή Άρκτο. Η βροχή διαρκεί από τις 17 μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου. Συνήθως παράγονται περίπου 10 μετέωρα την ώρα και κάποιες φορές φθάνουν μέχρι και τα 100 μετέωρα την ώρα. Κάποιες βροχές διαττόντων όπως οι Περσείδες τον Αύγουστο,  παρατηρούνται κάθε χρόνο, εδώ και πολλούς αιώνες. Αλλά οι Αρκτίδες παρατηρούνται εδώ και μόνο έναν αιώνα. Παρατηρήθηκαν αρχικά γύρω στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν κάποιος παρατηρητής του νυχτερινού ουρανού διαπίστωσε ότι μερικά μετέωρα που φαίνονταν αυτήν την περίοδο του έτους δεν είχαν τυχαία κατεύθυνση ως προς την κίνησή τους στον ουράνιο θόλο αλλά φαίνονταν ότι προέρχονταν από ένα σημείο κοντά στο αστέρι Kochab στον σχηματισμό της κατσαρόλας της Μικρής Άρκτου. Η λαμπρή σελήνη φέτος δεν βοηθά καθόλου στην παρατήρηση των διαττόντων.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:09 μ.μ.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσειςΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Ο «χαμένος» κομήτης ISON πέρασε δίπλα από το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο στις 23 Νοεμβρίου όταν οΚωνσταντίνος Σπανός είχε την ευκαιρία να τον φωτογραφήσει.  Η φωτογραφία αυτή είναι ένας συνδυασμός 2 καρέ των 15sec με φακό Canon EF-S 400mm/f2.8, το πρώτο του κομήτη πάνω στη στήριξη EQ-6 και το δεύτερο μόνο του αρχαίου ναού.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίοΑστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως της ανατολής του ήλιου.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,9) είναι ο λαμπρός «Αποσπερίτης» στα νοτιοδυτικά πριν και μετά το λυκόφως. Κινείται όλο και πιο χαμηλά από μέρα σε μέρα και γίνεται όλο και πιο λεπτή ημισέληνος, από 21% φωτισμένη στις 13 Δεκεμβρίου στο 14% στις 20. Παράλληλα, ο δίσκος της μεγαλώνει, από 41 δευτερόλεπτα στα 51 δευτερόλεπτα.

• Ο Άρης (μέγεθος +1,1, στην κεφαλή της Παρθένου) ανατέλλει περίπου στις 1:00 π.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι μόλις 6 “. Θα βρεθεί σε αντίθεση τον Απρίλιο του 2014. Ο πλανήτης περνάει 3/4° βόρεια του αστέρα η της Παρθένου (μέγεθος 3,5) στις 17 και 18.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,7, στους Διδύμους) ανατέλλει περίπου στις 7:30 μ.μ. και λάμπει ψηλά στα νότια πριν τις 2 π.μ. Στα αριστερά του είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φτάσει στα 46 δευτερόλεπτα καθώς οδεύει προς την αντίθεσή του στις 5 Ιανουαρίου.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στον Ζυγό) είναι χαμηλά στα νοτιοανατολικά όταν αρχίζει να φωτίζει η αυγή. Θα τον βρείτε μακριά και κάτω αριστερά από τον Άρη και τον Στάχυ.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5.8, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Υδροχόο) είναι ψηλά στα νοτιοανατολικά και στα νότια, αντίστοιχα, νωρίς το βράδυ.  Χρησιμοποιήστε τους χάρτες για τον εντοπισμό των δύο πλανητών εδώ:  http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2013.pdf

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

• Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.

Δευτέρα, 23 Δεκεμβρίου

• Δύο από τα καλύτερα αντικείμενα του βαθέως ουρανού λάμπουν σε περίοπτη θέση τα βράδια στα τέλη Δεκεμβρίου. Οι Πλειάδες και οι Υάδες είναι αστρικά σμήνη που αναρριχώνται ψηλά στο νότο νωρίς το βράδυ και παραμένουν εμφανή σχεδόν όλη τη νύχτα. Το σμήνος των Πλειάδων, επίσης γνωστό και ωςM45, εμφανίζεται σαν μια μικρή «κατσαρόλα» με γυμνό μάτι. Το μεγαλύτερο σμήνος των Υάδων αποτελεί σε  σχήμα V το κεφάλι του Ταύρου. Αν και τα δύο φαίνονται ωραία με γυμνό μάτι, ένα ζευγάρι κιάλια θα σας τα δείξει πολύ καλύτερα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:56 π.μ.της Τρίτης. 

Τρίτη, 24 Δεκεμβρίου

• Αν ψάχνετε για ένα αστέρι των Χριστουγέννων που θα σηματοδοτεί τις γιορτές, δεν μπορείτε να επιλέξετε άλλο από τον λαμπρό Σείριο. Το φωτεινότερο αστέρι στον ουρανό (μετά από τον Ήλιο, φυσικά) λάμπει με μέγεθος -1.5. Αυτό το καθιστά σχεδόν τέσσερις φορές πιο φωτεινό από ό,τι το επόμενο πιο λαμπρό αστέρι που είναι ορατό από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη: τον Αρκτούρο, στον αστερισμό του Βοώτη. Ο Σείριος ανατέλλει σήμερα πριν από τις 8 μ.μ. και ανεβαίνει στα νοτιοανατολικά τις βραδινές ώρες.

• Το τελευταίο τέταρτο της σελήνης λάμπει κοντά στον Άρη, εφόσον και οι δυο θα έχουν ανατείλει αργά απόψε και θα βρίσκονται μαζί στον πρωινό ουρανό των Χριστουγέννων.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:47 μ.μ.

Τετάρτη, 25 Δεκεμβρίου

• Επίσημα, η σελήνη φτάνει στη φάση του τελευταίου τετάρτου στις 3:49 μ.μ. Βρίσκεται στον αστερισμό της Παρθένου, περίπου 8° δυτικά του 1ου μεγέθους Άρη.

Το τελευταίο τέταρτο σελήνης είναι πάντοτε ένα όμορφο θέαμα στον πρωινό ουρανό πριν τα ξημερώματα. Η φωτογραφία είναι του Χατζηδέλη Παναγιώτη, τραβηγμένη με το Skywatcher 200mm dobsonian.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:34 π.μ.της Πέμπτης.

Πέμπτη, 26 Δεκεμβρίου

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:26 μετά τα μεσάνυχτα της Πέμπτης. 

• Η σελήνη θα βρεθεί σε απόσταση περίπου ½ μοίρας από τον Στάχυ. Στον πρωινό ουρανό, τις επόμενες ημέρες, η ημισέληνος χάνει ύψος και μειώνεται σε φωτεινότητα. Περνάει κοντά από τον Κρόνο στις 29/12.
  
  
  

Παρασκευή, 27 Δεκεμβρίου

• Αν και ο Κρόνος πέρασε στην απέναντι πλευρά του Ήλιου από τη Γη λιγότερο από δύο μήνες πριν (στις 6 Νοεμβρίου), φαίνεται ήδη στα νοτιοανατολικά καθώς αρχίζει το πρωινό λυκόφως.  Από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, ο πλανήτης με τους δακτυλίους βρίσκεται 25° πάνω από τον ορίζοντα, μια ώρα πριν από την ανατολή του ηλίου. Λάμπει με μέγεθος 0,6 και είναι το λαμπρότερο αντικείμενο σε αυτό το τμήμα του ουρανού. Μέσα από ένα τηλεσκόπιο θα δείτε ένα δίσκο 16” σε διάμετρο που περιβάλλεται από ένα λαμπρό σύστημα δακτυλίων που εκτείνεται στα 36" και έχει κλίση 22° ως προς τη Γη.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:16 μ.μ. 

Σάββατο, 28 Δεκεμβρίου

• Πολύ αργά απόψε και αύριο το βράδυ, ο μικρός Άρης περνά 3/4 ° νότια του γ της Παρθένου (Porrima), μεγέθους 2.7, ένα διάσημο διπλό αστέρι για τηλεσκόπια με υψηλή μεγέθυνση. Ανατέλλουν και οι δύο μαζί μετά τα μεσάνυχτα, αλλά παρατηρούνται καλύτερα πριν από την αυγή.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:03 π.μ.της Κυριακής.

Κυριακή, 29 Δεκεμβρίου

• Ο Ερμής φτάνει σε ανώτερη σύνοδο στη 8 π.μ. EST. Αυτό σημαίνει ότι ο πιο εσωτερικός πλανήτης βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του Ήλιου από τη Γη και παραμένει κρυμμένος στο έντονο φως του αστεριού μας. Θα επιστρέψει στον βραδινό ουρανό στα τέλη Ιανουαρίου.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:54 μ.μ.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσειςΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Ο Δίας στις 11 Δεκεμβρίου φωτογραφήθηκε από τον Christopher Go με ένα Celestron-14 από το μπαλκόνι του διαμερίσματός του στις Φιλιππίνες. Ο νότος είναι προς τα πάνω. Στα δεξιά της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας, μόλις που φαίνεται, σχεδόν λευκή, είναι η Ευρώπη. Πιο εμφανής είναι η μαύρη σκιά της Ευρώπης.  

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίοΑστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως του ήλιου.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,8) είναι ο λαμπρός «Αποσπερίτης» στα νοτιοδυτικά κατά τη διάρκεια του λυκόφωτος. Κινείται όλο και πιο χαμηλά από μέρα σε μέρα και γίνεται όλο και πιο λεπτή ημισέληνος, από 14% φωτισμένη στις 20 Δεκεμβρίου, στο 7% στις 27/12. Παράλληλα, ο δίσκος της μεγαλώνει, από 51 δευτερόλεπτα στα 57 δευτερόλεπτα. Η καλύτερη ώρα για να την παρατηρήσετε είναι αργά το απόγευμα, πριν το ηλιοβασίλεμα.
  
  
  

Η φωτογραφία της Αφροδίτης είναι του Μάνου Πεχυνάκη από το Ηράκλειο, τραβηγμένη με το τηλεσκόπιο C8 XLT.

• Ο Άρης (μέγεθος +1, στην κεφαλή της Παρθένου) ανατέλλει πριν τις 1:00 π.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι μόλις 6,4 “. Θα βρεθεί σε αντίθεση τον Απρίλιο του 2014.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,7, στους Διδύμους) ανατέλλει πριν τις 6:00 μ.μ. και λάμπει ψηλά στα νότια πριν τις 1 π.μ. Στα αριστερά του είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φτάσει στα 47 δευτερόλεπτα καθώς οδεύει προς την αντίθεσή του στις 5 Ιανουαρίου.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στον Ζυγό) είναι αρκετά ψηλά στα νοτιοανατολικά όταν αρχίζει να φωτίζει η αυγή. Θα τον βρείτε μακριά και κάτω αριστερά από τον Άρη και τον Στάχυ.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5.8, στους Ιχθείς) είναι ψηλά στο νότο όταν βραδιάσει.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Υδροχόο) κινείται χαμηλά στα νοτιοδυτικά όταν νυχτώνει. Χρησιμοποιήστε τους χάρτες για τον εντοπισμό του Ουρανού και του Ποσειδώνα εδώ:http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2013.pdf

http://www.astronomy.gr