Ενας τεράστιος... ελαιώνας «φυτεύτηκε» από χθες, ξορκίζοντας την γκριζάδα του μπετόν, στην παλιά αμερικανική στρατιωτική βάση Γουρνών και νυν Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Κρήτης του Ηρακλείου Κρήτης. «Ο αρχαίος ελαιώνας της Κρήτης στο βάθος του χρόνου», μολονότι μια πλουραλιστική έκθεση έργων 317 Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και ερασιτεχνών με θέμα την αρχαία ελιά, στην πραγματικότητα είναι «μια πράξη ακτιβισμού», όπως λέει με νόημα η επιμελήτριά της και κριτικός τέχνης Μαρία Μαραγκού.
Η αρχαία ελιά, στο κέντρο της έκθεσης Ενας από τους ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στη συντονισμένη καμπάνια των ντόπιων για τη σωτηρία της γηραιάς ελιάς, που ακόμη επιζεί στο νησί. Οχι τυχαία.
Στην κρητική γη ζουν, ακόμα και από τη μινωική περίοδο, εκατοντάδες υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα. Οι χημικές χρονολογήσεις τα κατατάσσουν στην κατηγορία των ζωντανών αρχαιοτήτων. Τα τελευταία χρόνια, όμως, συστηματικά εκριζώνονται είτε λόγω δημοσίων και ιδιωτικών έργων είτε επειδή ο καρπός τους δεν είναι προσοδοφόρος, απειλώντας όμως την παράδοση του τοπίου και της φύσης.
Το Δίκτυο Πολιτιστικών Συλλόγων Κρήτης, ήτοι δεκάδες πολιτιστικοί και φιλοπεριβαλλοντικοί σύλλογοι, για πρώτη ίσως φορά στα χρονικά ενωμένοι, με την επιστημονική υποστήριξη του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Κρήτης, τον τελευταίο χρόνο δίνουν αγώνα για τη σωτηρία των υπεραιωνόβιων ελαιώνων. Μια «ψηφίδα» των δράσεών τους αποτελεί και η «καταπράσινη» έκθεση για την αρχαία ελιά, που εγκαινιάστηκε χθες. «Ενα κάλεσμα κραυγή διαμαρτυρίας», όπως προσθέτει η επιμελήτριά της Μ. Μαραγκού, που -λόγω της τεράστιας απήχησης- αποκτά «διαστάσεις κινήματος».
Πράγματι. Τριακόσιοι δεκαεφτά (317) εικαστικοί και ερασιτέχνες -κτηνοτρόφοι, γεωργοί κ.ά.- ανταποκρίθηκαν στην έκκληση κι ένωσαν τη φωνή τους σε μια πρωτοφανή σύμπραξη, με εξαιρετική πολυμορφία.
Ετσι, στην έκθεση των Γουρνών, η ελιά εμφανίζεται ως προϊόν φροϊδικών λιμπιντικών εξάρσεων προς... εξαγωγή, ως μινωική γυναίκα, ως γέρικος άνθρωπος, ως κομμάτι της φύσης, ως σφηνοειδής γραφή, σε έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, ψηφιδωτά και φωτογραφίες όλων των τάσεων - ιμπρεσιονισμός, σουρεαλισμός κ.ά.
Ανάμεσά τους βρίσκονται και οι ελιές της αείμνηστης Μαρίας Φιοράκη, οι φωτογραφίες ελαιόδεντρων της Εφης Ψιλάκη κι έργα -σε προβολή- με θέμα την ελιά της συλλογής του Γερμανού ζωγράφου Ρούντο Σβαρτζ.
Το κορυφαίο όμως έκθεμα είναι τα θεόρατα τμήματα μιας αιωνόβιας ελιάς, η οποία εκριζώθηκε προ τετραετίας -με ένα μικρό κομμάτι της φιλοτέχνησε ο Μανώλης Χαρκούτσης το εκπληκτικό ανθρωπόμορφο «Ζωής αντίγραφό» του.
Στο τέλος της έκθεσης αιχμής με το πολιτικό πρόταγμα, «Ενα αιωνόβιο δέντρο ελιάς διαμαρτύρεται». «Υπόγραψε κι εσύ», μας παροτρύνει το ιδιότυπο τύμπανο, έργο του Ζαχαρία Τσαμανδούρα, με τίτλο «Διαμαρτυρία - Η σιωπή της καθοσίωσης».
Στα εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα του Διεθνούς Εκθεσιακού Κέντρου επιβεβαιώνονται με ιδεώδεις όρους τα λόγια της Μ. Μαραγκού: «Η τέχνη, δεμένη άρρηκτα με το κοινωνικό σύνολο, συχνά προηγείται και δρα προφητικά». Μας θυμίζει η κριτικός τέχνης γνωστά παραδείγματα: «Το οικολογικό ζήτημα, γνωστό στην τέχνη από τις δεκαετίες 1960 και 1970, τα αιτήματα της Land Art, τους «Καλλιτέχνες και θεωρητικούς, που κινητοποιήθηκαν και έγραψαν το manifesto του Αμαζονίου, χρόνια πριν η τηλεόραση δώσει την πληροφορία για την επερχόμενη καταστροφή. Η ύπαρξή μας, συνδεδεμένη άρρηκτα με το βλέμμα μιας φύσης που μας ακολουθεί, τόσο στις πετρελαιοκηλίδες της θάλασσας όσο και στους ασφυκτικούς καταυλισμούς των μεταναστών στα αστικά κέντρα, ζητεί σωτηρία», καταλήγει.
Ποιος ξέρει. Ισως «ο αρχαίος ελαιώνας της Κρήτης στο βάθος του χρόνου» να αποδειχθεί ένα αληθινό βήμα καλλιτεχνικού... ακτιβισμού -ακόμη και στις πιο ναΐφ εκφάνσεις τους- υπέρ της μνήμης, της φύσης και της Ιστορίας. Και να γίνει παράδειγμα προς μίμηση.
info Η έκθεση λειτουργεί στο χώρο του Διεθνούς Εκθεσιακού Κέντρου Κρήτης (Γούρνες Ηρακλείου, ακολουθώντας την ένδειξη της Πινακίδας: Ενυδρείο Κρήτης) έως τις 31 Αυγούστου. Ωρες λειτουργίας: από τις 11.00 έως τις 19.00. Η είσοδος είναι ελεύθερη. *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου