Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 17 Ιανουαρίου

• Ο Κρόνος βρίσκεται 8 μοίρες βορειοδυτικά του Στάχυ, της Παρθένου. Κοιτάξτε στα νότια νοτιοδυτικά μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου. Ο Κρόνος και ο Στάχυς θα παραμείνουν σε απόσταση 8 μοιρών για το υπόλοιπο του μήνα

• Ο Ωρίωνας είναι στα δεξιά της σελήνης νωρίς το βράδυ και χαμηλότερά της και στα δεξιά αργότερα.

Τρίτη, 18 Ιανουαρίου

• Στα αριστερά της λαμπρής σελήνης αυτό το βράδυ βρίσκονται ο Πολυδεύκης και ο Κάστορας. Χαμηλότερα και στα δεξιά της είναι ο Προκύων.

• Ο Ουρανός είναι 2 μοίρες μακριά από τον Δία. Ψάξτε τον Ουρανό με ένα ζευγάρι κιάλια. Θα βρείτε τους δυο πλανήτες στα νοτιοδυτικά μία ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  8:06 μ.μ.

Τετάρτη, 19 Ιανουαρίου

• Πανσέληνος στις 11:23 μ.μ.

• Πάνω από την σελήνη είναι ο Πολυδεύκης και ο Κάστορας. Στα δεξιά της λάμπει ο Προκύων. Η πανσέληνος του Ιανουαρίου πάντοτε λάμπει κοντά σ’ αυτά τα αστέρια.

Πέμπτη, 20 Ιανουαρίου

• Ο μακρύς αστερισμός Ηριδανός, «ο Ποταμός», αρχίζει να ξεδιπλώνεται από το πόδι του Ωρίωνα, στο νότιο ημισφαίριο, όπου και φαίνεται καθαρά σ’ όλο του το μήκος και φτάνει σχεδόν στο ζενίθ αυτή την εποχή του έτους. Ο αστερισμός περιέχει το λαμπρό αστέρι Achernar. Η ιστορία του αστερισμού είναι πολύ πλούσια και το όνομά του είναι αρχαίο Ελληνικό. Στον 2ο αιώνα μ. Χ., ο αστρονόμος Πτολεμαίος τον συμπεριέλαβε στη πρωτότυπη λίστα με τους 48 αστερισμούς.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:46 μ.μ. 

Παρασκευή, 21 Ιανουαρίου

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:37 μ.μ. 

• Αφού ανατείλει η σελήνη, μετά τις 8 το βράδυ, κοιτάξτε πάνω και αριστερά της. Εκεί θα βρίσκεται ο Βασιλίσκος. Πηγαίνοντας πάνω και αριστερά του αστεριού, θα δείτε τον σχηματισμό του «δρεπανιού» του αστερισμού του Λέοντα.

Σάββατο, 22 Ιανουαρίου

• Όταν τα αστέρια βγαίνουν μέσα από το φως του βραδινού λυκόφωτος, ο Σείριος ανατέλλει πάνω από τον ανατολικό νοτιοανατολικό ορίζοντα. Πόσο νωρίς μπορείτε να τον εντοπίσετε;

Κυριακή, 23 Ιανουαρίου

• Στην πλάτη του αστερισμού του Ταύρου βρίσκεται το λαμπρό σμήνος των Πλειάδων (Μ45), η Πούλια ή οι επτά αδελφές που τις κυνηγάει ο Ωρίωνας. Με τηλεσκόπιο διακρίνουμε εκατοντάδες γαλάζια άστρα νεαρής ηλικίας. Με φωτογράφηση βλέπουμε ένα γαλαζωπό νεφέλωμα να τις περιβάλλει.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:17 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Αν δεν έχετε παρατηρήσει τον Κρόνο πριν την αυγή, τώρα αξίζει να βγείτε έξω και να το κάνετε! Η τεράστια λευκή κηλίδα του, τώρα ενός μηνός, έχει εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη και είναι ευδιάκριτη με ερασιτεχνικά τηλεσκόπια, αν και δεν είναι τόσο ζωηρή όσο σε αυτές τις εξαιρετικής ανάλυσης φωτογραφίες που έβγαλε ο Don Parker από την Φλόριντα των Η.Π.Α. με ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 16 ιντσών το πρωί της 2ας Ιανουαρίου. Σ’ αυτές τις φωτογραφίες, η λευκή κηλίδα εκτείνεται από γεωγραφικό μήκος 267° μέχρι και 325°.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (φαινόμενο μέγεθος -0,3) βυθίζεται ξανά στο φως της αυγής. Στην αρχή της εβδομάδας θα τον βρείτε χαμηλά στα νοτιοανατολικά, αρκετά κάτω και στα αριστερά της Αφροδίτης.

• Η Αφροδίτη, (μέγεθος -4,5), ξεπροβάλει από τα νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Τώρα είναι ο λαμπρός «Αυγερινός». Ανατέλλει μετά τις 2:30 π.μ. Αφού ανέβει αρκετά πάνω στον ουρανό, ψάξτε για τον Αντάρη 8° κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη φαίνεται ότι μόλις πέρασε από «διχοτόμηση» και είναι λίγο περισσότερο από το ήμισυ φωτισμένη.

• Ο Άρης έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος και θα πάρει μήνες μέχρι να εμφανιστεί ξανά.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,2, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στα νοτιοδυτικά όταν αρχίζουν να εμφανίζονται τα αστέρια νωρίς το βράδυ. Δύει περίπου στις 10:30 μ.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του έχει μειωθεί στα 37 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Παρατηρήστε τη νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στον Δία. Περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.
  
  
  

Η Νότια Ισημερινή Ζώνη του Δία (πάνω από το κέντρο) συνεχίζει να γίνεται πιο παχιά και να δυναμώνει, αν και ο Δίας απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τη Γη.  (Ο νότος είναι προς τα πάνω).  Ο Christopher Go από τις Φιλιππίνες έβγαλε τη φωτογραφία αυτή στις 10:30 UT στις 9 Ιανουαρίου, 2011.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,7, στην Παρθένο), ανατέλλει περίπου στις 11:30 μ.μ. και  βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοανατολικά το λυκαυγές, αρκετά πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ πιο κάτω. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, η νέα λευκή κηλίδα του Κρόνου έχει γίνει μεγάλη, εύκολα αναγνωρίσιμη! Εδώ θα βρείτε τους προβλεπόμενους χρόνους όπου θα φαίνεται η θέση της αρχικής κηλίδας πάνω στο κέντρο του δίσκου του πλανήτη: http://lackawannaastronomicalsociety.org/?p=873

• Επίσης, δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο:  http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους Ιχθείς) είναι τώρα 2,4° δυτικά του Δία αυτή την εβδομάδα. (Στην πραγματικότητα, είναι ο Δίας αυτός που κινείται προς τα ανατολικά).  

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στα σύνορα Αιγόκερου και Υδροχόου) βυθίζεται χαμηλά στο δυτικό ουρανό μετά το ηλιοβασίλεμα.

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον Τοξότη) έχει χαθεί στο υπόβαθρο του Ερμή στο λυκαυγές. Βρίσκεται στο ψηλότερό του σημείο στο νότο το καλοκαίρι (βόρειο ημισφαίριο).