Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 14 Φεβρουαρίου

• Ο κρατήρας Αρίσταρχος είναι ορατός κοντά στη διαχωρίζουσα της σελήνης αυτό το βράδυ. Η περιοχή γύρω από τον Αρίσταρχο είναι μια ξεχωριστή περιοχή που αξίζει να εξερευνηθεί με τηλεσκόπιο.

• Ξημερώματα Τρίτης, στη Βόρεια Αμερική, θα γίνει απόκρυψη του μεγέθους 3,7 αστέρα ζ των Διδύμων από την σελήνη. (Περισσότερες πληροφορίες: http://www.lunar-occultations.com/iota/bstar/0215zc1077.htm)

Τρίτη, 15 Φεβρουαρίου

• Η σελήνη αυτό το βράδυ σχηματίζει ένα τόξο με τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη πάνω και στα αριστερά της και τον Προκύωνα κάτω και στα δεξιά της.

• Η κατσαρόλα της Μεγάλης Αρκτου αρχίζει την ετήσια αναρρίχησή της στο βορειοανατολικό ουρανό. Στο τέλος του σούρουπου, φαίνεται σαν να στέκεται όρθια.  Πολλοί την βλέπουν να μοιάζει με χαρταετό αφού ο αστερισμός περιστρέφεται γύρω από τον Πολικό αστέρα καθώς ανεβαίνει ψηλότερα και γυρίζοντας ανάποδα. 
  
  

Τετάρτη, 16 Φεβρουαρίου

• Αν κοιτάξουμε στον βορειοδυτικό ουρανό μόλις βραδιάσει αυτήν την εβδομάδα, θα δούμε τον αστερισμό της Κασσιόπης σε σχήμα W να στέκεται όρθιος με τον αστέρα Caph (β της Κασσιόπης) στο κάτω μέρος.
  
  
• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  7:16 μ.μ.
  

Πέμπτη, 17 Φεβρουαρίου

• Ψάξτε για τον Βασιλίσκο στα αριστερά και κάτω της σελήνης στην αρχή της νύχτας. Λίγο πιο μακριά και στα αριστερά τους βρίσκεται ο γ του Λέοντα, όχι πολύ πιο μακριά από τον Βασιλίσκο. Αρκετά κάτω από τη σελήνη θα δείτε τον πορτοκαλί Αλφάρντ.

Παρασκευή, 18 Φεβρουαρίου

• Πανσέληνος στις 10:36 π.μ.

• Απόψε, ο Βασιλίσκος είναι περίπου 8 μοίρες πάνω από τη σελήνη. Η θέση του Βασιλίσκου σημαδεύει την δεξιά κάτω άκρη του σχηματισμού στον αστερισμό του Λέοντα που μοιάζει σαν «δρεπάνι».

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:55 μ.μ. 
  

Σάββατο, 19 Φεβρουαρίου

• Αν έχετε στην κατοχή σας ένα τηλεσκόπιο 4 ιντσών θα βρείτε το 9ου μεγέθους πλανητικό νεφέλωμα NGC 2392 ή νεφέλωμα του Εσκιμώου. Είναι ένας μικρός δίσκος με ένα κεντρικό αστέρι που με μέγεθος 10,5 είναι ορατό ακόμα και με μικρό τηλεσκόπιο. Στους 65.000 Kelvin, το κεντρικό αστέρι είναι σχετικά θερμό για πλανητικό νεφέλωμα, ενώ η λαμπρότητά του ισοδυναμεί με χιλιάδες Ήλιους!

Κυριακή, 20 Φεβρουαρίου

• Ο ουρανός του χειμώνα προσφέρει την δυνατότητα να εξετάσουμε την αντίληψη μας ως προς το χρώμα των άστρων. Εύκολα βλέπουμε τη γαλάζια απόχρωση του Σείριου και του Ρίγκελ, το πορτοκαλί του Μπετελγκέζ και του Λαμπαδία, το κίτρινο (σαν τον ήλιο μας) της Αίγας στο ζενίθ και το λευκοκίτρινο του Προκύωνα στο Μικρό Σκύλο. Το χρώμα του αστέρα καθορίζεται από τη θερμοκρασία της επιφάνειάς του.

• Εξετάζοντας τις σκοτεινές γραμμές του φάσματος ενός αστέρα, ο αστρονόμος μπορεί να προσδιορίσει τη θερμοκρασία του αστέρα. Ο φασματικός τύπος του αστέρα προκύπτει από τη ανάλυση του φάσματος (με τη χρήση του φασματοσκοπίου) και δηλώνεται με ένα λατινικό γράμμα. Ξεκινώντας από τα πιο θερμά αστέρια και φθάνοντας στα πιο ψυχρά, τα αντίστοιχα γράμματα είναι: O, B, A, F, G, K, M. Στις αγγλόφωνες χώρες οι αστρονόμοι, για να θυμούνται τη σειρά των γραμμάτων αυτών, χρησιμοποιούν ως μνημονικό κανόνα τη φράση: "Oh Be A Fine Girl Kiss Me".

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Ηλιακή έκλαμψη κατευθυνόμενη προς τη Γη: Στις 13 Φεβρουαρίου, στις 17:38 UT, η  ηλιακή κηλίδα 1158 εξαπέλυσε την ισχυρότερη ηλιακή έκλαμψη του έτους μέχρι σήμερα, μια έκρηξη της κατηγορίας M6.6 (http://www.spaceweather.com/glossary/flareclasses.html). Το Solar Dynamics Observatory της NASA κατέγραψε μια έντονη λάμψη  ακραίας υπεριώδους ακτινοβολίας ( στο κέντρο και λίγο πιο κάτω στην παρακάτω φωτογραφία):

Η έκρηξη  παρήγαγε μια δυνατή ριπή ραδιοκυμάτων που ακούστηκαν με δέκτες βραχέων κυμάτων (SW) στην πλευρά του πλανήτη που είχε μέρα. Στο Νέο Μεξικό, ο ερασιτέχνης ράδιο-αστρονόμος Thomas Ashcraft κατέγραψε αυτούς τους ήχους (http://www.spaceweather.com/swpod2011/13feb11/ashcraft.mp3)  σε 19 έως 21 MHz: «Αυτή ήταν μια από τις ισχυρότερες ράδιο εκρήξεις του νέου ηλιακού κύκλου». Και συμπληρώνει: «Τι θαυμάσια ηλιακή ημέρα».

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής, ο Άρης και ο Ποσειδώνας έχουν κρυφθεί στο φως του ήλιου.

• Η Αφροδίτη, (μέγεθος -4,2, στον Τοξότη) λάμπει στα νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,1, στα σύνορα των Ιχθύων με το Κήτος) λάμπει στα δυτικά νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Δύει περίπου στις 9:00 μ.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του έχει μειωθεί στα 35 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Παρατηρήστε τη νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στον Δία. Περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στην Παρθένο), ανατέλλει περίπου στις 10:00 μ.μ. και  βρίσκεται ψηλά στα νότια πριν το λυκαυγές. Τότε είναι και η καλύτερη ώρα για να τον παρατηρήσετε με τηλεσκόπιο. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ, περίπου 8 με 9  μοίρες πιο κάτω. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, η νέα λευκή κηλίδα του Κρόνου έχει γίνει μεγάλη, εύκολα αναγνωρίσιμη! Εδώ θα βρείτε τους προβλεπόμενους χρόνους όπου θα φαίνεται η θέση της αρχικής κηλίδας πάνω στο κέντρο του δίσκου του πλανήτη: http://lackawannaastronomicalsociety.org/?p=873

• Επίσης, δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο: http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους Ιχθείς) είναι τώρα 6° δυτικά του Δία (κάτω δεξιά) και απομακρύνεται απ’ αυτόν. 

http://www.astronomy.gr