Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 17 Οκτωβρίου

• Ο Ερμής είναι 4 μοίρες κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Ψάξτε για την Αφροδίτη και τον Ερμή με κιάλια πολύ χαμηλά στα δυτικά νοτιοδυτικά 20 λεπτά μετά τη δύση του ηλίου.

• Αν σας αρέσουν οι δύσκολες παρατηρήσεις, βγείτε έξω το βράδυ, χωρίς κάποια οπτική βοήθεια. Ο Ουρανός λάμπει με μέγεθος 5,7, αρκετά φωτεινός για να τον δει κανείς ακόμα και με γυμνό μάτι σ’ ένα σκοτεινό ουρανό. Ο πλανήτης έφτασε σε αντίθεση και στο αποκορύφωμα της εμφάνισής του το 2011 στα τέλη Σεπτεμβρίου και παραμένει ένα όμορφο θέαμα. Γύρω στις 9 μ.μ., ο Ουρανός βρίσκεται περίπου στα μέσα της απόστασης από το νοτιοανατολικό ορίζοντα μέχρι το ζενίθ. Για να τον βρείτε, ξεκινήστε την αναζήτησή σας με τον Alpheratz και τον Algenib, τα δύο αστέρια που σχηματίζουν το ανατολικό άκρο του Μεγάλου Τετράγωνου του Πήγασου. Τραβήξτε μια νοητή γραμμή μεταξύ αυτών των δύο και στη συνέχεια προεκτείνετέ την σε ίση απόσταση κάτω δεξιά. Ο Ουρανός είναι το φωτεινότερο αντικείμενο σε αυτή την περιοχή. Εάν δεν μπορέσετε να τον δείτε με γυμνό μάτι ή αν ζείτε σε περιοχή με φωτορρύπανση, ένα ζευγάρι κιάλια σίγουρα θα φέρει τον πλανήτη σε θέα.
  
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:00 π.μ. της Τρίτης.

Τρίτη, 18 Οκτωβρίου

• Ο Δίας λάμπει έντονα στα ανατολικά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η Αίγα (Capella) λάμπει  λιγότερο έντονα στα βορειοανατολικά, κάπως χαμηλότερα (ανάλογα με το γεωγραφικό σας πλάτος). Αυτά είναι τα δύο λαμπρότερα αντικείμενα σε όλη την ανατολική πλευρά του ουρανού. Βρείτε το μέσο σημείο μεταξύ τους. Λίγο πιο κάτω από αυτό το σημείο είναι οι Πλειάδες.
  
  
  

• Με κιάλια αποκαλύπτεται ότι ο αστεροειδής Δήμητρα (1 Ceres), αυτή την εβδομάδα κινείται αργά προς τα δυτικά, στο παρασκήνιο των αστεριών του νοτιοανατολικού Υδροχόου. Το 8ου μεγέθους αντικείμενο βρίσκεται περίπου 1 ° νοτιοδυτικά του αστέρα 5ου μεγέθους 106 του Υδροχόου, το οποίο χρησιμεύει σαν κατάλληλος οδηγός για την εύρεση αυτού του μεγαλύτερου αστεροειδή του ηλιακού μας συστήματος. Αυτή την περιοχή βρίσκεται στα νοτιοανατολικά νωρίς το βράδυ και εμφανίζεται ψηλά στο νότο γύρω στις 11 μ.μ.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:51 μ.μ.

Τετάρτη, 19 Οκτωβρίου

• Τελευταίο τέταρτο της σελήνης στις 6:32 π.μ. της Πέμπτης. Η σελήνη ανατέλλει περίπου τα μεσάνυχτα, κάτω από τους Διδύμους (στα σύνορα με τον Καρκίνο) και στα αριστερά του Προκύωνα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:37 π.μ. της Πέμπτης.

Πέμπτη, 20 Οκτωβρίου

• Τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής, δείτε τον Άρη κάτω και στα αριστερά της σελήνης, σε απόσταση 11 μοιρών. Ο κόκκινος πλανήτης που έχει περάσει από τον Καρκίνο στον Λέοντα πριν δυο ημέρες, πλησιάζει τον πιο λαμπρό αστέρα του αστερισμού, τον Βασιλίσκο. Οι δύο τους θα βρεθούν σε σύνοδο τον Νοέμβριο. Ο Άρης έχει μέγεθος 1,2 και ξεχωρίζει από το κίτρινο-πορτοκαλί χρώμα του.
  
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 00:29 μετά τα μεσάνυχτα.

Παρασκευή, 21 Οκτωβρίου

• Κοιτάξτε χαμηλά στα δυτικά-νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Ίσως να εντοπίσετε την Αφροδίτη. Σε 40° βόρεια, ο πιο λαμπρός πλανήτης βρίσκεται μόλις 2 ° πάνω από τον ορίζοντα 30 λεπτά μετά την δύση του ηλίου. Αν και λάμπει με μέγεθος -3.8, η Αφροδίτη δύσκολα θα ξεχωρίσει μέσα στη λάμψη του λυκόφωτος. Χρησιμοποιήστε κιάλια.

• Η σελήνη είναι 8 μοίρες μακριά από τον Βασιλίσκο, όπως φαίνεται παραπάνω.

• Η μέτρια σε ένταση βροχή διαττόντων Ωριωνίδες θα φτάσει στο μέγιστό της το πρωί του Σαββάτου. Πολλά μετέωρα μπορεί να γίνουν ορατά τα ξημερώματα για αρκετά πρωινά, πριν ή μετά το Σάββατο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:15 π.μ. του Σαββάτου.

Σάββατο, 22 Οκτωβρίου

• Ο Φομαλχώ, το αστέρι του φθινοπώρου, λάμπει χαμηλά στα νότια-νοτιοανατολικά μετά το σούρουπο. Είναι στα νότια αργότερα το βράδυ. Η δυτική (δεξιά) πλευρά του Μεγάλου Τετράγωνου του Πήγασου,  πολύ ψηλά στον ουρανό, σημαδεύει κάτω σχεδόν στον Φομαλχώ.

• Αν είστε έξω, από τα μεσάνυχτα μέχρι την αυγή, θα δείτε πιθανώς μια σειρά από δέσμες φωτός να εκτοξεύονται στον ουρανό. Αυτές είναι οι Ωριωνίδες, η ετήσια βροχή διαττόντων που κορυφώνεται τη νύχτα της 21/22 Οκτωβρίου. Η καλύτερη θέα του τρέχοντος έτους θα πρέπει να είναι περίπου στις 2 π.μ. του Σαββάτου, λίγο πριν ανατείλει το μισοφέγγαρο (σε χάση). Στο απόγειό της, η βροχή αυτή παράγει περίπου 20 μετέωρα ανά ώρα με ακτινοβόλο σημείο το βόρειο τμήμα του αστερισμού του Ωρίωνα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:06 π.μ. της Κυριακής. 

Κυριακή, 23 Οκτωβρίου

• Αυτή την εποχή του έτους, το αστέρι στα βορειοανατολικά περίπου στις 9:00 μ.μ. είναι η Αίγα, στον αστερισμό του Ηνίοχου, το 6ο λαμπρότερο αστέρι στον ουρανό. Πολύ συχνά, πολλοί άνθρωποι βλέπουν το αστέρι αυτό χαμηλά. Δεν γνωρίζουν και αναρωτούνται τι είναι αυτές οι κόκκινες και πράσινες λάμψεις στον ουρανό. Η Αίγα είναι ένα «χρυσαφί» αστέρι. Εάν θα μπορούσατε να ταξιδεύατε προς αυτό στο διάστημα, θα βλέπατε ότι είναι στην πραγματικότητα δύο χρυσαφιά αστέρια, και τα δύο έχουν κατά προσέγγιση την ίδια θερμοκρασία με το τοπικό μας αστέρι, τον ήλιο. Όμως, και τα δύο είναι μεγαλύτερα και φωτεινότερα από τον ήλιο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:58 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι στην πραγματικότητα ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα. Ένα μπλε ή πράσινο φίλτρο θα μπορούσε να βοηθήσει στην αύξηση του κοντράστ στον Δία.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Το Hubble διεξάγει μια απογραφή σκοτεινής ύλης.

Οι επιστήμονες κατασκευάζουν εξαιρετικά λεπτομερείς χάρτες από σμήνη γαλαξιών για να επιβεβαιώσουν τα εκπληκτικά ευρήματα που δείχνουν ότι η σκοτεινή ύλη είναι πιο πυκνή μέσα σε σμήνη γαλαξιών από ό, τι προβλέπουν ορισμένα μοντέλα. Τα σμήνη γαλαξιών, όπως αυτά, έχουν τεράστια μάζα και η βαρύτητά τους είναι αρκετά ισχυρή ώστε να κάμψει εμφανώς την πορεία του φωτός, κάπως σαν ένα μεγεθυντικό φακό. Φωτο: NASA/ESA/M. Postman (STScI)/CLASH Team

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (μέγεθος περίπου -0,5) είναι βαθιά κρυμμένος στο φως της δύσης του Ήλιου. Αν όμως σας αρέσουν τα δύσκολα και η διαύγεια της ατμόσφαιρας είναι ιδιαίτερα καλή, προσπαθήστε να βρείτε τον πλανήτη με κιάλια ή με τηλεσκόπιο αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα αυτή την εβδομάδα 3° με 5° κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -3,9) θα μπορούσε να εντοπιστεί με κιάλια μόλις πάνω από τον δυτικό νοτιοδυτικό ορίζοντα 15 με 20 λεπτά μετά τη δύση του ήλιου.

• Ο Άρης (με μέγεθος +1,2, στον Καρκίνο) βρίσκεται στα ανατολικά πριν το λυκαυγές και σε  καλή θέση για παρατήρηση. Ανατέλλει περίπου στις 2 π.μ. Αρκετά πάνω και στα δεξιά του Άρη είναι ο Προκύων. Κάτω από τον Άρη, 12° μακριά είναι ο Βασιλίσκος, παρόμοιος σε χρώμα και λαμπρότητα. Με τηλεσκόπιο, ο Άρης είναι ακόμα μια μικρή σφαίρα μόνο 5,5 δευτερόλεπτα του τόξου σε διάμετρο. Θα βρεθεί σε αντίθεση (μόνο 13,9 δευτερόλεπτα του τόξου) τον ερχόμενο Μάρτιο.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,9, στο νότιο Κριό) ανατέλλει κατά τη διάρκεια του λυκόφωτος (πριν τις 8:00 μ.μ.) και είναι σε καλή θέση για παρατήρηση, ψηλά στα ανατολικά και νοτιοανατολικά όλο το βράδυ. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φθάσει στα 49 δευτερόλεπτα του τόξου, τόσο μεγάλη όσο και όταν θα φτάσει σε αντίθεση στις 28 Οκτωβρίου.

• Ο Κρόνος δεν φαίνεται στον ουρανό αφού είναι σε σύνοδο πίσω από τον ήλιο. 

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,7, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Υδροχόο) βρίσκονται σε καλό ύψος για παρατήρηση το βράδυ. Για να εντοπίσετε τους δύο πλανήτες, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτό το εκτυπώσιμο διάγραμμα:  http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2011.pdf

(c) 2001-2011 'ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης'


www.astronomy.gr