Ο Άλφα του Μεγάλου Κυνός, γνωστός και ως Σείριος,

ΚΥΝΙΚΑ ΚΑΥΜΑΤΑ

 

Ο Άλφα του Μεγάλου Κυνός, γνωστός και ως Σείριος, είναι ο λαμπρότερος αστέρας που μπορούμε να παρατηρήσουμε στον ουρανό εάν εξαιρέσουμε φυσικά κάποιους πλανήτες. Ίσως στη μεγάλη λαμπρότητά του και στο ότι είναι ορατός από πολλές κατοικημένες περιοχές του πλανήτη, από το Περού και το Μεξικό, μέχρι την Αυστραλία, την Ιαπωνία και την Αφρική, αλλά και στην έμφυτη συνήθεια των ανθρώπων να κοιτούν τον ουρανό και να προβληματίζονται για την τύχη τους, τον προορισμό και την καταγωγή τους, να πρέπει να αποδώσουμε όλες τις μυθικές κοσμολογίες που έχουν σχέση μαζί του. Κάποιες σχετίζονται με τον εποικισμό της γης, σε πολύ αρχαίους καιρούς από αυτό το αστέρι.. «Μισοκοιμισμένοι στις βατραχοπιτζάμες μας» διαβάζαμε στα νιάτα μας για το παραισθησιογόνο μανιτάρι και το βάτραχο – που έτσι γίνεται στ'αλήθεια πρίγκιπας – και την κοσμολογία των Ντόγκον στο μακρινό Τιμπουκτού και τους Αργοναύτες που ήταν πενήντα και το πενήντα κάποια σχέση αστρονομική είχε με τον Άλφα του Μεγάλου Κυνός (πενήντα χρόνια λέει είναι η περίοδος περιστροφής του συνοδού του Σειρίου) του Σερίου β – που είναι λευκός Νάνος.

Η επιλογή της πόλης στο Μάλι, όπου ζουν οι Ντόγκον που αφηγούνται στους ανθρωπολόγους ιστορίες για τον Μεγάλο Κύνα, δεν πρέπει να είναι τυχαία...
Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν αυτές τις καλοκαιρινές μέρες κυνικά καύματα,καθώς μόνο οι κύνες ήταν αρκετά τρελοί για να βγουν έξω στον καύσωνα, μ'αποτέλεσμα ο αστέρας Σείριος να είναι το μάτι του ουράνιου σκύλου .
«Το θερινό αστέρι [Σείριος], το οποίο αστράφτει περισσότερο από όλα τα αστέρια αστράφτει πιο λαμπρό αφού λουστεί στο κύμα» Όμηρος, Ιλιάδα ε, 10κ.ε.

Με αφορμή την έναρξη της περιόδου των κυνικών καυμάτων έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε πώς έβλεπαν οι Έλληνες της αρχαιότητας που κατοικούσαν στην περιοχή του Αιγαίου ένα από τα λαμπρότερα αστέρια στον ουρανό, τον Άλφα του Μεγάλου Κυνός, γνωστό και σαν Σείριο. Το όνομα του σημαίνει φωτεινός ή κ α υ τ ό ς, εφόσον ο καλοκαιρινός καύσωνας σημειωνόταν κατά την επανεμφάνιση του Σείριου μετά τη στενή του γειτονία με τον Ήλιο.Το όνομα Σείριος ή Σίριος χρησιμοποιείται από τις αρχαίες πηγές για να περιγράψει όχι μόνο το αστέρι του Μεγάλου Κυνός, αλλά και τον ήλιο και κάθε άλλο αστέρα που αρχικά λεγόταν σειρ [γεν. σειρός] και σείριος. Από αυτό έχουμε και τα παράγωγα όπως οι σείριοι αστέρες, τη λέξη σειρίασης που σημαίνει καύμα ή την λάμψη του ηλίου.

Γλωσσολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι το ελληνικό όνομα Σείριος προέρχεται από την αντίστοιχη σανσκριτική λέξη s úr-a-s, sûr-ja-s και η λέξη Σείριος στα ελληνικά χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτόν που είναι καυτός. Στην αρχαιότητα το χρονικό διάστημα μετά την 21η Ιουλίου αναφέρεται και σαν Κυνάδες ημέρες στη διάρκεια των οποίων εμφανίζονταν αντίστοιχα και τα κυνικά καύματα. Η ονομασία αυτή είναι συνδεδεμένη με την ανατολή του Σειρίου κατόπιν συνόδου με τον ήλιο (δηλ. ανατέλλουν ταυτόχρονα) έχοντας σαν αποτέλεσμα θερμότερες μέρες.
Η συγκεκριμένη περίοδος του καλοκαιριού περιγράφεται στις αρχαίες πηγές με αρκετά μελανά χρώματα και σχεδόν όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η ανατολή του Σειρίου φέρνει μαζί της κακοτυχία, αρρώστιες, δυσκολίες, δυστυχία και υψηλό πυρετό τους ανθρώπους. Χαρακτηριστικά, ο ποιητής Αλκαίος (7ος αι. π.Κ.Ε.) γράφει:

* «Δροσίστε τα πνευμόνια σας με κρασί, γιατί το αστέρι του Κυνός, ο Σείριος έρχεται τριγύρω. Η εποχή είναι δύσκολη και όλα διψούν κάτω από τη ζέστη και το τζιτζίκι τραγουδάει γλυκά κάτω από τα φύλλα…οι γυναίκες τότε είναι αρκέτα μιαρές και οι άνδρες αδύναμοι, όσο ο Σείριος τσουρουφλίζει τα κεφάλια τους και τα γόνατά τους.»

Ο Σείριος στο πέρασμά του κατέστρεφε χωρίς οίκτο καλλιέργειες και δέντρα. Ο Έλληνας ποιητής Άρατος (περ. 315-240 π.Κ.Ε.) περιγράφει το φαινόμενο αυτό σε ένα από τα έμμετρα αστρονομικά του ποιήματα:

* «Υπάρχει ένα αστέρι που είναι πιο θερμό από όλες τις πυρκαγιές και που έχει μία διαπεραστική φλόγα και το οποίο οι άνθρωποι το καλούν Σείριο. Όταν ανατέλλει μαζί με τον Ήλιο, τα δέντρα δεν μπορούν να τον εξαπατήσουν με την αδύναμη φρεσκάδα των φύλλων τους, γιατί εύκολα με το έντονο βλέμμα του διαπερνά τα κλαδιά τους και σε μερικά από αυτά δίνει δύναμη, αλλά σε άλλα τους καταστρέφει εντελώς το φλοιό. Στα Αργοναυτικά του Ορφέα ο ήλιος αναφέρεται ως ΄Σείριος Hέλιος΄. Οι θερινοί καύσωνες, τα κυνικά καύματα, συμπίπτουν με την εποχή που ο Σείριος αρχίζει να φαίνεται την αυγή, λίγο πριν την ανατολή. Σταδιακά το άστρο, με την όλο και νωρίτερη ανατολή του, γίνεται ορατό κατά την καλοκαιρινή νύχτα. Ολέθριος και κακό ουράνιο σημάδι είναι ταυτόχρονα ‘οπωρινός’ (λόγω της γεωργικής δραστηριότητας) και λαμπρότατος . O Σκύλος του Ωρίωνα αστράφτει σαν τα άρματα του Αχιλλέα στα μάτια του Πρίαμου. Την 20η Ιουλίου θα σμίξει με τον κεραυνό.  

 

Παρόλο που γνωρίζουμε ότι οι Κυκλάδες, αλλά και άλλες πόλεις της αρχαιότητας διατηρούσαν τη λατρεία του Σειρίου ή του Σειρίου κυνός ή του Ήλιου φαίνεται πως η Κέα ανέπτυξε κάποτε μία χαρακτηριστική ιδιάζουσα λατρεία που ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την περίοδο των κυνικών καυμάτων. Στα έργα συγγραφέων όπως ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και ο Νόννος αναφέρεται η ταυτόχρονη ανατολή Ηλίου και του Σείριου αυτή την περίοδο καθώς και τα αντίστοιχα φαινόμενα. Συγκεκριμένα, περιγράφουν ότι όταν ο Σείριος πλησιάζει σε τροχιά τις Κυκλάδες, τις κατέκαιγε με τη μορφή των κυνικών καυμάτων με αποτέλεσμα να στερεύουν οι πηγές, να μην φυσάει καθόλου δροσερός άνεμος και να προκαλούνται λοιμικές αρρώστιες. Έτσι λοιπόν, οι κάτοικοι των Κυκλάδων ζήτησαν τη βοήθεια του Απόλλωνα και του μαντείου του. Ο Απόλλωνας τους έδωσε χρησμό να καλέσουν τον ήρωα/θεό από τη Θεσσαλία Αρισταίο.
Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης. Η ανατροφή που πήρε κοντά στους κενταύρους, στις Μούσες και τις Νύμφες του πρόσφερε πάρα πολλές γνώσεις. Έμαθε κοντά τους τις τέχνες της ιατρικής, της μαντικής, της καλλιέργειας της αμπέλου και της ελιάς, της φροντίδας των μελισσιών κτλ. Όλα όσα έμαθε ο Αρισταίος αποφάσισε να τα μοιραστεί να τους ανθρώπους και σε αρκετές περιοχές του αρχαίου κόσμου λατρεύτηκε σαν μία γεωργική θεότητα.

Ο Αρισταίος, λοιπόν, πήρε εντολή από τον πατέρα του Απόλλωνα να φύγει από τη Φθία (πρωτεύουσα του βασιλείου των Μυρμηδόνων στη Θεσσαλία) και να εγκατασταθεί στην Κέα.**** Τον ακολούθησαν μαζί η φυλή των Παρασσίων που ήταν απόγονοι του Λυκάωνα από την Αρκαδία. Όταν έφθασε στην Κέα πάνω στα βουνά του νησιού έχτισε βωμό προς τιμή του Ικμαίου Δία (ο Δίας της βροχής–υγρασία) και θυσιάσε προς αυτόν και τον Σείριο, όπως αναφέρει και ο Θεόφραστος στο έργο του Περί Ανέμων.

Τότε ο Δίας έστειλε τους ετησίους ανέμους ή αλλιώς τα γνωστά μας μελτέμια που έπνεαν για σαράντα μέρες. Αυτοί οι ευεργετικότατοι και σωτήριοι για τις Κυκλάδες άνεμοι έσωσαν τους κατοίκους των νησιών και βοήθησαν σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Από τότε και στο εξής, αναφέρουν οι πηγές, οι κάτοικοι της Κέας για να καταπραϋνουν τον Σείριο άρχισαν να παρατηρούν την ανατολή του άστρου, υπολόγιζαν από πριν την ανατολή του και το πόσο ζεστό θα ήταν το επόμενο καλοκαίρι. Όλα αυτά με τη βοήθεια του Αρισταίου.

Έτσι λοιπόν η Κέα συνδέθηκε στενά και με τον Ήλιο, χαρακτηρίστηκε ως η κατεξοχήν ηλιακή νήσος και δεν είναι τυχαίο ότι ο Όμηρος στα ποιήματά του την ονομάζει και Συρίη. Η ιδιάζουσα σχέση του νησιού με το αστέρι του Σειρίου αποτυπώθηκε και στον χαρακτηριστικό τύπο των αρχαίων νομισμάτων του νησιού. Στον οπισθότυπο (πίσω πλευρά ) των νομισμάτων της απεικονίζεται το αστέρι του Σείριου: ο μπροστινός κορμός ενός σκύλου (αστερισμός του Κυνός-Σείριος) που περιβάλλεται από ακτίνες.
Η Ανατολή του Σειρίου σηματοδοτεί και την έναρξη των πλημμυρών του Νείλου στην Αίγυπτο.

Πηγή: hliakagrammata.blogspot.com

Από τη Θεοδοσία  Κωτούλα

Επιλέγει η Κωνσταντίνα Βλαχοπούλου