Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 25 Απριλίου

• Τελευταίο τέταρτο της σελήνης στις 5:48 π.μ.

• Ο Ερμής είναι 8 μοίρες κάτω και στα αριστερά της Αφροδίτης. Ο Άρης είναι 5 ° κάτω και στα αριστερά του Ερμή. Κοιτάξτε στα ανατολικά, 35 λεπτά πριν την ανατολή. Ο Άρης θα έχει πιθανότατα χαθεί στο φως του ανατέλλοντος ηλίου. Χρησιμοποιήστε κιάλια.

Τρίτη, 26 Απριλίου

• Το αστέρι T της Πυξίδας έγινε καινοφανής (nova). H φωτογραφία αυτή των Ernesto Guido & Giovanni Sostero στις15 Απριλίου δείχνει το αστέρι αυτό μία ημέρα μετά την ανακάλυψή του. Δείτε την κινούμενη εικόνα πριν και μετά το nova: http://i176.photobucket.com/albums/w189/walcom77/T_Pyx_animation_April_15_2011.gif. Ο επαναληπτικός αυτός καινοφανής έγινε ορατός την περασμένη εβδομάδα, πρώτη φορά από τον Δεκέμβριο του 1966. Είναι τώρα μεγέθους 7,5 (στις 22 Απριλίου) και είναι πιθανό να  φτάσει σε μέγεθος περίπου 6,4 στις 20 Μαΐου. Είναι ορατός αφού πέσει το σκοτάδι από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη.

Τετάρτη, 27 Απριλίου

• Ο Ερμής είναι 6 μοίρες κάτω και στα αριστερά της Αφροδίτης. Ο Άρης είναι 6 μοίρες κάτω και στα αριστερά του Ερμή. Ο Δίας είναι 2 μοίρες κάτω και στα αριστερά του Άρη. Και οι τέσσερις πλανήτες θα είναι πάνω από τον ορίζοντα έως στα μέσα του λυκόφωτος για τους παρατηρητές νότια του γεωγραφικού πλάτους των 30 μοιρών. Στις 8 Μαΐου, οι τέσσερις πλανήτες θα φαίνονται  μέχρι τα μέσα του λυκόφωτος για παρατηρητές νότια του γεωγραφικού πλάτους των 40 μοιρών.

Πέμπτη, 28 Απριλίου

• Μια πρόκληση στον ουρανό της αυγής: Ρυθμίστε το ξυπνητήρι σας για να σηκωθείτε το πρωί της Παρασκευής, πολύ πριν την ανατολή του ηλίου. Πάρτε κιάλια ή τηλεσκόπιο και βρείτε ένα σημείο με θέα στον ανατολικό ορίζοντα, μισή ώρα πριν την ανατολή του ηλίου. Η Σελήνη, τώρα μικρότερη από την ημισέληνο, θα «κρέμεται» στα ανατολικά. Αν ο ουρανός είναι καθαρός, η Αφροδίτη θα πρέπει να εντοπίζεται εύκολα μακριά κάτω και στα αριστερά της σελήνης. Δοκιμάστε μετά για τον Ερμή, τον Δία και για μια πραγματική πρόκληση, προσπαθήστε να βρείτε τον μικροσκοπικό  Άρη δίπλα στο Δία.

Παρασκευή, 29 Απριλίου

• Η Αφροδίτη είναι κάτω και στα αριστερά της λεπτής ημισελήνου (φθίνουσα φάση). Κοιτάξτε  ανατολικά, 30 λεπτά πριν την ανατολή. Ο Ερμής είναι 4,4 μοίρες κάτω στα αριστερά της Αφροδίτης.

Σάββατο, 30 Απριλίου

• Το μεγάλο αστρικό σμήνος της Κόμης της Βερενίκης είναι συχνά κρυμμένο από τη φωτορύπανση. Αλλά αν βρεθείτε σε ένα σκοτεινό ουρανό, αξίζει να ψάξετε για το σμήνος αυτό. Θα φαίνεται σαν μια πολύ μεγάλη, αμυδρή λάμψη στο ένα τρίτο της απόστασης από την Denebola (το αστέρι στην ουρά του Λέοντα)  προς το τέλος της λαβής της «κατσαρόλας» της Μεγάλης Άρκτου.

Κυριακή, 1 Μαΐου

• Ο Βέγας, ένα από τα πλέον βασικά αστέρια του θερινού τριγώνου ανατέλλει με το ηλιοβασίλεμα. Το λευκό-γαλάζιο χρώμα του υποδηλώνει ότι είναι θερμότερος από τον ήλιο μας. Αποτελεί ένα ξεχωριστό άστρο,  όσον αφορά στην ιστορία της αστρονομίας, αφού ήταν το πρώτο αστέρι που φωτογραφήθηκε τον Ιούλιο του 1850. Τότε άρχισε και ο ιδιαίτερος δεσμός της αστρονομίας με την φωτογράφηση που η τωρινή της εξέλιξη είναι οι διατάξεις με σύζευξη φορτίου ή το γνωστό μας CCD chip.

• «Ακριβώς δίπλα στα σύνορα με τη Μεγάλη Αρκτο, στον αστερισμό των Θηρευτικών Κυνών, βρίσκεται ο Μ51, ένας φημισμένος σπειροειδής γαλαξίας, γνωστός κοινώς ως γαλαξίας whirlpool. Ήταν ο πρώτος γαλαξίας που καταγράφηκε ότι έχει σπειροειδή δομή, από το Λόρδο Rosse το 1845. Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του Whirlpool είναι ο δορυφόρος γαλαξίας στο άκρο μιας από τις σπείρες του, ο οποίος φαίνεται σε φωτογραφίες μεγάλης έκθεσης. Ο Μ51, 8ου μεγέθους, διακρίνεται υπό καλές συνθήκες με κιάλια, φαίνεται δε σαν νεφώδης περιοχή. Με μικρά τηλεσκόπια φαίνεται ο πυρήνας στο κέντρο του Whirlpool σαν ένας αστέρας, το ίδιο και ο πυρήνας του δορυφόρου γαλαξία, αλλά μόνο με μεγάλα τηλεσκόπια αναδεικνύονται οι σπειροειδείς βραχίονες. Ο γαλαξίας Whirlpool απέχει από εμάς περίπου 25 εκατομμύρια έτη φωτός».

  Απόσπασμα από το βιβλίο “The Monthly Sky Guide”, Wil Tirion (Μετάφραση: Σίμος Οικονομίδης)

Η παραπάνω φωτογραφία του Μ51, των Tony και Daphne Hallas (http://www.astrophoto.com/) , εμφανίστηκε στις 10 Ιουλίου 2010 στον ιστότοπο Astronomy Picture of the Day (http://apod.nasa.gov/apod/ap020710.html) και είναι τραβηγμένη για 3 ώρες και 42 λεπτά με τηλεσκόπιο 14 ιντσών. 

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  
  
  
  ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
  
  
• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης και ο Δίας είναι βυθισμένοι στο φως της ανατολής του ήλιου. Η Αφροδίτη βρίσκεται ψηλότερα από τους άλλους πλανήτες και είναι κατά πολύ η πιο λαμπρή. Θα χρειαστείτε ένα ζευγάρι κιάλια, 20 με 30 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου για να δείτε τον Ερμή κάτω και στα αριστερά της Αφροδίτης. Ακόμα πιο κάτω είναι ο μικρός και αμυδρός Άρης αλλά και ο Δίας. Ο Δίας βρίσκεται ψηλότερα και γίνεται λιγότερο δύσκολο να εντοπιστεί από πρωινό σε πρωινό. Θα περάσει απο τον  Άρη την 1η Μαΐου. 
  
  
  

Ο Κρόνος στις 16 Απριλίου. Ο νότος είναι πάνω. Προσέξτε την πράσινη διπλή ζώνη κάτω από το κέντρο, ό,τι απέμεινε απ’ αυτό που ήταν η μεγάλη λευκή κηλίδα. Τώρα που ο Κρόνος έχει περάσει αρκετά πια την αντίθεσή του στις 3 Απριλίου, οι δακτύλιοί του έχουν γίνει αμυδρότεροι και έχουν επιστρέψει στην συνηθισμένη φωτεινότητά τους. Η φωτογραφία είναι του Christopher Go.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,5 στην Παρθένο), ανατέλλει περίπου στις 7:00 μ.μ. και βρίσκεται ψηλά στο νότο μετά τις 11 μ.μ. Τότε είναι και η καλύτερη ώρα για να τον παρατηρήσετε με τηλεσκόπιο. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ, περίπου 12° πιο κάτω ή τον λαμπρότερο Αρκτούρο 30° στα αριστερά του. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις  8° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. 

• Μόνο 2° περίπου από τον Κρόνο είναι το αστέρι γ της Παρθένου (Πορίμα), ένα ωραίο αλλά δύσκολο να εντοπιστεί με τηλεσκόπιο διπλό αστέρι. Η απόσταση που χωρίζει τα δύο αστέρια είναι μόλις 1,7 δευτερόλεπτα του τόξου. Χρησιμοποιήστε μεγάλη μεγέθυνση και να εύχεστε ένα καλό seeing.

• Δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο: http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

•   Ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν χαθεί στο φως της ανατολής του Ήλιου.

www.astronomy.gr