Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 22 Νοεμβρίου

• Η σελήνη αυτό το βράδυ λάμπει ανάμεσα στον Αλντεμπαράν στα δεξιά της και το β του Ταύρου (Ελ Νάθ) πιο κοντά της, στα αριστερά.

• Η Αφροδίτη είναι 14,4 μοίρες στα ανατολικά του Κρόνου. Θα βρείτε τον Κρόνο πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Αυτή είναι η ελάχιστη απόσταση ανάμεσα στους δύο πλανήτες. Η Αφροδίτη είναι στα ανατολικά νοτιοανατολικά 1 ½  ώρα πριν την ανατολή του ήλιου.
  
  
  

Τρίτη,23 Νοεμβρίου

• Η Μίρα, το λαμπρότερο ερυθρό μεταβλητό αστέρι μακράς περιόδου, γίνεται λίγο αμυδρότερο αλλά ακόμα φαίνεται με γυμνό μάτι. Μέχρι τις 18 Νοεμβρίου, πολλοί παρατηρητές έδιναν στη Μίρα μέγεθος 3,3. Ο αστερισμός της, το Κήτος είναι στα νοτιοανατολικά νωρίς το βράδυ και ανεβαίνει ψηλότερα στο νότο αργότερα το βράδυ.

• Ο Άρης είναι 2,6 μοίρες στα δεξιά του Ερμή. Θα βρείτε το ζευγάρι πολύ χαμηλά στα νοτιοδυτικά, 35 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα. Χρησιμοποιήστε ένα ζευγάρι κιάλια.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:34 μ.μ.
  

Τετάρτη, 24 Νοεμβρίου

• Η λαμπρή Κασσιόπη στριφογυρίζει γύρω από τον βόρειο μεσημβρινό, κοντά στο ζενίθ, κατά τη διάρκεια των βραδυνών ωρών. Ξέρετε που να ψάξετε για το ανοιχτό σμήνος  NGC 7789, με κιάλια; Είναι περίπου 3 μοίρες νοτιοδυτικά του β της Κασσιόπης. Το σμήνος έχει διάμετρο περίπου 30 λεπτά του τόξου και όλα τα αστέρια που ανήκουν σε αυτό το σμήνος είναι περίπου 11ου μεγέθους. Φαίνονται καλά με τηλεσκόπιο με μεσαία μεγέθυνση. Αν και το σμήνος έχει μέγεθος όσο και η σελήνη, μοιάζει σαν ένα νεφέλωμα εκπομπής αν το δει κάποιος με κιάλια. Η απόστασή του είναι περίπου 13.000 έτη φωτός μακριά.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:25 μ.μ. 

Πέμπτη, 25 Νοεμβρίου

• Ο Βέγας παραμένει το λαμπρότερο άστρο στα δυτικά βορειοδυτικά αυτά τα βράδια. Το λαμπρότερο άστρο από πάνω του είναι ο Ντενέμπ. Κοιτάξτε επίσης τον Αλτάιρ, το τρίτο αστέρι από το θερινό τρίγωνο. Μέσα στο «θερινό τρίγωνο», μπορείτε να εντοπίστε τον μικρό αστερισμό του Βέλους, στο μέσο της απόστασης από τον Αλτάιρ προς το κέντρο του Τριγώνου;
  
  

Παρασκευή, 26 Νοεμβρίου

• Ο λαμπρός Δίας φέγγει στον νότιο ουρανό όταν έχει ήδη βραδιάσει. Περίπου στις 8 με 8:30 μ.μ αυτή την εβδομάδα, όταν ο Δίας έχει μετακινηθεί λίγο στα δεξιά μετά το σημείο του νότου, βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον Φομαλχώ, το αστέρι του φθινοπώρου, αρκετά πιο κάτω του.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:04 μ.μ.   

Σάββατο, 27 Νοεμβρίου

• Το αστέρι Φομαλχώ  μπορεί να εντοπιστεί ακολουθώντας τη δεξιά πλευρά  του μεγάλου τετραγώνου του Πήγασου, κάτω προς το νότιο ορίζοντα. Ο Φομαλχώ είναι μερικές χιλιάδες βαθμούς πιο θερμός από τον ήλιο μας και περίπου 16 φορές φωτεινότερος. Ένας τεράστιος δίσκος μορίων σκόνης έχει ανακαλυφθεί γύρω από το αστέρι που ίσως να δηλώνει τα αρχικά στάδια ενός, υπό σχηματισμό, πλανητικού συστήματος.

Κυριακή, 28 Νοεμβρίου

• Ο θαυμαστός Ωρίωνας  δύει τώρα κοντά στην ανατολή, αλλά ακόμα δεν ανατέλλει στο ηλιοβασίλεμα. Οι πορείες του ήλιου και του αστερισμού στον ουρανό είναι διαφορετικές. Ο Ωρίωνας ανατέλλει στην ανατολή και δύει στην δύση όλο το χρόνο, περνώντας περίπου 12 ώρες επάνω από τον ορίζοντα κατά τη διάρκεια κάθε κύκλου ημέρας-νύχτας. Η πορεία του ήλιου όμως αλλάζει με τις εποχές. Ανατέλλει, αυτήν την περίοδο, περίπου 25 μοίρες από τα ανατολικά προς τα νότια (μέσα-βόρεια γεωγραφικά πλάτη) και δύει στην ίδια απόσταση στα δυτικά από τα νότια, παρέχοντας μόνο 9 ½  ώρες  φωτός την ημέρα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:42 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Τα ενεργητικά νεαρά άστρα μεταμορφώνουν ριζικά τον τόπο γέννησής τους, εκτοξεύοντας πίδακες καυτών αερίων, εξαπολύοντας υπερηχητικής ταχύτητας κύματα και στέλνοντας αστρικούς ανέμους. Τα άστρα αυτά είναι στο νεφέλωμα του Ωρίωνα, ένα από τα φωτεινότερα αλλά και ομορφότερα νεφελώματα του νυχτερινού ουρανού. Η φωτογραφία αυτή, του Θεόδωρου Θεοδωρίδη είναι αποτέλεσμα έκθεσης περίπου 1 ½ ώρας με το αποχρωματικό τηλεσκόπιο Televue-85 ( f/4.8, με μειωτή) πάνω σε στήριξη EQ-6, από την Δροσοπηγή Φλώρινας.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (μέγεθος -0,4) φαίνεται χαμηλά πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα στο βραδινό λυκόφως. Με κιάλια, ίσως να μπορέσετε να εντοπίσετε τον αμυδρότερο Άρη λίγο κοντά στον Ερμή.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,6), φαίνεται στην ανατολή την αυγή και γρήγορα παίρνει ύψος. Ψάξτε την στα ανατολικά-νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης είναι ο αρκετά αμυδρότερος Στάχυς, ενώ πιο πάνω είναι ο Κρόνος.

• Ο Άρης, αμυδρός, με μέγεθος +1,4 χάνεται στο φως του ηλιοβασιλέματος.

17 Νοεμβρίου: Τρεις εκρήξεις τώρα, όλες στη σειρά! Φωτογράφηση στη ζώνη μεθανίου επιβεβαιώνει ότι η νεότερη, μικρότερη λευκή κηλίδα  έχει φθάσει σε πολύ μεγάλο ύψος ενώ οι δυο παλαιότερες φαίνονται ότι κατευθύνονται προς τα κάτω σε πολύ χαμηλότερο ύψος. Η φωτογραφία είναι του Christopher Go

• Ο Δίας (μέγεθος -2,6, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στο νότο στη μέση της νύχτας. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι 44 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε στον Δία περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,9, στην Παρθένο) βρίσκεται περίπου 15° πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Το πιο αμυδρό αστέρι πάνω από τον Κρόνο είναι το γ της Παρθένου ή γνωστό με το όνομα Πορρίμα. Θα το βρείτε στα ανατολικά-νοτιοανατολικά περίπου μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 9° από την θέση κάτοψης.   

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται 3° στα ανατολικά του Δία. 

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Αιγόκερο) βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον Τοξότη) έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος. 

www.astronomy.gr