Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 
http://www.astronomy.gr

Δευτέρα, 19 Ιουλίου

• Ο Ερμής είναι 22 μοίρες κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Το αστέρι Βασιλίσκος είναι στα μισά της απόστασης μεταξύ της Αφροδίτης και του Ερμή. Προσπαθήστε να δείτε τον Ερμή  χαμηλά στα δυτικά βορειοδυτικά, 50 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα. Ένα ζευγάρι κιάλια θα σας βοηθήσει.

Τρίτη, 20 Ιουλίου

Η Σελήνη, σε φέξη, περνάει από το πάνω μέρος του Σκορπιού την Τρίτη και την Τετάρτη.

Τετάρτη, 21 Ιουλίου

• Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, αν και τυπικά θεωρείται αντικείμενο του φθινοπωρινού ουρανού ανατέλλει λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα και φθάνει ψηλά στον ουρανό στο λυκαυγές. Μαζί του φυσικά φαίνεται και το περίφημο τετράγωνο του Πήγασου ψηλά στο ζενίθ λίγο πριν χαθούν τα άστρα στο φως της ημέρας.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:23 π.μ. της Πέμπτης.

Πέμπτη, 22 Ιουλίου

• Τώρα που η Σελήνη κυριαρχεί στο βραδινό ουρανό, μπορούμε να στραφούμε στην παρατήρηση διπλών αστέρων. Το αστέρι μ του Ηρακλή, ένας κοντινός μας γείτονας σε απόσταση μόνο 27 έτη φωτός είναι ένα πολύ ενδιαφέρον διπλό με μέγεθος 3,4. Με ένα τηλεσκόπιο 4 ιντσών μπορούμε να διακρίνουμε τον κίτρινο κυρίως αστέρα του και τον αρκετά αμυδρότερό του συνοδό σε απόσταση 35” στα δυτικά νοτιοδυτικά του. Το κυρίως άστρο είναι μια ηλικιωμένη έκδοση του δικού μας ήλιου. Τα αποθέματα υδρογόνου στον πυρήνα του έχουν εξαντληθεί με αποτέλεσμα τώρα να διαστέλλεται. Το δευτερεύων αστέρι αποτελείται από ένα πολύ κλειστό ζευγάρι από ερυθρούς νάνους με μεγέθη 10,2 και 10,7. Ο διαχωρισμός τους είναι πολύ δύσκολος (απέχουν μόλις 1,1”).

Παρασκευή, 23 Ιουλίου

• Ακόμα και με ένα μικρό τηλεσκόπιο θα μπορέσετε να διακρίνετε τον Τιτάνα (9ο μέγεθος), τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου. Αυτό το βράδυ και αύριο το βράδυ, ο Τιτάνας θα βρίσκεται, σε μέγιστη αποχή, στα δυτικά του πλανήτη σε απόσταση ίση περίπου με τέσσερις φορές το μήκος των δακτυλίων του. Με ένα τηλεσκόπιο μεγαλύτερο από 6 ίντσες θα αρχίζει να ξεχωρίζει το πορτοκαλί χρώμα της ατμόσφαιράς του. Ο Τιτάνας ταλαντεύεται γύρω από τον Κρόνο κάθε 16 ημέρες. Οι δακτύλιοι του Κρόνου, αν και εξακολουθούν να εμφανίζονται πολύ στενοί, έχουν διευρύνει το άνοιγμά τους τις τελευταίες εβδομάδες στις 3 °.

• Αν σας αρέσει η πρόκληση στην εύρεση κάποιου ουράνιου αντικειμένου, προσπαθήστε να εντοπίσετε το NGC 6401. Θα βρείτε αυτό το σφαιρωτό σμήνος ( μέγεθος 9,5 ) περίπου δύο δάκτυλα βορειοανατολικά του θήτα του Οφιούχου και λίγο περισσότερο από 1 μοίρα ανατολικά του άστρου 51 του Οφιούχου (Ορθή Αναφορά 17 38 36.93, απόκλιση -23 54 31.5). Ανακαλύφθηκε από τον William Herschel το 1784 και απέχει περίπου 8.800 έτη φωτός από το γαλαξιακό κέντρο. Αν και ο Herschel δεν μπόρεσε να αναλύσει το σμήνος αυτό σε επιμέρους αστέρια, το ταξινόμησε ως ένα φωτεινό νεφέλωμα. Σύγχρονες μελέτες, το 1977, αποκάλυψαν ότι υπάρχει κοντά σε αυτό ένα πλανητικό νεφέλωμα με το όνομα  Peterson 1. Δεκατρία χρόνια αργότερα βρέθηκε ότι πρόκειται για ένα συμβιωτικό αστέρι. Τα συμβιωτικά αστέρια είναι πραγματικά σπάνια. Είναι στην ουσία ένα σύστημα διπλού αστέρα όπου ένας ερυθρός γίγαντας ρίχνει μέρος της μάζας του στον λευκό νάνο με αποτέλεσμα να προκαλείται σε κάποιο σημείο αργότερα θερμοπυρηνική έκρηξη με τελικό αποτέλεσμα την δημιουργία ενός πλανητικού νεφελώματος.  Ενώ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι αυτό το φαινόμενο βρίσκεται μέσα στο NGC 6401, έχοντας την δυνατότητα να το δούμε στο ίδιο πεδίο με το σμήνος κάνει το ταξίδι μας προς την εύρεση αυτού του αντικειμένου μοναδικό και συναρπαστικό!
  
  
  
  
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:01, ξημερώματα Σαββάτου.

Σάββατο, 24 Ιουλίου

• Η νοητή γραμμή από τον Ντενέμπ  προς τον Αλτάιρ (η μεγαλύτερη πλευρά του θερινού τριγώνου) μας δείχνει σχεδόν τη θέση της Σελήνης αυτό το βράδυ.

• Το σφαιρωτό σμήνος M13 είναι ψηλά στο ζενίθ περίπου στις 10 το βράδυ. Το M13 βρίσκεται στον αστερισμό του Ηρακλή και με κιάλια μοιάζει με ένα θολό αστέρι. Μέσω ενός τηλεσκοπίου, το αστρικό σμήνος μοιάζει με ένα σμήνος αμυδρών αστεριών με την μορφή μιας σφαίρας.  Σε απόσταση περίπου 25.000 έτη φωτός από τη Γη, ανακαλύφθηκε από τον Edmond Halley το 1714.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:57 π.μ. της Κυριακής.

Κυριακή,  25 Ιουλίου

• O Βέγας είναι το πιο λαμπρό αστέρι στον αστερισμό της Λύρας και βρίσκεται στο ένα τρίτο ψηλά στο βορειοανατολικό ουρανό, μια ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα. Περίπου1 ½  μοίρες στα αριστερά του Βέγα και λίγο χαμηλότερα (στο ίδιο οπτικό πεδίο αν κοιτάζετε με κιάλια) βρίσκονται δυο αστέρια 5ου μεγέθους πολύ κοντά το ένα με το άλλο. Αυτό το διπλό άστρο είναι το γνωστό ε της Λύρας (ή double-double). Έχει αυτό το υποκοριστικό όνομα γιατί με τηλεσκόπιο, με κάποια μεγέθυνση, καθένα από τα δύο αστέρια αποκαλύπτουν ένα άλλο ζευγάρι διπλού αστέρα. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:39, ξημερώματα Δευτέρας.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Σε μια εξαιρετικά πλούσια σε αστέρια περιοχή του γαλαξία μας στον Τοξότη, το M8 (το "Νεφέλωμα Λιμνοθάλασσας") και το M20 (το "Τρισχιδές Νεφέλωμα") αποτελούν βέβαιους στόχους για τους αστροφωτογράφους στον καλοκαιρινό νυχτερινό ουρανό. Ο Γιώργος Οικονόμου έβγαλε αυτήν την όμορφη φωτογραφία με το διοπτρικό αποχρωματικό τηλεσκόπιο Τakahashi FSQ-106, πάνω σε στήριξη SKYSCAN eq6, κάνοντας οδήγηση με την κάμερα LVI και φωτογραφίζοντας με την Canon 40d (διαμορφωμένη, iso 320, 8καρέ των 8 λεπτών, με dark και flat). Η επεξεργασία της εικόνας έγινε από τον Βασίλη Παπαϊωάννου. Ιούνιος, 2010.

•  Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  

          ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Η δραστηριότητα θα πρέπει να αυξηθεί για μερικά ακόμη χρόνια μέχρι το επόμενο ηλιακό μέγιστο που αναμένεται γύρω στο 2013. Με φίλτρο Η-άλφα, αποκαλύπτονται πολλές περισσότερες λεπτομέρειες απ’ ότι με ένα κοινό ηλιακό φίλτρο. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (με μέγεθος περίπου -0,2) φαίνεται χαμηλά στον ορίζοντα, στην λάμψη της δύσης του ήλιου, αρκετά μακριά από την Αφροδίτη, κάτω και στα δεξιά της.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,2, στον Λέοντα), ο λαμπρός Αποσπερίτης, φαίνεται στονδυτικό ουρανό στο λυκόφως και νωρίς το βράδυ. Μπορείτε να δείτε τον αμυδρότερο Βασιλίσκο ανάμεσα στην Αφροδίτη και τον Ερμή;

• Ο Άρης (μέγεθος +1,4, στα σύνορα μεταξύ του Λέοντα και της Παρθένου ) βρίσκεται πάνω και στα αριστερά της Αφροδίτης. Παρακολουθήστε την απόσταση του Άρη από τον Κρόνο (πάνω και στα αριστερά του) να μικραίνει μέρα με τη μέρα. Με τηλεσκόπιο, ο Άρης είναι μόνο 5 δευτερόλεπτα του τόξου.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,6, στους Ιχθείς) λάμπει ψηλά στον νοτιοανατολικό ουρανό νωρίς το πρωί και φθάνει στο ψηλότερό του σημείο το λυκαυγές. Ανατέλλει λίγο μετά τις 11 μ.μ. Τίποτα άλλο δεν είναι τόσο λαμπρό στον ουρανό! Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, διαπιστώνουμε ότι η ερυθρά κηλίδα του Δία κινείται ελεύθερα λόγω της απουσίας της Νότιας Ισημερινής ζώνης που έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +1,1 στην κεφαλή της Παρθένου) βρίσκεται ψηλά στον δυτικό ουρανό το βράδυ. Η διαγώνιος γραμμή που σχηματίζεται από τον Κρόνο, τον Άρη, την Αφροδίτη, τον Βασιλίσκο και τον Ερμή συνεχίζει να μικραίνει. Οι πρώτοι τρεις πλανήτες θα βρεθούν πολύ πιο κοντά αλλά χαμηλά στο ηλιοβασίλεμα νωρίς τον Αύγουστο. Με τηλεσκόπιο, θα μπορέσετε να δείτε ότι οι δακτύλιοί του έχουν ανοίξει λίγο, σε κλίση 3°. Παρατηρήστε την λεπτή μαύρη γραμμή σκιάς που ρίχνουν οι δακτύλιοι πάνω στον δίσκο. Η γραμμή είναι παχύτερη και πιο εμφανής τώρα απ’ όσο ήταν πριν από λίγες εβδομάδες. Τώρα είναι ο κατάλληλος χρόνος για να εντοπίσετε τα δυσκολότερα φεγγάρια του Κρόνου με το τηλεσκόπιό σας.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται στο υπόβαθρο του Δία (περίπου 2° μακριά), στο λυκαυγές. Με τηλεσκόπιο, ο Ουρανός είναι μόλις 3,6 δευτερόλεπτα του τόξου σε φαινόμενη διάμετρο, συγκρινόμενος με τα 44″ του Δία.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στα όρια μεταξύ Υδροχόου και Αιγόκερου) φαίνεται μετά τα μεσάνυχτα στα δυτικά του Δία.  Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα: http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον βορειοδυτικό Τοξότη) βρίσκεται ψηλά στα νότια-νοτιοανατολικά αφού πέσει το σκοτάδι. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Πλούτωνα: http://www.skyandtelescope.com/skytel/beyondthepage/89002802.html