Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

• Μια που βρισκόμαστε στην αρχή του μήνα, θα είναι χρήσιμο να «κοιτάξουμε γύρω» και να δούμε ποια αστέρια φαίνονται. Ευτυχώς, στο βραδινό ουρανό οι παρατηρητές στο βόρειο ημισφαίριο έχουν και τους δύο κύριους  οδηγούς τους, την Μεγάλη Άρκτο και τον Ωρίωνα. Η Μεγάλη Άρκτος είναι στα βορειοανατολικά, με την Αρκούδα να «στέκεται στην ουρά της». Το W της Κασσιόπης βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του ουρανού, περίπου στην ίδια απόσταση από τον Πολικό Αστέρα. Το Τετράγωνο του Πήγασου εξαφανίζεται στα δυτικά. Δεν θα φανεί καλά και πάλι μέχρι το φθινόπωρο. Η λαμπρή κίτρινη Αίγα (Capella) είναι σχεδόν στο ζενίθ - πράγμα που σημαίνει ότι ο εξίσου λαμπρός Βέγας είναι πολύ χαμηλά πάνω από το βόρειο ορίζοντα. Ο Αρκτούρος, στην πραγματικότητα το πιο λαμπρό αστέρι στο βόρειο ημισφαίριο του ουρανού, έχει αρχίσει να εμφανίζεται στα ανατολικά. Ο Γαλαξίας μας φαίνεται όμορφος, από το νότιο ορίζοντα μετά τον Ωρίωνα μέχρι την  Κασσιόπη και την Αίγα κάτω στο βόρειο ορίζοντα.
  
  
  

Ο ουρανός του χειμώνα είναι πολύ πλούσιος σε άστρα και νεφελώματα (ειδικά στην περιοχή του Ωρίωνα) όπως φανερά αποκαλύπτεται σ’ αυτήν την φωτογραφία του Στράτου Κουφού. Η συνολική έκθεση ήταν πάνω από 6 ώρες! Η λήψη έγινε με την Canon EOS 7D,πάνω σε στήριξη HEQ5 pro και φακό Canon 14-40 f/4.  Τοποθεσία: Μονόλιθος, Ρόδου.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

Δευτέρα, 31 Ιανουαρίου

• Η πολύ λεπτή σελήνη φαίνεται αρκετά κάτω από την Αφροδίτη και στα αριστερά της. Κοιτάξτε με ένα ζευγάρι κιάλια, περίπου μισή ώρα πριν την ανατολή του ήλιου ξημερώματα Τρίτης, στα νοτιοανατολικά. Ο Ερμής βρίσκεται κάτω και στα αριστερά της σελήνης.

Τρίτη, 1 Φεβρουαρίου

• Ο Ουρανός βρίσκεται 4 μοίρες κάτω και στα δεξιά του Δία. Θα τον εντοπίσετε με κιάλια. Οι δυο πλανήτες είναι στα δυτικά νοτιοδυτικά περίπου μία ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα.

• Όταν αρχίζουν να εμφανίζονται τα αστέρια αργά στο λυκόφως, ο σχηματισμός του Βόρειου Σταυρού του Κύκνου στέκεται όρθιος πάνω από τον βορειοδυτικό ορίζοντα.

Τετάρτη, 2 Φεβρουαρίου

• Η λαμπρή Αίγα περνάει ακριβώς από το ζενίθ στις 7 με 9 το βράδυ σε γεωγραφικό πλάτος  46° βόρεια. 

• Αυτήν την κρύα εποχή του χρόνου, η υπενθύμιση της θερμής εποχής είναι πάντοτε καλοδεχούμενη. Κοιτάξτε στον πρωινό ουρανό για μια προεπισκόπηση του θερινού ουρανού. Το καλοκαιρινό τρίγωνο με τα τρία του αστέρια έχει ήδη σηκωθεί στον ουρανό τόσο που να φαίνεται εύκολα στον ανατολικό ουρανό μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου. Οι γνωστοί καλοκαιρινοί αστερισμοί του Τοξότη και του Σκορπιού φαίνονται στα νοτιοανατολικά.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  5:37 μ.μ.
  

Πέμπτη, 3 Φεβρουαρίου

• Νέα σελήνη στις 4:32 π.μ.

• Με τον ερχομό του Φεβρουαρίου, στις 9 με 10 το βράδυ, η κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου σκαρφαλώνει στο ίδιο ύψος στα βορειοανατολικά με αυτό που κατεβαίνει η Κασσιόπη στα βορειοδυτικά. Φυσικά, αν κοιτάξετε ανάμεσά τους θα δείτε τον Πολικό αστέρα.

Παρασκευή, 4 Φεβρουαρίου

• Με το φωτεινό φεγγάρι απών από τον ουρανό, νωρίς το βράδυ αυτήν την εβδομάδα, θα είναι καλή ευκαιρία να παρατηρήσετε τον Κρόνο με ένα τηλεσκόπιο. Θα  μπορέσετε  να δείτε, εκτός από τον πανέμορφο πλανήτη και τους δακτυλίους του, και τον μεγαλύτερο δορυφόρο του τον Τιτάνα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:16 μ.μ. 

Σάββατο, 5 Φεβρουαρίου

• Αυτές οι κρύες νύχτες μας προσφέρουν έναν θαυμάσιο ουράνιο στερέωμα  καθώς η μυθική φιγούρα του Ωρίωνα μαζί με τους γειτονικούς σε αυτόν αστερισμούς περνάνε από τον μεσημβρινό περίπου στις 9:00 μμ. Εννέα από τα 25 φωτεινότερα αστέρια του ουρανού ρίχνουν τις ακτίνες τους σε εμάς αυτήν την ώρα.
  

Κυριακή, 6 Φεβρουαρίου

• Η ημισέληνος (φωτισμένη κατά 12%) βρίσκεται σε απόσταση 8° από τον Δία, στους Ιχθείς. Εκεί κοντά είναι και ο πλανήτης Ουρανός. Στα δεξιά τους δεσπόζει το Μεγάλο Τετράγωνο του Πήγασου, στον ομώνυμο αστερισμό που κυριαρχούσε στο φθινοπωρινό ουρανό.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:56 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."
  
  
  
  
  ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
  
  
  

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής χάνεται στο φως της ανατολής του ήλιου.

• Η Αφροδίτη, (μέγεθος -4,3), ο λαμπρός «Αυγερινός», φαίνεται στα νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Αφού ανέβει αρκετά πάνω στον ουρανό, ψάξτε για τον Αντάρη, 150 φορές πιο αμυδρό με μέγεθος + 1,1,  15° με 23° αρκετά πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης.

•  Ο Άρης έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος και θα παραμείνει έτσι όλο το χειμώνα και την άνοιξη.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,2, στους Ιχθείς) λάμπει ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Δύει περίπου στις 10:00 μ.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του έχει μειωθεί στα 35 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Παρατηρήστε τη νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στον Δία και περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,6, στην Παρθένο), ανατέλλει περίπου στις 11:00 μ.μ. και  βρίσκεται ψηλά στα νότια πριν το λυκαυγές, αρκετά πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ, περίπου 8 μοίρες πιο κάτω. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, η νέα λευκή κηλίδα του Κρόνου έχει γίνει μεγάλη, εύκολα αναγνωρίσιμη! Εδώ θα βρείτε τους προβλεπόμενους χρόνους όπου θα φαίνεται η θέση της αρχικής κηλίδας πάνω στο κέντρο του δίσκου του πλανήτη: http://lackawannaastronomicalsociety.org/?p=873

• Επίσης, δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο:  http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους Ιχθείς) είναι τώρα 4° δυτικά του Δία και απομακρύνεται απ’ αυτόν. Στην πραγματικότητα, είναι ο Δίας αυτός που κινείται προς τα ανατολικά.  

• Ο Ποσειδώνας και ο Πλούτωνας έχουν χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος. 

       http://www.astronomy.gr/