Σύμφωνα με την ψυχολόγο και συγγραφέα Elaine Aron, πολλά παιδιά μεγαλώνουν νιώθοντας ότι έχουν κάποιο πρόβλημα (και πιθανόν η λήψη φαρμάκων τα οδήγησε σε αυτό το συμπέρασμα) ενώ στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Απλώς διαθέτουν ένα χαρακτηριστικό εντός των φυσιολογικών ορίων: υψηλή ευαισθησία. Σε κάποιους πολιτισμούς όπως στην Ιαπωνία, το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει τόσο συχνά στις δυτικές κοινωνίες και τέτοιου είδους παιδιά μπορεί να βιώσουν αρνητικές ή συγκεχυμένες αντιδράσεις από τους συνομηλίκους τους αλλά και από τους ενήλικες. Στο ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε το 2011 με τίτλο «Bully», ένα παιδί που αυτοκτόνησε λόγω σχολικού εκφοβισμού έδειξε σημάδια «διαφορετικότητας», όπως υψηλή ευαισθησία σε δυνατούς θορύβους, γεγονός το οποίο κανείς δεν κατάλαβε ότι συνδεόταν με τις οδυνηρές εμπειρίες του από το σχολείο.
Μια προσωπικότητα εξαιρετικά υψηλής ευαισθησίας (Highly Sensitive Person) φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό είναι κληρονομική, όπως αποκαλύπτεται μέσα από μελέτες διδύμων και άλλες έρευνες. Βέβαια, και το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα αναπτυχτεί. Αν το παιδί μεγαλώσει υπερπροστατευμένο ή τιμωρείται επειδή εκφράζει ό,τι γι’ αυτό φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό, δημιουργούνται προβλήματα. Οι ερευνητές που μελέτησαν τον εγκέφαλο κατάφεραν να βρουν ότι τα άτομα εξαιρετικά υψηλής ευαισθησίας διεγείρονται από ερεθίσματα που δεν ανιχνεύονται από τους άλλους και η διαφορά τους έγκειται στον τρόπο που ο εγκέφαλός τους επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει, αν και μπορούν να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν και να παρακολουθούν τον εαυτό τους.
Η υψηλή ευαισθησία (HSP) αποτελεί επίσης χαρακτηριστικό κάποιων ανώτερων ζώων. Από μια εξελικτική σκοπιά, αυτό το χαρακτηριστικό είναι πολύτιμο για μια ομάδα. Αν και δεν θα ήταν καλό να το διαθέτουν όλοι ή ακόμα και τα περισσότερα μέλη, η ύπαρξή του σε ορισμένα άτομα είναι ευεργετική: έχουν την ικανότητα να προειδοποιούν για πιθανό κίνδυνο, κάνουν ακριβείς παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά των άλλων μελών και μοιράζονται τη σοφία τους για ευρύτερο προβληματισμό. Στην πορεία της ιστορίας, τα άτομα με υψηλή ευαισθησία ήταν οι ιερείς-σύμβουλοι της κοινότητας. Στις μέρες μας συνήθως είναι καλλιτέχνες, εκπαιδευτικοί, ερευνητές και δικαστές.
Σύμφωνα με την Aron, αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι καινούρια ανακάλυψη, αλλά κάτι που συχνά παρεξηγήθηκε και υποτιμήθηκε πολιτισμικά δυσκολεύοντας τη ζωή των ανθρώπων που ζούσαν με αυτό. Παρακάτω περιγράφονται μερικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με την υψηλή ευαισθησία.
1. Όταν ήσασταν παιδί, σας περιέγραφαν ως ευαίσθητο ή ντροπαλό. Ήσασταν το παιδί που ήξερε τι θα πει κάποιος πριν ακόμα το πει και αντιδρούσατε έντονα στις αλλαγές του περιβάλλοντός σας. Ίσως ήσασταν εκείνος που σταματούσε να παρακολουθεί ένα παιχνίδι πριν ακόμα συμμετάσχει και ο ίδιος. Η Aron τονίζει ότι αν και τα περισσότερα από αυτά τα άτομα έχουν χαρακτηριστεί ντροπαλά, ένα ποσοστό 30% δεν είναι και θα μπορούσαν να περιγραφούν ως εξωστρεφή. Επισημαίνει ότι ορισμένοι παρατηρητές, όπως η Susan Cain στο μπεστ σέλερ βιβλίο της «Ησυχία: Η δύναμη των εσωστρεφών σε έναν κόσμο που δεν σταματά να μιλάει», (Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking), συνήθως μιλούν για ευαισθησία όποτε συζητούν για την εσωστρέφεια. Η υπερβολική αντίδραση σε διάφορα ερεθίσματα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν επιθυμείτε να συναναστρέφεστε με κόσμο ή να κάνετε νέες γνωριμίες, αν και μπορεί να συμβαίνει συχνά. Το βασικό σας χαρακτηριστικό είναι η ευαισθησία, όχι η ντροπή. Σε ορισμένα άτομα τα ερεθίσματα μπορεί να τους προκαλέσουν έντονη ευχαρίστηση αλλά και δυσφορία.
2. Μπορείτε να διακρίνετε ακόμα και τις μικρές αλλαγές στο περιβάλλον σας. Ο εγκέφαλος των ατόμων HSP επεξεργάζεται τις πληροφορίες και τις εκφράζει με πιο έντονο τρόπο. Ένα γνώρισμα που τα άτομα HSP έχουν κοινό είναι η τάση να παρατηρούν πράγματα που οι άλλοι ενδέχεται να μην το κάνουν με τόση ευκολία, όπως η ψυχολογική κατάσταση ενός δασκάλου ή η αλλαγή της θέσης των επίπλων σε ένα δωμάτιο. Επίσης, ένα τεχνητό γλυκαντικό συστατικό σε ένα τρόφιμο μπορεί να τους δίνει τη γεύση χημικής ουσίας και η φωνή κάποιου που τραγουδά ελαφρώς παράφωνα να ηχεί στα αυτιά τους σαν γρατζούνισμα νυχιών πάνω σε πίνακα. Έτσι, τα HSP άτομα μπορούν να εντοπίσουν πότε κάποιος λέει ψέματα ή να διαισθανθεί τα συναισθήματα ενός άλλου ατόμου.
3. Κουράζεστε εύκολα ψυχολογικά. Η υπερβολική ένταση, το χάος και ο θόρυβος μπορεί να είναι σκέτη καταστροφή για τα άτομα HSP και γι’ αυτόν τον λόγο συχνά λειτουργούν καλύτερα σε ένα ήσυχο περιβάλλον. Όταν συγκεντρώνονται κάνουν εξαιρετική δουλειά σε θέματα που απαιτούν βαθιά σκέψη και γρήγορες κινήσεις. Αν όμως η φασαρία γύρω τους δυναμώσει και τους ζητήσετε να κάνουν πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα, νιώθουν υπερφορτωμένοι. Αν ανήκετε στο είδος του ατόμου που αισθάνεται την ανάγκη να κλειστεί στον εαυτό του μετά από ένα ταξίδι ή μια εκδρομή με φίλους ή ύστερα από μια κουραστική μέρα, μπορεί επίσης να έχετε ιδιαίτερα υψηλή ευαισθησία. Μέρος της αντιμετώπισης της καθημερινής ζωής ενός ατόμου HSP (ή κάποιου που ζει κοντά σε αυτό) είναι η κατανόηση και ο σεβασμός στην ανάγκη του για επιπλέον χρόνο με σκοπό να ανασυνταχτεί όσον αφορά την εργασία του.
4. Ερωτεύεστε δυνατά και γρήγορα. Η Aron έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο βιβλίο («Όταν τα εξαιρετικά ευαίσθητα άτομα είναι ερωτευμένα», «The Highly Sensitive Person in Love») για τον τρόπο που τα άτομα HSP αντιμετωπίζουν τον έρωτα. Όταν ερωτεύονται, συχνά αισθάνονται ότι βρίσκονται σε μεγάλη έκσταση, και μάλιστα αυτό συμβαίνει πολύ γρήγορα. Ως εκ τούτου νιώθουν άγχος, υπερδιέγερση και δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματά τους. Η υπερδιέγερση και η ένταση μπορεί να μετατρέψουν την οικειότητα την οποία αναζητούν σε δύσκολη υπόθεση. Ο κίνδυνος να πληγωθούν και να κάνουν αποτυχημένες σχέσεις είναι δυστυχώς υψηλότερος συγκριτικά με τον μέσο όρο, αλλά η κατανόηση του ιδιαίτερου γνωρίσματός τους και η εύρεση ενός συντρόφου που θα είναι υπομονετικός μαζί τους μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας.
5. Είστε ευσυνείδητοι. Τα άτομα HSP συνήθως είναι ευσυνείδητα και προσπαθούν σκληρά να εκτελούν τα καθήκοντά τους καθώς και την εργασία τους όσο καλύτερα μπορούν. Συχνά έχουν ιδιαίτερα ευγενικούς τρόπους και όταν οι άλλοι δεν έχουν είναι κάτι που το παρατηρούν. Η αγένεια καθώς και μια εργασία γεμάτη λάθη είναι γι’ αυτά κάτι ιδιαίτερα ενοχλητικό. Συχνά ανησυχούν πολύ για θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και παλεύουν με όλες τους τις δυνάμεις για να διορθώσουν τα κακώς κείμενα στον κόσμο.
6. Διαθέτετε ζωηρή φαντασία. Τα άτομα HSP είναι συχνά πολύ δημιουργικά. Βλέπουν έντονα όνειρα και περιπλανιούνται σε φανταστικούς κόσμους. Επίσης, μπορούν να κατανοήσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων και ενδιαφέρονται για την τέχνη, τη φιλοσοφία και το πνεύμα. Ο Carl Jung ήταν ένας από τους πρώτους ψυχολόγους που ενδιαφέρθηκαν περισσότερο για τα άτομα HSP (χρησιμοποίησε διαφορετικό όρο), ίσως επειδή ήταν και ο ίδιος. Θεωρούσε ότι οι άνθρωποι με «έμφυτη ευαισθησία», όπως το έθεσε ο ίδιος, ήταν περισσότερο σε επαφή με το ασυνείδητο και μπορούσαν να γίνουν ιδιαίτερα διορατικοί.
Αν όλα αυτά σας θυμίζουν τον εαυτό σας, ίσως είστε κι εσείς ένα άτομο με πολύ υψηλή ευαισθησία και διαθέτετε έναν χαρακτήρα που απαιτεί ειδικές ικανότητες και γνώσεις για να τον χειριστείτε. Η Aron δεν την κατατάσσει ως μια παθολογική κατάσταση, αλλά την αντιμετωπίζει ως κάτι που απλώς υπάρχει. Οι σχετικές πληροφορίες είναι χρήσιμες ακόμα και για τους ανθρώπους που δεν ανήκουν στην κατηγορία HSP, όπως για γονείς, δασκάλους, συνεργάτες και συναδέλφους που συναναστρέφονται με τέτοια άτομα.
Πηγή
Ευαισθησία: προτέρημα ή ελάττωμα;
Φαίνεται παράδοξο, αλλά στη σημερινή εποχή υπάρχουν ακόμη
ευαίσθητοι άνθρωποι, ευαίσθητοι ψυχικά και πνευματικά. Όμως το να είναι κάποιος
ευαίσθητος είναι προτέρημα ή αντίθετα μεγάλο και δυσβάστακτο βάρος;
ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ ευαισθησία δεν εννοούμε τη φυσική ή τη
συγκινησιακή ευαισθησία, αλλά την ψυχική και πνευματική. Όλοι οι άνθρωποι
άλλωστε, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, είναι ευαίσθητοι στο σωματικό ή τον
συναισθηματικό πόνο. Αναφερόμαστε στους πραγματικά ευαίσθητους ανθρώπους που
αντιλαμβάνονται τι γίνεται σήμερα στον κόσμο και η ψυχή τους γεμίζει από αγωνία
και θλίψη.
Πράγματι, το να είναι κάποιος ευαίσθητος παραπάνω από το
κανονικό φαίνεται σαν μεγάλο βάρος, όταν μάλιστα ζεις σ’ έναν δύσκολο και
σκληρό κόσμο.
Απ’ την άλλη μεριά, όμως, η ευαισθησία είναι δύναμη. Δείχνει
ότι το στοιχείο που μας κάνει ανθρώπους δεν έχει απονεκρωθεί, αλλά, αντίθετα,
είναι ακόμη ενεργό και δραστήριο. Αυτή ακριβώς η εσωτερική δραστηριότητα
χαρίζει στον ευαίσθητο άνθρωπο μερικά δώρα που τον καθιστούν μοναδικό.
Φυσικά υπάρχουν και μειονεκτήματα τα οποία μαθαίνει να
ξεπερνάει, καθώς αποκτά καλύτερη αίσθηση του εαυτού του.
Το πρώτο από αυτά τα μειονεκτήματα είναι η κριτική που ασκεί
ο ευαίσθητος άνθρωπος στον εαυτό του. Η Γουινόνα Ράινερ είπε κάποτε για την
ίδια: «Ίσως είμαι πολύ ευαίσθητη για να ζήσω σε αυτό τον κόσμο». Αυτή είναι μια
δήλωση που τη σκέπτονται συχνά όσοι έχουν υψηλότερο δείκτη ευαισθησίας από τους
άλλους ανθρώπους.
Όμως, το να είναι κανείς ευαίσθητος δεν είναι μειονέκτημα.
Αντίθετα υπάρχουν πολλά χαρίσματα που συνοδεύουν μια τέτοια φύση.
Τα πλεονεκτήματα της ευαισθησίας
1. Πλούτος αισθήσεων
Μια από τις μεγαλύτερες αρετές που έχει ο ευαίσθητος
άνθρωπος είναι ο πλούτος των αισθήσεων. Αυτό το μεγαλύτερο αισθητήριο τον βοηθά
να αντιλαμβάνεται περισσότερες λεπτομέρειες στο καθετί στη ζωή. Μπορεί να
αντιληφθεί καλύτερα, για παράδειγμα, τις λεπτές διαφορές στα υφάσματα, στις
γεύσεις των φαγητών, στις μελωδίες της μουσικής ή ακόμα και στην κυκλοφορία των
αυτοκινήτων και στις ομιλίες των ανθρώπων, στα αρώματα των λουλουδιών και στα
χρώματα της φύσης. Όλα αυτά είναι πολύ πιο έντονα τονισμένα στους ευαίσθητους
ανθρώπους.
2. Οι κρυμμένες πτυχές
Οι ευαίσθητοι άνθρωποι πιάνουν περισσότερα νοήματα στο λόγο
από τους άλλους ανθρώπους και δεν τους ξεφεύγουν οι κρυμμένες πτυχές ενός
ζητήματος. Αυτό τους βοηθά να είναι πιο προσεκτικοί στις αποφάσεις τους, να
βλέπουν τις επιλογές που ανοίγονται μπροστά τους και να βρίσκουν περισσότερες
πιθανές λύσεις. Τέτοιου είδους ικανότητες είναι πολύ χρήσιμες σε ανθρώπους που
βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά και χρειάζεται να βρουν άμεσα λύσεις σε θέματα που
φαίνονται άλυτα.
3. Ευαισθησία στο συναίσθημα
Ο εσωτερικός πλούτος πολλών ανθρώπων μένει συχνά στην
αφάνεια επειδή τις περισσότερες φορές δεν ξέρουν πώς να τον χειριστούν. Όμως οι
ευαίσθητοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη επίγνωση του εσωτερικού τους κόσμου, και
αυτό τους δίνει μεγάλο προβάδισμα όταν ασχολούνται με καλλιτεχνικά ή λόγια
επαγγέλματα. Οι συγγραφείς, οι μουσικοί, οι ηθοποιοί ή άλλοι καλλιτέχνες και
διανοούμενοι έχουν να κερδίσουν πολλά από μια τέτοια κατάσταση.
4. Δημιουργική ικανότητα
Η μεγάλη ευαισθησία συνοδεύεται συχνά από εσωστρέφεια. Αυτό
συμπλέει με τη δημιουργική ικανότητα. Πράγματι, χρειάζεται μόνωση και
εσωστρέφεια για να μπορέσει κάποιος να κυοφορήσει μια νέα ιδέα. Συχνά ακούμε
για αξιόλογους ηθοποιούς ότι είναι ντροπαλοί, ενώ δίνουν την εντελώς αντίθετη
εντύπωση. Διασημότητες όπως ο Έλτον Τζον, ο Ντέιβιντ Μπάουι και η Σιγκούρνι
Γουίβερ, η Κέιτ Μος, ο Τζιμ Κάρεϊ και ο Μπραντ Πιτ έχουν χαρακτηριστεί
ιδιαίτερα ντροπαλοί. Το δημιουργικό ταλέντο χρειάζεται το κατάλληλο εσωτερικό
περιβάλλον για να αναπτυχθεί και οι άνθρωποι με ευαισθησία είναι βαθιά
δημιουργικοί.
5. Μεγαλύτερη κατανόηση
Η μεγάλη ευαισθησία προς τα συναισθήματα των άλλων μπορεί να
αποτελέσει μεγάλο προσόν για τους
καθηγητές και τους θεραπευτές, αλλά και για άτομα που έχουν να χειριστούν ή να
διευθύνουν ανθρώπινο δυναμικό.
Τα πέντε βάρη που συνοδεύουν την ευαισθησία
1. Αισθηματική υπερδιέγερση
Η μεγαλύτερη δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει ένας
ευαίσθητος άνθρωπος είναι η έκθεσή του σε μεγάλο αριθμό συναισθημάτων. Το να
δέχεται τόσες πληροφορίες από τον εσωτερικό και τον εξωτερικό κόσμο μαζί,
μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση οδύνης, κόπωσης, άγχους και άλλων παρόμοιων
αντιδράσεων. Για το λόγο αυτό οι ευαίσθητοι άνθρωποι πρέπει να δημιουργούν
«πανοπλίες». Όταν οι εντυπώσεις από τον εξωτερικό κόσμο γίνονται πολύ σκληρές,
αυτό που μπορεί να βοηθήσει είναι ένα είδος πανοπλίας που μπορεί να αποτελείται
από διάφορα πράγματα. Μπορεί να είναι η αγάπη ενός παιδιού, ενός πολύ δικού μας
ανθρώπου, αλλά και η αίσθηση ότι τίποτα δεν υπάρχει μόνο του, ξεκρέμαστο στη
γη, και ότι όλοι έχουμε ένα είδος προστασίας που μας τυλίγει.
2. Επιρροή από τα αισθήματα των άλλων
Η επιρροή αυτή είναι πολύ έντονη στους ευαίσθητους
ανθρώπους. Ακόμη και μια φωτογραφία που δείχνει πόνο ή δυστυχία μπορεί να τους
κάνει να αισθανθούν ανάλογα συναισθήματα. Ο θυμός και η οργή, τους δημιουργούν
άγχος και ακόμη και οι σκέψεις των άλλων ανθρώπων τους επηρεάζουν καθώς έχουν
ανεπτυγμένη διορατική αντίληψη. Η πανοπλία που χρειάζεται εδώ θα πάρει χρόνο
για να σχηματιστεί. Όσο μεγαλώνει όμως κανείς μαθαίνει καλύτερα πώς να
αντιμετωπίζει τα αρνητικά αισθήματα των άλλων. Στα μικρά παιδιά, οι γονείς
πρέπει να τα βοηθήσουν και να τους μάθουν πώς να προστατεύονται. Το σημαντικό
εδώ είναι να έχουμε υπόψη μας ότι δεν πρέπει να αλλάξουμε τη φύση ενός παιδιού.
Πρέπει να σεβαστούμε αυτό το δώρο που του έδωσε η φύση –που του δίνει έντονες
καλλιτεχνικές ικανότητες και άλλα χαρίσματα– και να του δείξουμε πώς πρέπει να
χειρίζεται τέτοιες καταστάσεις.
3. Ανάγκη προσωπικού χώρου και χρόνου
Η ανάγκη αυτή συχνά παραμελείται μέχρι να γίνει πολύ
επιτακτική. Κι όμως, έχει μεγάλη σημασία για τα άτομα που είναι ευαίσθητα, και
όχι μόνο, να απομονώνονται κατά διαστήματα, έτσι ώστε να «ξαναφορτίζουν» τις
μπαταρίες τους. Έχουν ανάγκη να κρατάνε μια απόσταση από όλους και από όλα για
λίγο καιρό, για να αποβάλλουν τη συναισθηματική ένταση που έχουν μαζέψει από
τον εξωτερικό κόσμο. Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό και γι’ αυτό θα πρέπει
να βρίσκουν τρόπους να συγκρατούν την ανάγκη τους αυτή, μέχρι να τους δοθεί η
ευκαιρία να το κάνουν.
4. Τελειομανία
Ένα αρνητικό χαρακτηριστικό της υπερευαισθησίας είναι η
τελειομανία και αυτό είναι κάτι που πρέπει να καταπολεμήσει κανείς. Η
υπερβολική σκέψη και ανάλυση μπορεί να οδηγήσουν στην υιοθέτηση μιας
τελειοθηρικής συμπεριφοράς, αλλά και σε μια επικριτική στάση έναντι των
αδυναμιών των άλλων. Υπάρχει το αίσθημα ότι οι «άλλοι» δεν είναι αρκετά σωστοί
ή αρκετά ευαίσθητοι για να μας καταλάβουν και γι’ αυτό συχνά τους απορρίπτουμε
χωρίς δεύτερη σκέψη.
5. Εκτός «εποχής»
Ζώντας σε μια κοινωνία που έχει χάσει κάθε αίσθημα
ευαισθησίας και εσωτερικότητας, τα ευαίσθητα άτομα αισθάνονται έντονα την
ανάγκη να γίνουν «φυσιολογικά» όπως όλοι οι άλλοι. Τίποτα όμως δεν εμποδίζει
τον ευαίσθητο άνθρωπο να είναι εξωστρεφής και κοινωνικός και παράλληλα να
διατηρεί μέσα του τα δώρα της ευαίσθητης φύσης του.
