Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης) 

Δευτέρα, 19 Σεπτεμβρίου

• Καθώς χάνεται το λυκόφως, κοιτάξτε ψηλά για να βρείτε τα τρία λαμπρά αστέρια που σχηματίζουν το Θερινό Τρίγωνο: ο Βέγας στην Λύρα, ο Αλτάιρ στον Αετό και ο Ντενέμπ στον Κύκνο. Ο Ντενέμπ σημαδεύει την ουρά του Κύκνου, και ο Αλμπίρεο (β του Κύκνου) είναι το κεφάλι του πουλιού. Με τηλεσκόπιο θα διαχωρίσετε τον Αλμπίρεο σε δύο άστρα που λάμπουν με χρώματα χρυσαφί και γαλάζιο. Όμως, το Θερινό Τρίγωνο δεν είναι το μόνο γεωμετρικό σχήμα στον φθινοπωρινό ουρανό. Κοιτάξτε ανατολικά από το Τρίγωνο για να εντοπίσετε τα τέσσερα αστέρια που αποτελούν το κύριο μέρος του αστερισμού του Πήγασου, του «φτερωτού αλόγου». Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι ονομάζουν αυτή την αστρική τετράδα Μεγάλο Τετράγωνο. Είναι ο ευκολότερος τρόπος για να βρουν τη θέση του μυθικού αλόγου στον ουρανό.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:00 τα μεσάνυχτα.

Τρίτη, 20 Σεπτεμβρίου

• Τελευταίο Τέταρτο της σελήνης στις 4:40 μ.μ. Η σελήνη ανατέλλει περίπου τα μεσάνυχτα, στα πόδια των Διδύμων, αριστερά του Ωρίωνα.

• Το τελευταίο τέταρτο σελήνης προσφέρει πολλές λεπτομέρειες σε αυτούς τους παρατηρητές που θα μείνουν ξύπνιοι τις πρώτες πρωινές ώρες. Η καλύτερη θέαση είναι κατά μήκος της διαχωρίζουσας, τη γραμμή που χωρίζει τη φωτεινή πλευρά από τη σκοτεινή.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:47 π.μ της Τετάρτης.

Τετάρτη, 21 Σεπτεμβρίου

• Ένα ζευγάρι κιάλια και μια καθαρή θέα προς το νότο είναι αυτό που χρειάζεστε για να δείτε τον αστεροειδή Εστία ( 4 Vesta ). Απόψε και μέχρι το τέλος του μήνα, βρίσκεται περίπου 1° νοτιοδυτικά του αστεριού ψ του Αιγόκερου (4ου μεγέθους). Η Vesta έχει μέγεθος 6,9, αλλά είναι το πιο λαμπρό αντικείμενο που βρίσκεται πιο κοντά στο ψ κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα.
  
  
  

• Ο Ποσειδώνας, φαίνεται εδώ μαζί με τον μεγαλύτερό του δορυφόρο τον Τρίτωνα στις 25 Σεπτεμβρίου 2010, λάμπει με γαλάζιο χρώμα όταν τον παρατηρήσει κανείς με 4ίντσο ή μεγαλύτερο τηλεσκόπιο. Η φωτογραφία είναι του Damian Peach.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:38 π.μ. της Πέμπτης.

Πέμπτη, 22 Σεπτεμβρίου

• Αύριο σηματοδοτεί την 165η επέτειο από την ανακάλυψη του Ποσειδώνα, που έγινε το 1846. Και μιλώντας για τον πιο μακρινό πλανήτη, απόψε βρίσκεται περισσότερο από 30° πάνω από τον νοτιοανατολικό ορίζοντα στις 9 μ.μ., φθάνοντας στο μέγιστο ύψος λίγο πριν τα μεσάνυχτα. Μπορείτε να τον εντοπίσετε στο ίδιο πεδίο με τον ι του Υδροχόου (4ου μεγέθους) και το 38 του Υδροχόου (5ου μεγέθους). Με μέγεθος 7,8, ο πλανήτης λάμπει πολύ πιο αμυδρά από τα αστέρια αυτά. Μέσα από ένα τηλεσκόπιο, ο Ποσειδώνας εμφανίζει ένα δίσκο  διαμέτρου 2.3 " με ελαφρά γαλάζιο χρώμα.

• Αν κοιτάξουμε στον ανατολικό ουρανό, θα δούμε την σελήνη να περνάει κοντά από τον Άρη και τον Βασιλίσκο νωρίς το πρωί.
  
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:25 π.μ της Παρασκευής.

Παρασκευή, 23 Σεπτεμβρίου

• Φθινοπωρινή ισημερία στις 12:05 το μεσημέρι που δηλώνει την αρχή του φθινοπώρου για το βόρειο ημισφαίριο και την αρχή της άνοιξης για το νότιο. Σήμερα τα σημεία της ανατολής και δύσης του ήλιου ταυτίζονται με τα αντίστοιχα γεωγραφικά σημεία.

• Η σουπερνόβα στο M101 είναι ακόμα στο αποκορύφωμά της. Η σουπερνόβα 2011fe, που εμφανίστηκε στον κοντινό γαλαξία M101 πριν από τρεις εβδομάδες, σταθεροποιήθηκε σε μέγεθος περίπου 9,9 και παρέμεινε τόσο φωτεινή για μια εβδομάδα. Τώρα φαίνεται ότι αρχίζει να χάνει τη φωτεινότητά της. Χωρίς το φεγγάρι στον βραδινό ουρανό, μπορείτε να την παρατηρήσετε αμέσως μετά το σούρουπο. Αυτό είναι η πιο λαμπρή σουπερνόβα ορατή από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη για τρεις δεκαετίες. Είναι κοντά στην οπτική εμβέλεια ενός τηλεσκοπίου 3 - ή 4-ιντσών. Αν και μοιάζει με ένα συνηθισμένο αστέρι, είναι τουλάχιστον 1.000 φορές πιο μακριά από οποιοδήποτε άλλο αστέρι ορατό με ερασιτεχνικά τηλεσκόπια από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη.
  
  
  

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:16 π.μ. του Σαββάτου.

Σάββατο, 24 Σεπτεμβρίου

• Το ζωδιακό φως φαίνεται στον ανατολικό ουρανό πριν το λυκαυγές. Θα πρέπει ο ουρανός να είναι σκοτεινός για να μπορέσετε να εντοπίσετε την αμυδρή λάμψη, σαν σχήμα πυραμίδας. Φωτογραφία:  ESO/Y. Beletsky

• Λίγοι είναι οι μετεωρίτες που μπορούν να εμφανιστούν τον Σεπτέμβριο. Δεν υπάρχουν σημαντικές βροχές διαττόντων και αν φανούν κάποιοι διάττοντες, αυτοί συνήθως παράγουν μόνο 2 ή 3 μετέωρα την ώρα.  Αλλά μπορείτε να δείτε πολλά Μετεωροειδή, το όνομα που δίνεται σε σωματίδια σκόνης που είναι σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο και φαίνονται ιδιαίτερα στο πρωινό ουρανό αυτού του μήνα. Αυτά τα σωματίδια αντανακλούν το φως του ήλιου, δημιουργώντας μια αιθέρια λάμψη πριν από την αυγή γνωστή ως το ζωδιακό φως. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του υλικού εγκαθίσταται στο επίπεδο της εκλειπτικής, ακολουθώντας έτσι τους ζωδιακούς αστερισμούς. Κοιτάξτε από ένα σκοτεινό ουρανό  περίπου 2 ώρες πριν την αυγή από σήμερα και μέχρι την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, όσο η Σελήνη είναι απούσα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:07 μ.μ.

Κυριακή, 25 Σεπτεμβρίου

• Η Κασσιόπη (η Βασίλισσα), ένας αστερισμός του φθινοπώρου (με σχήμα W) ήδη φαίνεται στον βόρειο-ανατολικό ουρανό το βράδυ. Μετά τα μεσάνυχτα αλλάζει σχήμα σε γράμμα Μ. Κάτω από την βασίλισσα ανέρχεται και ο αστερισμός του Περσέα. Μεταξύ των δυο αστερισμών ξεχωρίζει εύκολα ακόμα και με γυμνό μάτι το περίφημο διπλό σμήνος του Περσέα (NGC869 και NGC884). Μπορείτε εύκολα να διακρίνετε τον Μιρφάκ (α του Περσέα, 591 έτη φωτός μακριά και με μέγεθος 1,8) και τον περίφημο μεταβλητό Αλγκόλ (β του Περσέα, 92 έτη φωτός μακριά). Τα δύο άστρα βρίσκονται περίπου 10 μοίρες μακριά το ένα από το άλλο και σχηματίζουν σχεδόν μια οριζόντια γραμμή πάνω από τον βορειοανατολικό ουρανό. Το πλανητικό νεφέλωμα Μ76 (που ονομάζεται και Little Dumbbell  γιατί μοιάζει με το Μ27 (Dumbbell nebula) στην Αλώπηξ) είναι, με μέγεθος 12,  ίσως το πιο αμυδρό αντικείμενο του καταλόγου του Messier.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:54 π.μ της Δευτέρας.

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι στην πραγματικότητα ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα. Ένα μπλε ή πράσινο φίλτρο θα μπορούσε να βοηθήσει στην αύξηση του κοντράστ στον Δία.

Με διάμετρο μόνο 4,9 δευτερόλεπτα του τόξου, ο Άρης σίγουρα δεν φαίνεται κάτι το ξεχωριστό με τηλεσκόπιο. Όμως, με τη μέθοδο του stacking, το πρωί της 13ης Σεπτεμβρίου, ο Sean Walker έβγαλε αυτή τη φωτογραφία με ένα Νευτώνειο τηλεσκόπιο 12,5 ιντσών και την κάμερα DMK 21AU618.AS. 

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής, με μέγεθος περίπου 1,5, φαίνεται χαμηλά στο φως της ανατολής του ήλιου. Θα τον βρείτε χαμηλά στα ανατολικά περίπου 30 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου. Είναι αρκετά μακριά κάτω από τον Άρη, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Μη τον μπερδέψετε με τον Βασιλίσκο που τρεμοσβήνει μακριά και στα δεξιά του πλανήτη.

• Η Αφροδίτη (μέγεθος -3,9) θα μπορούσε να εντοπιστεί με κιάλια μόλις πάνω από τον ορίζοντα 15 λεπτά μετά τη δύση του ήλιου. Eίναι κρυμμένη στο φως του ηλιοβασιλέματος. Καλή τύχη! Αν την εντοπίσετε, θα είστε ένας από τους πολύ λίγους παρατηρητές που θα έχουν εντοπίσει την Αφροδίτη τόσο νωρίς στη νέα εμφάνισή της στον βραδινό ουρανό, σε σύγκριση με τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που θα τη δουν ως τον λαμπρό Αποσπερίτη που θα κινείται όλο και ψηλότερα τους επόμενους μήνες.

• Ο Άρης (με μέγεθος +1,3, διασχίζει τους Διδύμους και κινείται προς τον Καρκίνο) βρίσκεται στα ανατολικά πριν το λυκαυγές και σε σχετικά καλή θέση για παρατήρηση, στα δεξιά και κάτω από τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Ανατέλλει περίπου στις 2 π.μ. Με τηλεσκόπιο, ο Άρης είναι ακόμα μια μικρή σφαίρα μόνο 5 δευτερόλεπτα του τόξου σε διάμετρο. Θα βρεθεί σε αντίθεση (μόνο 13,9 δευτερόλεπτα του τόξου) τον ερχόμενο Μάρτιο.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,8, στο νότιο Κριό) ανατέλλει στο τέλος του λυκόφωτος και είναι σε καλή θέση για παρατήρηση, ψηλά στα νότια πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Η φαινόμενη διάμετρός του έχει φθάσει στα 47 δευτερόλεπτα του τόξου.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,9) εξαφανίζεται στο φως του ηλιοβασιλέματος. Σε απόσταση 8° στα αριστερά του Κρόνου τρεμοσβήνει ο Στάχυς. Θα χρειαστείτε κιάλια για τον εντοπισμό του.

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,7, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,8, στον Υδροχόο) βρίσκονται σε καλό ύψος για παρατήρηση το βράδυ. Για να εντοπίσετε τους δύο πλανήτες, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτό το εκτυπώσιμο διάγραμμα:   http://media.skyandtelescope.com/documents/Uranus-Neptune-2011.pdf

(c) 2001-2011 'ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης'


www.astronomy.gr