Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 10 Ιανουαρίου

Ο μηνίσκος της σελήνης είναι πάνω από τον Δία. Θα βρείτε το ζευγάρι νωρίς στον βραδινό ουρανό στα νότια νοτιοδυτικά. Ο Ουρανός παραμένει πολύ κοντά στο Δία.

  Τρίτη, 11 Ιανουαρίου

• Το πιο λαμπρό αστέρι του αστερισμού του Ηνίοχου είναι η Αίγα (Capella), το 6ο σε μέγεθος αστέρι του ουρανού, 45 έτη φωτός μακριά μας και με λαμπρότητα 80 φορές αυτή του ήλιου μας. Τα τρία αστέρια κάτω από την Αίγα που σχηματίζουν ένα τρίγωνο είναι ο ε, η και ζ του Ηνίοχου. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  7:17 μ.μ.

Τετάρτη, 12 Ιανουαρίου

• Λίγο περισσότερο από τρεις ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα, βρείτε το σμήνος των Πλειάδων στο ψηλότερο σημείο του στον ουρανό. Το σμήνος αυτό φθάνει στην ίδια θέση στον ουρανό σχεδόν 4 λεπτά νωρίτερα κάθε ημέρα λόγω της περιστροφής της Γης γύρω από τον ήλιο. Στα τέλη Απριλίου, οι Πλειάδες θα εμφανιστούν χαμηλά στα δυτικά βορειοδυτικά το σούρουπο και γύρω στις 20 με 21 Μαΐου θα είναι στη μακρινή πλευρά του ήλιου και δεν θα φαίνονται από τη Γη. 

• Πρώτο τέταρτο της σελήνης στις 1:13 μ.μ. Πάνω από το φεγγάρι θα δείτε το μικρό αστερισμό του Κριού.

Πέμπτη, 13 Ιανουαρίου

• Το όνομα Μιρφάκ προέρχεται από τα Αραβικά και αναφέρεται σε έναν αγκώνα ,  αλλά όχι αυτόν του Περσέα!  Αντ' αυτού η έννοια του ονόματος συνδέεται με τις Πλειάδες. Πιθανώς σήμαινε ότι ο Μιρφάκ είναι δίπλα σε αυτό το σμήνος. Όμως, ο Μιρφάκ είναι από μόνος του μέρος ενός σμήνους αστέρων  που ονομάζεται  το άλφα σμήνος του Περσέα. Στοχεύστε τα κιάλια στον Μιρφάκ  και παρατηρήστε το πλήθος από αστέρια 4ου και 5ου μεγέθους  που εμφανίζονται στο πεδίο. 

• Τώρα ο Κριός είναι στα δεξιά της σελήνης.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:56 μ.μ. 

Παρασκευή, 14 Ιανουαρίου

• Ο Γαλαξίας μας περνάει από τη Κασσιόπη. Μια που και το σύνολο της περιοχής είναι πολύ πλούσιο σε αμυδρά αστέρια, αξίζει να τη σαρώσετε με ένα ζευγάρι κιάλια. Υπάρχουν επίσης πολλά ανοιχτά σμήνη και παρόλο που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι, είναι εύκολο να τα δει κανείς με κιάλια ή ένα μικρό τηλεσκόπιο. Το σμήνος NGC 663 είναι εύκολο να βρεθεί. Με ένα ζευγάρι κιάλια είναι στο ίδιο οπτικό πεδίο μαζί με τα αστέρια δέλτα και έψιλον. Περισσότερο ενδιαφέρον έχει το NGC 457 που βρίσκεται μεταξύ του δέλτα και του 4ου μεγέθους θήτα. Η απόστασή του φαίνεται να είναι της τάξης των 9.000 ετών φωτός και είναι τουλάχιστον 30 έτη φωτός σε διάμετρο. Περιέχει αρκετές χιλιάδες αστέρια. Στη νοτιοανατολική του άκρη είναι το αστέρι φι της Κασσιόπης. Αν το φι είναι ένα πραγματικό μέλος του σμήνους (και υπάρχει μία σαφής αμφιβολία για αυτό), πρέπει να είναι τουλάχιστον τόσο λαμπρό όσο ο Canopus. Το σμήνος είναι ένα εύκολο αντικείμενο με κιάλια, στο ίδιο πεδίο μαζί με το δέλτα.

Σάββατο, 15 Ιανουαρίου

• Η σελήνη, σε αύξουσα φάση, λάμπει ανάμεσα στον Αλντεμπαράν και τις Πλειάδες, ψηλά πάνω από τον Ωρίωνα νωρίς το βράδυ. Κοιτάξτε κάτω από τον Ωρίωνα για τον λαμπρό Σείριο.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:35 μ.μ. 

Κυριακή, 16 Ιανουαρίου

• Αν κοιτάξετε στον δυτικό ουρανό, μετά τις 8:00 το βράδυ, θα δείτε το τετράγωνο του Πήγασου να χαμηλώνει. Από τα τέσσερα αστέρια που αποτελούν το σχήμα αυτό, ο β είναι αυτός που ξεχωρίζει λόγω του διαφορετικού, κιτρινωπού, χρώματός του από τα άλλα τρία. Παρόμοιο χρώμα έχει και ο Ενίφ (ε του Πήγασου) που βρίσκεται όμως αρκετά πιο χαμηλά. Αυτό το αστέρι αποτελεί δείκτη για εντοπισμό του όμορφου και αρκετά φωτεινού σφαιρωτού σμήνους Μ15.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:27 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Η μερική έκλειψη Ηλίου στις 4 Ιανουαρίου του 2011, όπως καταγράφηκε από τον φακό του Λουκαΐδη Χριστόδουλου από την Επισκοπή Λεμεσού.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (φαινόμενο μέγεθος -0,3) κάνει μια εξαιρετική εμφάνιση στον πρωινό ουρανό του βορείου ημισφαιρίου. Θα τον βρείτε χαμηλά στα ανατολικά νοτιοανατολικά, περίπου μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου, αρκετά κάτω και αριστερά της Αφροδίτης. Μη μπερδέψετε τον Ερμή  με τον Αντάρη, αρκετά πιο κοντά και κάτω από την Αφροδίτη.

• Η Αφροδίτη, (μέγεθος -4,6), ξεπροβάλει από τα νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Τώρα είναι ο λαμπρός «Αυγερινός». Ανατέλλει περίπου 2 ώρες πριν το πρώτο φως της αυγής. Αρκετά πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης είναι ο αρκετά αμυδρότερος Στάχυς, ενώ πιο πάνω είναι ο Κρόνος. Ακόμα πιο πάνω της είναι ο Αρκτούρος. Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη φαίνεται ότι είναι σε διχοτόμηση, σχεδόν φωτισμένη κατά το ήμισυ.

• Ο Άρης έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,3, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στο  νότο το λυκαυγές και χαμηλότερα στα νοτιοδυτικά αργότερα το βράδυ. Δύει περίπου στις 11:00 μ.μ. αυτή την εβδομάδα. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του έχει μειωθεί στα 38 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Παρατηρήστε τη νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε τον περασμένο Νοέμβριο  στον Δία περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,7, στην Παρθένο), ανατέλλει περίπου στις 12:30 π.μ. και  βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοανατολικά το λυκαυγές, αρκετά πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ πιο κάτω. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμα τους από το 2007. Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, η νέα λευκή κηλίδα του Κρόνου έχει γίνει μεγάλη, εύκολα αναγνωρίσιμη! Εδώ θα βρείτε τους προβλεπόμενους χρόνους όπου θα φαίνεται η θέση της αρχικής κηλίδας πάνω στο κέντρο του δίσκου του πλανήτη: http://lackawannaastronomicalsociety.org/?p=873

• Επίσης, δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο: http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους Ιχθείς) παραμένει λιγότερο από 1½° μακριά από τον Δία αυτή την εβδομάδα.   

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στα σύνορα Αιγόκερου και Υδροχόου) βυθίζεται χαμηλά στο δυτικό ουρανό μετά το ηλιοβασίλεμα.

• Ο Πλούτωνας (μέγεθος 14, στον Τοξότη) έχει χαθεί στο υπόβαθρο του Ερμή στο λυκαυγές. Βρίσκεται στο ψηλότερό του σημείο στο νότο το καλοκαίρι (βόρειο ημισφαίριο).

www.astronomy.gr