Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 29 Νοεμβρίου

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  6:34 μ.μ.

• Ο πλανήτης Ουρανός είναι 3 μοίρες στα ανατολικά του Δία. Θα βρείτε τον Ουρανό με κιάλια στο βραδινό ουρανό. Η απόσταση μεταξύ Δία και Ουρανού μικραίνει. Νωρίς το 2011, το ζευγάρι θα απέχει μόλις μισή μοίρα.

Τρίτη, 30 Νοεμβρίου

• Μετά τις 9:00 το βράδυ ο Σείριος τρεμοσβήνει έντονα κάτω από τον Ωρίωνα, στον νότιο-ανατολικό ουρανό. Τα πανέμορφα χρώματά του αποκαλύπτονται δραματικά με παρατήρηση μέσω ενός τηλεσκοπίου. Νότιά του και σε μικρή απόσταση υπάρχει και ένα ανοιχτό σμήνος, το Μ41 που είναι άξιο παρατήρησης με κιάλια ή τηλεσκόπιο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 00:21 μετά τα μεσάνυχτα. 

Τετάρτη, 1 Δεκεμβρίου

Είναι ακόμα πολύ νωρίς όταν πολλοί άνθρωποι ξυπνούν αυτή την εποχή του έτους. Εάν είστε ένας απ’ αυτούς, κοιτάξτε νοτιοανατολικά νωρίς τα ξημερώματα και θα δείτε τη σελήνη να περνά κοντά από τον Κρόνο, τον Στάχυ και την Αφροδίτη, από μέρα σε μέρα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:13 μ.μ. 

Πέμπτη, 2 Δεκεμβρίου

• Για εκείνους που αισθάνονται άνεση στην αναγνώριση της κατσαρόλας της Μεγάλης Άρκτου, αυτή είναι μια δύσκολη εποχή του έτους. Η κατσαρόλα μόλις που φαίνεται πάνω από τον βόρειο ορίζοντα, έτσι χάνεται εύκολα στα φώτα των πόλεων ή στα φυσικά εμπόδια (βουνά, δένδρα, κτλ.). Ένας αντάξιος αντικαταστάτης της Μεγάλης Άρκτου είναι ο αστερισμός της Κασσιόπης, το σχήμα ‘W’ , που σκαρφαλώνει τώρα ψηλά στα βορειοανατολικά. Οι δύο αστερισμοί βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές  ως προς τον Πολικό, το αστέρι του βορά και μπορούν να θεωρηθούν σαν ένα ζευγάρι - όταν ο ένας είναι επάνω, ο άλλος είναι κάτω. 

Παρασκευή, 3 Δεκεμβρίου

• Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι «όλα τα αστέρια φαίνονται λευκά ». Κάτι τέτοιο σίγουρα δεν είναι σωστό. Μερικά είναι κιτρινωπά, μερικά πορτοκαλί και μερικά πολύ κόκκινα. Ένας προφανής τρόπος για να το δούμε αυτό είναι να εξετάσουμε τον Ωρίωνα, ο οποίος κυριαρχεί στον βραδινό ουρανό για τον περισσότερο χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο ή το καλοκαίρι στο νότιο ημισφαίριο. Τα δυο λαμπρά αστέρια είναι ο Μπετελγκέζ και ο Ρίγκελ. Ακόμα και μια πρόχειρη ματιά είναι αρκετή για να αποδείξει ότι ο Μπετελκέζ είναι πορτοκαλί-κόκκινος και ο Ρίγκελ έχει χρώμα λευκό ή ελαφρώς μπλε. Φυσικά, οι διαφορές στο χρώμα  οφείλονται σε πραγματικές διαφορές στην θερμοκρασία της επιφάνειας. Η λευκή  θερμότητα είναι θερμότερη από την κόκκινη θερμότητα, έτσι ο Ρίγκελ είναι σημαντικά θερμότερος από τον Μπετελγκέζ. Ωστόσο, η κατάσταση περιπλέκεται από το γεγονός ότι, όταν ένα άστρο βρίσκεται χαμηλά πάνω από τον ορίζοντα, το φως του έρχεται σε μας αφού έχει περάσει  μέσα από τα παχιά στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης κάνοντας το αστέρι να αστράφτει με διάφορα χρώματα. Ο Σείριος είναι το καλύτερο παράδειγμα αυτού. Είναι καθαρά λευκός, αλλά όταν βρίσκεται χαμηλά κάτω, πράγματι φαίνεται να αστράφτει με όλα τα χρώματα της ίριδας.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:52 μ.μ.   

Σάββατο, 4 Δεκεμβρίου

Ένα "πορτοκαλί -  σμαραγδένιο" διπλό αστέρι στην Ανδρομέδα.

• Ψηλά στο βορειοανατολικό ουρανό, ο Αλμαάκ (γ της Ανδρομέδας), το τρίτο φωτεινότερο αστέρι στον αστερισμό της Ανδρομέδας, είναι ένα από τα ομορφότερα διπλά αστέρια στον ουρανό. Εντοπίζεται εύκολα, πολύ όμορφο σε θέα και απαιτεί μόνο ένα μικρό τηλεσκόπιο για να μας αποκαλύψει το μεγαλείο του. Με μέγεθος 2, ο Αλμαάκ μπορεί να εντοπιστεί εύκολα. Στο βόρειο ημισφαίριο, βρίσκεται σχεδόν στο ζενίθ αυτό το μήνα ανάμεσα στο Μεγάλο Τετράγωνο του Πήγασου και τα φωτεινά αστέρια του αστερισμού του Περσέα. Το ζευγάρι απέχει περίπου 10” , γι’ αυτό δοκιμάστε μεγέθυνση 50-75x. Ακόμα και με μικρό τηλεσκόπιο θα δείτε το ζευγάρι να διαχωρίζεται. Το λαμπρότερο είναι αστέρι τύπου K με χρώμα χρυσαφί κίτρινο, ενώ το άλλο είναι ένα θερμό μπλε αστέρι της κύριας ακολουθίας. Στα Αραβικά, το όνομα Αλμαάκ σημαίνει «λυγξ της ερήμου» και δεν έχει κάποια σχέση με την μυθολογία της Ανδρομέδας και του Περσέα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:43 μ.μ. 

Κυριακή, 5 Δεκεμβρίου

• Τα πιο λαμπρά αστέρια στην αρχή της νύχτας είναι ο Βέγας στα δυτικά-βορειοδυτικά και η Αίγα στα βορειοανατολικά. Και τα δύο αστέρια φαίνεται να είναι το ίδιο ψηλά στον ουρανό περίπου στις 7:οο. Το φαινόμενο μέγεθος και των δύο είναι 0. Ο πιο λαμπρός Σείριος δεν ανατέλλει πριν τις 9 μ.μ.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:30 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."
  
  
  

Οι Λεοντίδες του 2001 ήταν αρκετά θεαματικές σε σχέση με άλλες χρονιές, όπως η  φετινή χρονιά. Η φωτογραφία αυτή του O Chul Kwon (SoBaekSan National Observatory) από την Κορέα που δείχνει την ένταση της βροχής (περίπου 1 μετέωρο το δευτερόλεπτο) ήταν η "Αστρονομική Φωτογραφία της Ημέρας" στις 12 Δεκεμβρίου 2001. ( http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap011212.html )

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (μέγεθος -0,4), αν και βρίσκεται στην καλύτερή του εβδομάδα στην τωρινή του εμφάνιση στον βραδινό ουρανό, είναι ακόμα αρκετά χαμηλά πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα.

• Η Αφροδίτη, στο μέγιστο της λαμπρότητάς της (μέγεθος -4,9!), φαίνεται στην ανατολή την αυγή (ο Αυγερινός) πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης είναι ο αρκετά αμυδρότερος Στάχυς, ενώ πιο πάνω είναι ο Κρόνος.

• Ο Άρης, αμυδρός, με μέγεθος +1,3  έχει σχεδόν χαθεί μέσα στο φως του ηλιοβασιλέματος.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,6 στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στα νότια νοτιοδυτικά το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι 43 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε στον Δία περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,9, στην Παρθένο) βρίσκεται περίπου 16° πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Το πιο αμυδρό αστέρι πάνω από τον Κρόνο είναι το γ της Παρθένου ή γνωστό με το όνομα Πορρίμα. Θα τον βρείτε στα ανατολικά-νοτιοανατολικά περίπου μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 9° με 10° από την θέση κάτοψης.   

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται 3° στα ανατολικά του Δία. 

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Αιγόκερο) βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον Τοξότη) έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος. 

www.astronomy.gr