Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

http://www.astronomy.gr

Δευτέρα, 2 Αυγούστου

• Ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Κρόνος και ο Άρης διαγράφουν ένα τόξο 25 μοιρών κατά μήκος του δυτικού ουρανού στο σούρουπο. 

• Τελευταίο τέταρτο της σελήνης στις 8:00 το πρωί της Τρίτης. Συχνά οι άνθρωποι αναρωτιούνται γιατί η φάση καλείται 'τέταρτο' αφού το φεγγάρι εμφανίζεται κατά το ήμισυ φωτισμένο. Ένας λόγος είναι ότι το φεγγάρι βρίσκεται στα τρία τέταρτα της πορείας του μετά την φάση της 'νέας σελήνης' και υπολείπεται ακόμα ένα τέταρτο για να βρεθεί σε σύνοδο με  τον ήλιο. Μπορείτε εύκολα να το δείτε αυτό περιμένοντας αμέσως μετά την ανατολή. Σημαδεύεστε με το ένα χέρι σας προς τον ήλιο και με το άλλο προς το φεγγάρι. Η γωνία μεταξύ των χεριών σας είναι 90 μοίρες, ένα τεταρτημόριο του κύκλου. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:16 π.μ. της Τρίτης.

Τρίτη, 3 Αυγούστου

• Ο Ερμής είναι στην πιο κοντινή του θέση με τν Αφροδίτη. Ψάξτε τον 18 μοίρες κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Τις επόμενες ημέρες η απόστασή μεταξύ των δυο πλανητών αυξάνεται λίγο ενώ ο Ερμής χάνει την λαμπρότητά του. Πόσες νύχτες ακόμα μπορείτε να δείτε τον Ερμή; Κοιτάξτε χαμηλά στον δυτικό ουρανό υο σούρουπο μ’ ένα ζευγάρι κιάλια.

• Τα ξημερώματα της Τετάρτης, η σελήνη (σε χάση) βρίσκεται περίπου 7° λίγο πάνω και στα δεξιά των Πλειάδων.

Τετάρτη, 4 Αυγούστου

• Πηγαίνοντας 2,4 μοίρες βορειοανατολικά από τον δ του Σκορπιού, βλέπουμε το όμορφο ζεύγος ω1 και ω2 του Σκορπιού. Αν και φαίνονται εύκολα με το γυμνό μάτι (4ο μέγεθος), με κιάλια αποκαλύπτεται το κοντράστ των χρωμάτων τους, μπλε και κίτρινο. Συνεχίζοντας βορειοανατολικά 1,7 μοίρα βρισκόμαστε στο περίφημο ν του Σκορπιού, ένα ξεχωριστό διπλό-διπλό αστέρι σαν το πολύ γνωστό ε της Λύρας. Με ένα τηλεσκόπιο που διαθέτει καλά οπτικά θα μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε τους κύριους αστέρες και τους συνοδούς τους με χρώμα λευκό και γαλάζιο. Στην περιοχή αυτή της κεφαλής του Σκορπιού, άξια παρατήρησης είναι και τα σφαιρωτά σμήνη: Μ80, Μ4 και NGC6144.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:54 π.μ. της Πέμπτης.

Πέμπτη, 5 Αυγούστου

 

• Ο αστερισμός του Οφιούχου μαζί με τους γειτονικούς αστερισμούς του Σκορπιού, του Τοξότη και του Οφη θα πρέπει να είχε "τρελάνει" τον κυνηγό κομητών του 18ου αιώνα Charles Messier. Ο λόγος είναι ότι οι παραπάνω αστερισμοί είναι γεμάτοι με αντικείμενα όμοια με κομήτες, που η μορφή τους μοιάζει με αυτή των σφαιρωτών σμηνών. Ακόμα και με ένα μικρό τηλεσκόπιο, ένα σφαιρωτό σμήνος μοιάζει πολύ σαν ένας κομήτης, αφού είναι μικρός, αμυδρός, με ακαθόριστο σχήμα και φωτεινό πυρήνα. Ο τελικός κατάλογος που εξέδωσε ο Messier περιελάβανε 103 αντικείμενα, από τα οποία τα έξι ήταν μόνο από τον Οφιούχο: Μ9, Μ10, Μ12, Μ14, Μ19 και Μ62.
  
• Ο συνεργάτης του Messier, Pierre Mechain ανακάλυψε το Μ107 το 1782. Το 1947, η Καναδή αστρονόμος Helen Sawyer Hogg επίσημα πρόσθεσε το Μ107 στον κατάλογο του Messier ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σφαιρωτών σμηνών στον Οφιούχο σε επτά. Η εποχή του καλοκαιριού είναι ιδανική για την παρατήρηση αυτών των εντυπωσιακών αντικειμένων. Από τα 150 συνολικά σφαιρωτά σμήνη του Γαλαξία μας, περίπου τα 125 φαίνονται από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη (όπου βρίσκεται και η Ελλάδα).

Παρασκευή, 6 Αυγούστου

• Αρχίζοντας αυτό το βράδυ, ο Άρης και ο Κρόνος περνούν περισσότερο από μια εβδομάδα μόλις πάνω από την Αφροδίτη χαμηλά στα δυτικά καθώς πέφτει το σκοτάδι.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:32, ξημερώματα Σαββάτου.

Σάββατο, 7 Αυγούστου

 

• Η Αφροδίτη, ο Άρης και ο Κρόνος συγκεντρώνονται σε ένα τμήμα του ουρανού που χωράει σ’ ένα κύκλο 4,8 μοιρών σε διάμετρο, αρκετά μικρό για να θεωρηθεί ότι αποτελεί «πλανητικό τρίο».

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:24 π.μ. της Κυριακής.

Κυριακή,  8 Αυγούστου

• (Μη ξεχνάτε τις Περσοίδες. Το μέγιστο της βροχής τώρα πλησιάζει και αξίζει να παρατηρείτε οπτικά ή να φωτογραφίσετε από απόψε το βράδυ και μέχρι τις επόμενες νύχτες, ιδιαίτερα μετά τα μεσάνυχτα.)
  

OΚαινοφανής του 1918 στον Αετό.

• Οι καινοφανείς, novae ή νέα αστέρια, μπορεί να είναι πολύ θεαματικά. Στην ουσία, δεν είναι καθόλου νέα. Αυτό που συμβαίνει είναι μια βίαιη έκρηξη στον λευκό νάνο ενός συστήματος διπλού άστρου που διαρκεί για λίγες ημέρες, εβδομάδες ή μήνες. Ο λαμπρότερος καινοφανής της σύγχρονης εποχής έλαμψε κοντά στο θήτα του Αετού το 1918, φθάνοντας το μέγεθος – 1,1.
• Ανακαλύφθηκε στις 8 Ιουνίου και έφθασε στην μέγιστη φωτεινότητά του στις 9 Ιουνίου. Παρέμεινε ορατός με γυμνό μάτι μέχρι το Μάρτιο του 1919. Επακολουθώντας,  απελευθέρωσε υλικό που τον έκαναν να μοιάζει σαν ένα μικρό πλανητικό νεφέλωμα. Δίνοντας την απόστασή του στα 1200 έτη φωτός, υπολογίζεται ότι η πραγματική έκρηξη συνέβη περίπου το 800 μ. Χ. Η μέγιστη λαμπρότητά του αντιστοιχούσε στις 450.000 φορές αυτή του Ήλιου. Οι καινοφανείς γενικά εμφανίζονται μέσα ή κοντά στον γαλαξία μας, και φυσικά, δεν μπορούν προβλεφθούν. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι που γνωρίζουν καλά τον ουρανό έχουν την μεγαλύτερη πιθανότητα να τους ανακαλύψουν. Πράγματι, ο καινοφανής του 1918 βρέθηκε από ένα αγόρι 17 χρονών,  που αργότερα έγινε ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικάνους  ερασιτέχνες αστρονόμους, ο Leslie Peltier.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

•  Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  
  
  
  
  
  
  

«Αστραπή στη θάλασσα»: ο Γιάννης Τσέρτσης έβγαλε αυτήν την όμορφη φωτογραφία από την Ιερισσό της Χαλκιδικής με Canon 1000D.

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Η δραστηριότητα θα πρέπει να αυξηθεί για μερικά ακόμη χρόνια μέχρι το επόμενο ηλιακό μέγιστο που αναμένεται γύρω στο 2013. Με φίλτρο η-άλφα, αποκαλύπτονται πολλές περισσότερες λεπτομέρειες απ’ ότι με ένα κοινό ηλιακό φίλτρο. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: wwww.spaceweather.com

• Ο Ερμής (με μέγεθος +0,1) φαίνεται πολύ χαμηλά στον ορίζοντα, μισή ώρα περίπου μετά τη δύση του ήλιου, αρκετά μακριά από την Αφροδίτη, κάτω και στα δεξιά της. Θα τον εντοπίσετε μ’ ένα ζευγάρι κιάλια.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,3), ο λαμπρός Αποσπερίτης, φαίνεται στον δυτικό ουρανό στο λυκόφως και νωρίς το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη είναι φωτισμένη σχεδόν στο μισό του δίσκου της.

• Ο Άρης (μέγεθος +1,5) βρίσκεται κοντά στον Κρόνο, πάνω και στα αριστερά της λαμπρής Αφροδίτης. Στο τέλος της εβδομάδας, βρίσκεται λίγο πιο μακριά από τον Κρόνο. Με τηλεσκόπιο, ο Άρης έχει μόνο 4,5 δευτερόλεπτα του τόξου φαινόμενη διάμετρο.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,7, στους Ιχθείς) λάμπει αρκετά ψηλά στον νοτιοανατολικό ουρανό τα μεσάνυχτα. Ανατέλλει πριν τις 11 μ.μ, περίπου στο τέλος του βραδινού λυκόφωτος. Τίποτα άλλο δεν είναι τόσο λαμπρό στον πρωινό ουρανό!

• Η Μεγάλη Ερυθρά κηλίδα του Δία και η μικρότερη κηλίδα (γνωστή σαν “Red Spot Junior”) έρχονται όλο και πιο κοντά  και πρόκειται να συναντηθούν στις επόμενες εβδομάδες ή μήνες. Η Μικρή Κηλίδα φαίνεται πάνω και στα δεξιά της Μεγάλης Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +1,1) είναι ο λίγο πιο λαμπρός από τους δύο πλανήτες πάνω και στα αριστερά της Αφροδίτης στο βραδινό λυκόφως. Ο άλλος είναι ο Άρης. Ο Κρόνος, ο Άρης, και η Αφροδίτη θα βρεθούν στην πιο κοντινή τους σύνοδο αυτό το Σαββατοκύριακο.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται στο υπόβαθρο του Δία (περίπου 2° μακριά), στο λυκαυγές. Με τηλεσκόπιο, ο Ουρανός είναι μόλις 3,6 δευτερόλεπτα του τόξου σε φαινόμενη διάμετρο, συγκρινόμενος με τα 44″ του Δία.

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στα όρια μεταξύ Υδροχόου και Αιγόκερου) φαίνεται μετά τα μεσάνυχτα στα δυτικά του Δία.  Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα: http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον βορειοδυτικό Τοξότη) βρίσκεται ψηλά στα νότια-νοτιοανατολικά αφού πέσει το σκοτάδι. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Πλούτωνα: http://www.skyandtelescope.com/skytel/beyondthepage/89002802.html