Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης )

Δευτέρα, 12 Ιουλίου

• Η πολύ λεπτή νέα Σελήνη μπορεί να εντοπιστεί κάτω και αριστερά από τον Ερμή. Κοιτάξτε στα δυτικά βορειοδυτικά μόλις 30 λεπτά μετά τη δύση. Θα πρέπει να έχετε καλή ορατότητα του ορίζοντα. Ένα ζευγάρι κιάλια θα σας βοηθήσει πάρα πολύ. Ο Ερμής είναι 26,5 μοίρες προς τα κάτω και δεξιά της Αφροδίτης. Ο Κρόνος είναι 26,5 μοίρες πάνω και στα αριστερά της Αφροδίτης.

Τρίτη, 13 Ιουλίου

Η Σελήνη, σε αύξουσα φάση, προχωρά στην γραμμή νότιας της εκλειπτικής από μέρα σε μέρα. Ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης και ο Κρόνος βρίσκονται πιο κοντά στην εκλειπτική (το επίπεδο του ηλιακού συστήματος που προβάλλεται στον ουρανό της Γης).

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:46, ξημερώματα Τετάρτης.

Τετάρτη, 14 Ιουλίου

• Η κατεύθυνση προς το κέντρο του γαλαξία είναι προς το νότο και βρίσκεται περίπου στις 20 μοίρες ψηλά στο τέλος του λυκόφωτος για αυτήν την εποχή του έτους. Με την απουσία της Σελήνης, θα έχετε την ευκαιρία να εξερευνήσετε αυτό το μέρος του ουρανού. Αναγκαία προϋπόθεση να είστε σε σκοτεινή περιοχή μακριά από τα φώτα της πόλης. Με ευκολία μπορείτε να δείτε την ομορφιά του γαλαξία μας κοιτάζοντας με γυμνό μάτι ή με κιάλια. Πυκνά «αστρικά νέφη» γεμάτα σκόνη και αέρια καλύπτουν το οπτικό σας πεδίο. Ένα απολαυστικό θέαμα του καλοκαιρινού ουρανού.

Πέμπτη, 15 Ιουλίου

• Ακόμα και με ένα μικρό τηλεσκόπιο θα μπορέσετε να διακρίνετε τον Τιτάνα, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου. Αυτό το βράδυ και αύριο το βράδυ, ο Τιτάνας θα βρίσκεται σε μέγιστη αποχή, στα ανατολικά του πλανήτη σε απόσταση ίση περίπου με τέσσερις φορές το μήκος των δακτυλίων του. Με ένα τηλεσκόπιο μεγαλύτερο από 6 ίντσες θα αρχίζει να ξεχωρίζει το πορτοκαλί χρώμα της ατμόσφαιράς του. Ο Τιτάνας ταλαντεύεται γύρω από τον Κρόνο κάθε 16 ημέρες.

Παρασκευή, 16 Ιουλίου

• Για τους περισσότερους ερασιτέχνες, η Κασσιόπη είναι ο δεύτερος πιο εύκολα αναγνωρίσιμος αστερισμός στο ουρανό του βορείου ημισφαιρίου. Κοιτάξτε για το γνωστό σχήμα ‘ W ‘, που αναρριχάται σιγά-σιγά από τον βορειανατολικό ουρανό αφού έχει βραδιάσει. Η Κασσιόπη μοιάζει σε φωτεινότητα με την γνωστή κατσαρόλα της Μεγάλης Αρκτου αλλά έχει μικρότερο μήκος. Το αστέρι στο πιο δεξιό άκρο του σχήματος W ονομάζεται Caph που στα Αραβικά σημαίνει «βαμμένο χέρι». Ο αστέρας Caph βρίσκεται σχεδόν πάνω από το σημείο μηδέν των ουράνιων συντεταγμένων. Συγκρίνοντας την θέση αυτή του αστεριού σε σχέση με τον Πολικό, ο προχωρημένος ερασιτέχνης μπορεί να υπολογίσει την αστρική ώρα, δηλαδή τον προσανατολισμό του ουρανού για την εκείνη χρονική στιγμή.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:16, ξημερώματα Σαββάτου.

Σάββατο, 17 Ιουλίου

• Ο Δράκος είναι ένας δημοφιλής αλλά αμυδρός αστερισμός στο βόρειο ημισφαίριο. Το φωτεινότερο αστέρι του, το γ, 2ου μεγέθους ή Ελτανίν, περνά 10 μοίρες (το πλάτος μιας γροθιάς) κάτω από το ζενίθ, περίπου 3 ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα. Στην Αγγλία, όπου το αστέρι αναρριχάται ακόμα πιο ψηλά, ήταν γνωστό ως το «αστέρι του ζενίθ». Ο Ελτανίν «κάθεται» μέσα στο κεφάλι του ζώου. Το σώμα του δράκου κρέμεται κάτω από το κεφάλι. Η ουρά του περιτυλίγεται  γύρω από την κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου και μετά πέφτει ανάμεσα στην μεγάλη και στην μικρή κατσαρόλα.

Κυριακή,  18 Ιουλίου

• Απολαύστε τη θέα του όμορφου αστερισμού του Σκορπιού στο καλύτερό του στο νότιο ουρανό. Η ουρά που μοιάζει σαν «αγκίστρι» καταλήγει σε ένα εντυπωσιακό ζευγάρι αστέρων 0,6 της μοίρας μακριά, 17 μοίρες κάτω και στα αριστερά του Αντάρη. Με κιάλια θα εντοπίσετε ένα ζευγάρι ανοιχτών αστρικών σμηνών, γνωστών σαν Μ7 και M6, ονόματα που τους δόθηκαν από τον διάσημο Γάλλο αστρονόμο Charles Messier που τα καταχώρησε στον περίφημο κατάλογό του τον 18ο αιώνα. Τα σμήνη απέχουν 4 μοίρες και με κάθε σμήνος να είναι 5 μοίρες πάνω και στα αριστερά του τέλους της ουράς. Ακολουθήστε τον γαλαξία από την ουρά του σκορπιού  προς τα πάνω μετά την «τσαγιέρα», και μέσω του θερινού τριγώνου που βρίσκεται ψηλά πάνω στην ανατολή.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:54, ξημερώματα Δευτέρας.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Ο Αγάπιος Ηλία, από την Κύπρο, μας στέλνει μια πολύ όμορφη φωτογραφία του Δία που έβγαλε με ένα τηλεσκόπιο Celestron SCT 9 ¼ και την webcam Philips - Spc900nc, στις 2 Ιουλίου. Διακρίνονται, η χαρακτηριστική ερυθρά κηλίδα και ο δίσκος της Ιούς που μόλις έχει ολοκληρώσει την διάβασή του μπροστά από τον πλανήτη.

•  Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

                                                     ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Η δραστηριότητα θα πρέπει να αυξηθεί για μερικά ακόμη χρόνια μέχρι το επόμενο ηλιακό μέγιστο που αναμένεται γύρω στο 2013. Με φίλτρο Η-άλφα, αποκαλύπτονται πολλές περισσότερες λεπτομέρειες απ’ ότι με ένα κοινό ηλιακό φίλτρο. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (με μέγεθος περίπου -0,6) φαίνεται με κιάλια λίγο μετά την δύση του ήλιου μόλις πάνω από τον ορίζοντα, αρκετά μακριά από την Αφροδίτη, κάτω και στα δεξιά της.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,1, στον Λέοντα), ο λαμπρός Αποσπερίτης, φαίνεται στον δυτικό ουρανό στο λυκόφως και νωρίς το βράδυ. Λίγο κάτω απ’ αυτήν είναι ο Βασιλίσκος. Με ένα τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη εξακολουθεί να ένας μικρός δίσκος gibbous (17 δευτερόλεπτα του τόξου). Είναι τόσο εκθαμβωτική, στον λαμπρό φωτισμό της από τον Ήλιο, που θα έχετε την πιο καθαρή τηλεσκοπική εικόνα της παρατηρώντας την στο γαλάζιο του ουρανού πριν το ηλιοβασίλεμα - αν μπορείτε να τη βρείτε εκεί. Στα τέλη του καλοκαιριού η Αφροδίτη θα βρεθεί στην πιο δραματική της φάση, αυτή της ημισελήνου, αλλά τότε θα είναι χαμηλότερα στο λυκόφως.

• Ο Άρης (μέγεθος +1,4, στον Λέοντα) βρίσκεται πάνω και στα αριστερά της Αφροδίτης και του Βασιλίσκου. Με τηλεσκόπιο, ο Άρης είναι μόνο 5 δευτερόλεπτα του τόξου.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,6, στους Ιχθείς) λάμπει ψηλά στον νοτιοανατολικό ουρανό το λυκαυγές, κάτω από τον χαρακτηριστικό κυκλικό σχηματισμό του αστερισμού των Ιχθύων. Ανατέλλει μετά τα μεσάνυχτα. Τίποτα άλλο δεν είναι τόσο λαμπρό στον ουρανό! Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, διαπιστώνουμε ότι η ερυθρά κηλίδα του Δία κινείται ελεύθερα λόγω της απουσίας της Νότιας Ισημερινής ζώνης που έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +1,1 στην κεφαλή της Παρθένου) βρίσκεται ψηλά στον δυτικό ουρανό το βράδυ. Η διαγώνιος γραμμή που σχηματίζεται από τον Κρόνο, τον Άρη, την Αφροδίτη και τον Ερμή μικραίνει. Οι πρώτοι τρεις πλανήτες θα βρεθούν πολύ πιο κοντά αλλά χαμηλά στο ηλιοβασίλεμα νωρίς τον Αύγουστο. Με τηλεσκόπιο, θα μπορέσετε να δείτε ότι οι δακτύλιοί του είναι σε κλίση μόνο 2°, στο ελάχιστο της κλίσης που θα έχουν για τα επόμενα 15 χρόνια. Παρατηρήστε την λεπτή μαύρη γραμμή σκιάς που ρίχνουν οι δακτύλιοι πάνω στον δίσκο. Η γραμμή είναι παχύτερη και πιο εμφανής τώρα απ’ όσο ήταν πριν από λίγες εβδομάδες. Τώρα είναι ο κατάλληλος χρόνος για να εντοπίσετε τα δυσκολότερα φεγγάρια του Κρόνου με το τηλεσκόπιό σας.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται στο υπόβαθρο του Δία (περίπου 2° μακριά), στο λυκαυγές. Με τηλεσκόπιο, ο Ουρανός είναι μόλις 3,6 δευτερόλεπτα του τόξου σε φαινόμενη διάμετρο, συγκρινόμενος με τα 41″ του Δία.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στα όρια μεταξύ Υδροχόου και Αιγόκερου) φαίνεται στον πρωινό ουρανό στα δυτικά του Δία.  Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα: http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον βορειοδυτικό Τοξότη) βρίσκεται ψηλά στα νότια-νοτιοανατολικά περίπου τα μεσάνυχτα.   Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Πλούτωνα: http://www.skyandtelescope.com/skytel/beyondthepage/89002802.html