Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 20 Σεπτεμβρίου

• Ο Δίας βρίσκεται 3,95 AU ή 590 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τη Γη. Αυτή είναι η πιο κοντινή προσέγγιση του Δία μέχρι το έτος 2022. Αυτό έχει να γίνει από το 1963. Θα βρείτε τον πλανήτη στον ανατολικό ουρανό το σούρουπο. Φέγγει λαμπρός και φαίνεται όλη τη νύχτα. Τα ξημερώματα θα έχει μετακινηθεί στον δυτικό ορίζοντα.

Τρίτη, 21 Σεπτεμβρίου

• Η Μίρα, το πρωτότυπο ερυθρό, μεγάλης-περιόδου μεταβλητό αστέρι στο Κήτος, αναμένεται να φθάσει στο μέγιστό του στις αρχές Οκτωβρίου. Είναι ορατό με γυμνό μάτι εδώ και δύο εβδομάδες και φαίνεται εύκολα με ένα ζευγάρι κιάλια. Ο αστερισμός του Κήτους βρίσκεται σε καλή θέση για παρατήρηση στα ανατολικά-νοτιοανατολικά μετά τις 11 το βράδυ.
  
  
  
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:22 π.μ. της Τετάρτης.

Τετάρτη, 22 Σεπτεμβρίου

• Αυτό το βράδυ, ο Δίας (και ο Ουρανός) βρίσκονται κάτω από την πανσέληνο. Η σελήνη είναι 100% γεμάτη στις 12:17 μ.μ της Πέμπτης. 

• Αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο, και  αντίστοιχα, της άνοιξης στο νότιο ημισφαίριο. Η φθινοπωρινή ισημερία συμβαίνει  στις 6:09 το πρωί της Πέμπτης. Ο άξονας της γης τώρα γέρνει ούτε πιο κοντά  ούτε πιο μακριά από τον ήλιο. Η ημέρα και η νύχτα έχουν ίση διάρκεια παντού στη Γη (φυσικά, αν αγνοήσουμε το φαινόμενο της διάθλασης της ατμόσφαιράς μας). Εφεξής οι ημέρες μικραίνουν και οι νύχτες μεγαλώνουν, παρέχοντας περισσότερο χρόνο για αστρονομικές παρατηρήσεις.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:13 μ.μ.

Πέμπτη, 23 Σεπτεμβρίου

• Το φωτεινό αστέρι που ξεχωρίζει στη δύση καθώς σκοτεινιάζει  είναι ο Αρκτούρος στον αστερισμό του Βοώτη, ο βοσκός ή ο οδηγός της Αρκούδας. Αυτοί οι προσδιορισμοί προέρχονται από τη θέση του αστερισμού πίσω από την αρκούδα, την Μεγάλη Άρκτο ή τον σχηματισμό της γνωστής κατσαρόλας. Καθώς η κατσαρόλα περιστρέφεται στον βόρειο ουρανό, ο Βοώτης ακολουθεί.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:00 π.μ. της Παρασκευής.

Παρασκευή, 24 Σεπτεμβρίου

• Ο αστερισμός χαμηλά στο νότο 2 έως 3 ώρες μετά από το ηλιοβασίλεμα είναι ένας από τους αμυδρούς ζωδιακούς σχηματισμούς. Αν και ο Αιγόκερος δεν περιέχει κανένα αστέρι φωτεινότερο από το 3ο μέγεθος και τα περισσότερα είναι 4ου μεγέθους, το σχήμα είναι διακριτό  και εύκολο να βρεθεί εάν ο ουρανός είναι σκοτεινός.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:51 μετά τα μεσάνυχτα.  

Σάββατο, 25 Σεπτεμβρίου

• Ο μικρός και αμυδρός αστερισμός της Ασπίδας, ψηλά στο νότο, όταν έχει ήδη βραδιάσει, βρίσκεται στις πιο πλούσιες με άστρα περιοχές του γαλαξία μας. Περιέχει όχι μόνο το γνωστό σμήνος Μ11 αλλά και το όμορφο σφαιρωτό σμήνος NGC 6712, και το αμυδρό πλανητικό νεφέλωμα IC 1295. Τα δυο τελευταία αντικείμενα φαίνονται στο ίδιο πεδίο ενός προσοφθαλμίου. Το IC 1295 αντιδρά πολύ καλά με φίλτρα OIII και UHC. Με τα φίλτρα αυτά φαίνεται ακόμα και πιο φωτεινό από το γειτονικό σφαιρωτό σμήνος! Με μικρά ή μεσαίου διαμετρήματος τηλεσκόπια, αυτό το νεφέλωμα χρειάζεται αρκετή μεγέθυνση (>120Χ). Η χρήση φίλτρου κάνει πολύ πιο ευκολότερη την παρατήρησή του.

Η φωτογραφία του Μ11 και όλης της γύρω περιοχής του γαλαξία είναι τραβηγμένη με τηλεφακό 300 mm από τον Βασίλη Παπαϊωάννου. Η συνολική διάρκεια έκθεσης είναι 2 ώρες (ISO 400, @f/5,6).

Κυριακή,  26 Σεπτεμβρίου

• Εάν ψάχνετε την κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου, κοιτάξτε χαμηλά στα βορειοδυτικά στο σούρουπο. Καθώς περνά το βράδυ, αυτός ο γνωστός σχηματισμός χαμηλώνει ακόμα περισσότερο, φθάνοντας στο ναδίρ του μετά  τα μεσάνυχτα. Και τα επτά αστέρια είναι παραπόλια (ποτέ δεν ανατέλλουν και ποτέ δεν δύουν) για το γεωγραφικό πλάτος των 40 μοιρών και ψηλότερα. Ο Αλκαίντ, το αστέρι στο τέλος της λαβής, είναι το πρώτο που θα πάψει να φαίνεται χαμηλά στον ορίζοντα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:29 π.μ. της Δευτέρας. 
  
  
  
• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Μια όμορφη εικόνα του μηνίσκου της σελήνης με την Αφροδίτη στον δυτικό ουρανό, πάνω από τον Ταΰγετο, την 12η Σεπτεμβρίου, φωτογραφήθηκε από τον Σταύρο Χίο.

 

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

         ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής γίνεται λαμπρός αυτή την εβδομάδα, φθάνοντας σε μέγεθος -0,8. Φαίνεται χαμηλά στον πρωινό ουρανό, 45 λεπτά πριν την ανατολή του Ήλιου. Ο Βασιλίσκος τρεμοσβήνει πάνω και στα δεξιά του, ανεβαίνοντας ψηλότερα από πρωινό σε πρωινό.

• Η Αφροδίτη, αν και λαμπρή με μέγεθος -4,8, είναι χαμηλά πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα στο λυκόφως. Δύει πριν βραδιάσει.

• Ο Άρης, κατά πολύ πιο αμυδρός, με μέγεθος +1,5, είναι 6 μοίρες πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης όλη αυτή την εβδομάδα. 

• Ο Κρόνος έχει χαθεί στο φως της δύσης του Ήλιου. 

• Ο Δίας (μέγεθος -2,9, στους Ιχθείς) βρίσκεται σε αντίθεση αυτή την εβδομάδα. Λάμπει ψηλά στον ανατολικό ουρανό νωρίς το βράδυ και μεσουρανεί περίπου στις 1:00 π.μ. Ανατέλλει με τη δύση του Ήλιου. Τίποτα άλλο δεν είναι τόσο λαμπρό στον πρωινό ουρανό! Ο Δίας έχει μια ασυνήθιστα κοντινή προσέγγιση στη Γη. Από τώρα και μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου θα έχει φαινόμενη διάμετρο 49 δευτερόλεπτα του τόξου. Είναι σε αντίθεση το βράδυ της 20ης Σεπτεμβρίου και αυτή είναι η πλησιέστερη προσέγγισή του μεταξύ 1963 και 2022.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,7 στους Ιχθείς) βρίσκεται στο υπόβαθρο του Δία, περίπου 1° στα δυτικά του. Οι δυο πλανήτες απείχαν μόλις 0,8° τα βράδια της 17ης και 18ης Σεπτεμβρίου. Τώρα περνάει βόρεια του Δία. Με τηλεσκόπιο, ο Ουρανός είναι μόλις 3,7 δευτερόλεπτα του τόξου σε φαινόμενη διάμετρο, συγκρινόμενος με τα 49″ του Δία.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στα όρια μεταξύ Υδροχόου και Αιγόκερου) βρίσκεται ψηλά το βράδυ. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον βορειοδυτικό Τοξότη) βρίσκεται ψηλά στα νότια αφού πέσει το σκοτάδι. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Πλούτωνα: http://www.skyandtelescope.com/skytel/beyondthepage/89002802.html

                                                              http://www.astronomy.gr