Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτήν την εβδομάδα, από 11/10 έως και 17/10

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

http://www.astronomy.gr/

Δευτέρα, 11 Οκτωβρίου

• Η ημισέληνος βρίσκεται χαμηλά στα νοτιοδυτικά το σούρουπο, στα ανατολικά του αστέρα Αντάρη.

• Η Μίρα φαίνεται στον ουρανό. Το λαμπρότερο ερυθρό, μεγάλης-περιόδου μεταβλητό άστρο φαίνεται με γυμνό μάτι στο Κήτος. Ήταν περίπου μεγέθους 3,7 στις 27 Σεπτεμβρίου, ήδη στην  αναμενόμενη μέγιστη λαμπρότητά του περίπου δύο εβδομάδες νωρίτερα. Θα αυξηθεί σε φωτεινότητα; Το Κήτος είναι σε καλή θέση για παρατήρηση περίπου στις 11 το βράδυ.
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:03 μετά τα μεσάνυχτα. 

Τρίτη, 12 Οκτωβρίου

• Γνωρίζετε το μοναχικό αντικείμενο του Μεσιέ στον μικρό αστερισμό του Βέλους; Θα βρείτε το χαλαρό σφαιρωτό σμήνος M71 κοντά στην αιχμή του βέλους. Μπορείτε επίσης, ξεκινώντας από το Βέλος, να εντοπίσετε το λαμπρότερο πλανητικό νεφέλωμα Μ27 στην Αλεπού.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:54 μ.μ.
  

Τετάρτη, 13 Οκτωβρίου

• Αφού βραδιάσει, η «τσαγιέρα» του Τοξότη γέρνει ακριβώς κάτω από τη σελήνη.

• Το πλανητικό νεφέλωμα Helix (NGC7293) στον Υδροχόο είναι ένα από τα πιο φωτεινά του ουρανού (μέγεθος 7) αλλά δύσκολα εντοπίζεται γιατί έχει χαμηλή φωτεινότητα λόγω της εκτεταμένης επιφάνειάς του (1/4 της μοίρας). Βρίσκεται περίπου 6 μοίρες  μακριά από τον Άρη. Αν κεντράρουμε το τηλεσκόπιο μας στο υ του  Υδροχόου, θα βρίσκεται σε ακτίνα περίπου 1 μοίρας. Θα βοηθούσε αισθητά στην αναζήτησή σας η χρήση ενός καλού φίλτρου νεφελωμάτων (ή καλύτερα ΟΙΙΙ).

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:41 μετά τα μεσάνυχτα. 

Πέμπτη, 14 Οκτωβρίου

• Σαν σήμερα το 1846 ο Γουίλιαμ Λάσελ ανακάλυψε τον Τρίτωνα, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Ποσειδώνα. Ο Γουίλιαμ Λάσελ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ερασιτέχνες  αστρονόμους της Βικτοριανής εποχής. Γεννήθηκε το 1799, και πήρε τον έλεγχο της οικογενειακής επιχείρησης όταν ενηλικιώθηκε. Όμως το κύριο ενδιαφέρον του ήταν αστρονομικό. Κατασκεύασε ένα εξαιρετικό κατοπτρικό τηλεσκόπιο 24-ιντσών και το τοποθέτησε στο σπίτι του στο Λίβερπουλ. Επικεντρώθηκε σε πλανητικές παρατηρήσεις. Μόλις η ανακάλυψη του Ποσειδώνα ανακοινώθηκε (4 Αυγούστου) έστρεψε το τηλεσκόπιό του σ’ αυτή την περιοχή και τον αναγνώρισε αμέσως. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 14 Οκτωβρίου ανακάλυψε τον Τρίτωνα. Ανακάλυψε επίσης δύο από τους δορυφόρους του Ουρανού (Αριέλ και Ουμβριέλ) και, ανεξάρτητα, τον Υπερίωνα, τον έβδομο δορυφόρο του Κρόνου. Ο Λάσελ πέθανε το 1880. Το τηλεσκόπιό του αποσυναρμολογήθηκε, όμως τα οπτικά του και ο σχεδιασμός του επέζησαν και το 1996 το τηλεσκόπιο ανακατασκευάστηκε, με τα αρχικά οπτικά. Τώρα είναι σε πλήρη λειτουργική κατάσταση στο Μουσείο του Λίβερπουλ και χρησιμοποιείται για παρατηρήσεις καθώς και σαν μουσειακό έκθεμα. Χωρίς αμφιβολία, ο Γουίλιαμ Λάσελ θα ενέκρινε.
  
  

• Πρώτο τέταρτο της σελήνης στις 12:29 μετά τα μεσάνυχτα της Πέμπτης.

• Στην αρχή της νύχτας, κοιτάξτε πάνω από την σελήνη. Εκεί θα βρίσκεται ο Αλτάιρ.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:32 μ.μ. 

Παρασκευή, 15 Οκτωβρίου

• Ο αστερισμός της Σαύρας ( Lacerta) βρίσκεται μεταξύ των γνωστών αστερισμών  του Κύκνου και της βασίλισσας Κασσιόπης, όμως λίγοι άνθρωποι το γνωρίζουν. Αυτό συμβαίνει γιατί τα φωτεινότερα αστέρια του ερπετού είναι μόνο 4ου  μεγέθους  και βρίσκεται στη μέση της γαλαξιακής ζώνης μεταξύ ενός πλήθους αμυδρών αστεριών. Ο αστερισμός είναι τόσο καλά καμουφλαρισμένος που θα μπορούσε να ονομαστεί ακριβέστερα «Χαμαιλέοντας». Η Σαύρα είναι μια σχετικά νέα ονομασία , ένας από διάφορους δευτερεύοντες αστερισμούς που εισήχθη από τον πολωνό αστρονόμο του 17ου αιώνα  Johannes Hevelius. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:19 π.μ. του Σαββάτου.   

Σάββατο, 16 Οκτωβρίου

• Τα δύο άστρα που χρησιμοποιούνται σαν δείκτες για να βρούμε τον Πολικό αστέρα είναι ο Μεράκ, ο χαμηλότερος από τα δύο, αυτήν την εποχή, και ο Ντούμπ, ο ψηλότερος από τα δύο. Η μεταξύ τους απόσταση είναι 5º. Η νοητή γραμμή που δείχνει τον Πολικό είναι περίπου 25º. Μην κάνετε το κοινό λάθος να περιμένετε να δείτε τον Πολικό σαν ένα λαμπρό άστρο. Είναι το ίδιο φωτεινός όπως και οι δύο δείκτες.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:11 μ.μ.

Κυριακή,  17 Οκτωβρίου

• Το πιο λαμπρό αστέρι στον δυτικό ουρανό μόλις χαθεί το λυκόφως είναι ο Αρκτούρος, το αστέρι της άνοιξης, βυθίζεται σιγά σιγά στον ορίζοντα και γρήγορα θα χαθεί από τον βραδινό ουρανό.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:58 π.μ. της Δευτέρας. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Ο περιοδικός κομήτης Hartley 2 κάνει την καλύτερή του εμφάνιση νωρίς αυτή την εβδομάδα, πριν το φως της σελήνης γίνει πρόβλημα στο τέλος της εβδομάδας. Με μέγεθος 6, ο κομήτης είναι ορατός με κιάλια σ’ έναν σκοτεινό ουρανό και σε καλή θέση για παρατήρηση το βράδυ στον Περσέα. Έχει μικρή κεντρική συγκέντρωση από φως και η κόμη του, αμυδρή μεν, αλλά μεγάλη. Σαν αποτέλεσμα, αυτό που θα δείτε εξαρτάται από την ποιότητα του ουρανού. Τις τελευταίες ημέρες, διαφορετικοί παρατηρητές έχουν αναφέρει ότι το μέγεθος του κομήτη είναι από 5,3 μέχρι 7,2. 

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:  www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως του ήλιου.

• Η Αφροδίτη, αν και λαμπρή με μέγεθος -4,6, πλησιάζει σε κατώτερη σύνοδο με τον ήλιο. Φαίνεται δύσκολα με ένα ζευγάρι κιάλια ακριβώς πάνω από το δυτικό νοτιοδυτικό ορίζοντα, μόλις 10 με 15 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα.

• Ο Άρης, κατά πολύ πιο αμυδρός, με μέγεθος +1,5, βρίσκεται 7 με 10 μοίρες πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Θα τον εντοπίσετε δύσκολα ακόμα και με ένα ζευγάρι κιάλια. 

• Ο Κρόνος έχει χαθεί στο φως της δύσης του Ήλιου. 

• Ο Δίας (μέγεθος -2,9, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) έχει δυο εβδομάδες που πέρασε από αντίθεση. Λάμπει ψηλά στον ανατολικό νωρίς το βράδυ και μεσουρανεί περίπου στις 12:30 π.μ. Ανατέλλει λίγο πριν τη δύση του Ήλιου. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου θα έχει φαινόμενη διάμετρο 49 δευτερόλεπτα του τόξου. Αυτή είναι η πλησιέστερη προσέγγιση του μεταξύ 1963 και 2022.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,7 στους Ιχθείς) βρίσκεται στο υπόβαθρο του Δία, περίπου 2° με 2,5° στα ανατολικά του αυτή την εβδομάδα. Με τηλεσκόπιο, ο Ουρανός είναι μόλις 3,7 δευτερόλεπτα του τόξου σε φαινόμενη διάμετρο, συγκρινόμενος με τα 49″ του Δία.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στα όρια μεταξύ Υδροχόου και Αιγόκερου) βρίσκεται ψηλά το βράδυ. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον βορειοδυτικό Τοξότη) βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοδυτικά αφού πέσει το σκοτάδι. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Πλούτωνα: http://www.skyandtelescope.com/skytel/beyondthepage/89002802.html