Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 24 Ιανουαρίου

• Ξημερώματα Τρίτης, η σελήνη λάμπει στα δεξιά του Κρόνου και του Στάχυ, σχηματίζοντας ένα τρίγωνο μαζί τους. Κοιτάξτε στα νότια νοτιοδυτικά μία ώρα πριν την ανατολή του ήλιου.

Τρίτη, 25 Ιανουαρίου

• Ανάμεσα στα μεταβλητά αστέρια της Κασσιόπης υπάρχει και ένα ξεχωριστό αστέρι (κοντά στο κ της Κασσιόπης) που σίγουρα δεν θα δείτε αυτό το βράδυ. Όμως, για αρκετό καιρό, το 1572, ήταν τόσο λαμπρό που φαινόταν ακόμα και με γυμνό μάτι στην διάρκεια της ημέρας. Στις 11 Νοεμβρίου 1572, ο νεαρός Δανός αστρονόμος Τυχώ Μπραχέ ανακάλυψε το αστέρι αυτό στην Κασσιόπη. Τέλειος γνώστης του ουρανού, ο Μπραχέ κατάλαβε ότι κάτι ασυνήθιστο συμβαίνει σ’ αυτό το μέρος του ουρανού και δεν είχε οποιαδήποτε αμφιβολία ότι ήταν ένα αστέρι που ξαφνικά έγινε τόσο λαμπρό. Το αστέρι  αυτό (ονομάστηκε αστέρι του Τυχώ) παρέμεινε φωτεινό για μήνες μέχρι να εξαφανιστεί από το όριο ορατότητας με γυμνό μάτι. Τώρα γνωρίζουμε ότι ήταν ένας υπερκαινοφανής. Οι υπερκαινοφανείς στο γαλαξία μας είναι σπάνιοι και στα τελευταία χίλια χρόνια μόνο τέσσερις έχουν αναγνωριστεί με βεβαιότητα: τα αστέρια του 1006, 1054, 1572 και 1604. Όμως, υπερκαινοφανείς συχνά εντοπίζονται σε άλλους γαλαξίες και έχουν τεράστιο ενδιαφέρον για τους αστρονόμους. Πότε θα είναι ο επόμενος υπερκαινοφανής δεν ξέρουμε. Μπορεί να περάσουν πολλοί αιώνες μέχρι να δούμε κάτι ανάλογο σε λαμπρότητα με το αστέρι του Τυχώ.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  8:56 μ.μ.

Τετάρτη, 26 Ιανουαρίου

• Τελευταίο τέταρτο της σελήνης στις 14:59.

• Το πιο βόρειο μέρος της εκλειπτικής τέμνει το μέσο της γραμμής του γαλαξία μας κοντά στα πόδια των Διδύμων, στο πάνω μέρος του ροπάλου του Ωρίωνα και στα κέρατα του Ταύρου. Όλη αυτή η περιοχή είναι πολύ πλούσια σε άστρα, ιδιαίτερα αν κοιτάξουμε με ένα ζευγάρι κιάλια.

Πέμπτη, 27 Ιανουαρίου

• Στα τέλη Ιανουαρίου, ο φωτεινός αστερισμός του Ωρίωνα λάμπει ψηλά στον νότο στα μέσα της βραδιάς. Η γραμμή που διαγράφεται από τα τρία αστέρια της ζώνης στοχεύει προς τον λαμπρό Σείριο και πάνω δεξιά προς τον πορτοκαλί Αλντεμπαράν. Ακολουθήστε την γραμμή μετά τον Αλντεμπαράν και θα φθάσετε στις Πλειάδες. 

Παρασκευή, 28 Ιανουαρίου

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:27 μ.μ. 

Σάββατο, 29 Ιανουαρίου

• Ο Λύγκας είναι ένας άλλος αμυδρός αστερισμός, σχετικά νέος που επινοήθηκε από τον Πολωνό αστρονόμο Johannes Hevelius προς το τέλος του 1600.  Στην εξήγηση του ονόματος, ο Hevelius αναφέρεται να έχει πει ότι ένας παρατηρητής πρέπει να έχει τα μάτια ενός λύγκα προκειμένου να βρει τον αστερισμό. O Λύγξ κατοικεί στην αραιοκατοικημένη από αστέρια περιοχή μεταξύ Διδύμων και της κατσαρόλας της Μεγάλης Αρκτου. Απόψε κοιτάξτε προς τα βορειοανατολικά στο τέλος του λυκόφωτος.
  
  
  

Κυριακή, 30 Ιανουαρίου

• Καθώς το φεγγάρι χάνει τη λαμπρότητά του από μέρα σε μέρα και ο ουρανός θα γίνεται όλο και πιο σκοτεινός, θα έχετε την ευκαιρία, τις  επόμενες δύο με τρεις εβδομάδες (για παρατηρητές του βορείου ημισφαιρίου) να παρατηρήσετε από μια πολύ σκοτεινή τοποθεσία και στο τέλος του βραδινού λυκόφωτος το ζωδιακό φως:  έναν τεράστιο, ελαφρά φωτισμένο κώνο που εκλεπτύνει από το δυτικό ορίζοντα και προς τα πάνω. Είναι το φως του ήλιου που ανακλάται από τα μόρια σκόνης στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα. Ο άξονάς του σχεδόν συμπίπτει με την εκλειπτική (το επίπεδο της τροχιάς της γης), που εκτείνεται από το δυτικό ορίζοντα προς τα πάνω αριστερά από τα φωτεινότερα αστέρια του Κριού. Τα μόρια σκόνης προήλθαν από κομήτες και από τις συγκρούσεις αστεροειδών. Τα βράδια, αυτή την εποχή του έτους, το ζωδιακό φως είναι σχεδόν κάθετο στον ορίζοντα και οι σκοτεινές ασέληνες νύχτες στις απομακρυσμένες περιοχές (αρκετά μακριά από τα φώτα της πόλης) παρέχουν τις καλύτερες πιθανότητες για να παρατηρήσετε αυτό το φαινόμενο. 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:06 μ.μ. 

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Το νεφέλωμα της «Ροζέτας» ή το NGC2237-39 στον αστερισμό του Μονόκερου περιέχει και το ανοιχτό σμήνος NGC2244 στο κέντρο του.  Η πολύ όμορφη αυτή φωτογραφία του Βασίλη Παπαϊωάννου το αποτυπώνει με εξαιρετική λεπτομέρεια. Για την λήψη χρησιμοιήθηκε η στήριξη HEQ5 Skyscan, η κάμερα Atik 16HR, το οδηγητικό Skywatcher ED80 και το τηλεσκόπιο Takahashi FS60-CB μαζι με διορθωτή πεδίου. Η έκθεση ήταν για 290 λεπτά με φίλτρο Baader Ha 7nm.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).
  
  

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής (φαινόμενο μέγεθος -0,3) βυθίζεται ξανά στο φως της αυγής. Στην αρχή της εβδομάδας θα τον βρείτε πολύ χαμηλά πάνω από το νοτιοανατολικό ορίζοντα, αρκετά κάτω και στα αριστερά της Αφροδίτης. Θα χρειαστείτε ένα ζευγάρι κιάλια.

• Η Αφροδίτη, (μέγεθος -4,4), ξεπροβάλει από τα νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Τώρα είναι ο λαμπρός «Αυγερινός». Ανατέλλει μετά τις 2:00 π.μ. Αφού ανέβει αρκετά πάνω στον ουρανό, ψάξτε για τον Αντάρη 10° κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης. Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη φαίνεται λίγο περισσότερο από το ήμισυ φωτισμένη.

• Ο Άρης έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος και θα πάρει μήνες μέχρι να εμφανιστεί ξανά.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,2, στους Ιχθείς) λάμπει ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Δύει περίπου στις 10:00 μ.μ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του έχει μειωθεί στα 36 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Παρατηρήστε τη νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε τον περασμένο Νοέμβριο  στον Δία. Περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.
  
  
  
  
  
  Στην άλλη πλευρά του Δία, χωρίς την μεγάλη ερυθρά κηλίδα, η επανεμφανιζόμενη νότια ισημερινή ζώνη φαίνεται σαν δυο σκούρες γραμμές (λίγο πάνω από το κέντρο στην παραπάνω φωτογραφία, ο νότος είναι προς τα πάνω). Η βόρεια ισημερινή ζώνη είναι αρκετά κόκκινη, με μεγάλα λευκά οβάλ σημεία και ένα σκούρο κόκκινο σημείο. Ο Sean Walker έβγαλε αυτή τη φωτογραφία το βράδυ της 16ης Ιανουαρίου. Ο Δίας όχι μόνο απομακρύνεται από τη Γη, αλλά βρίσκεται και χαμηλότερα στον ουρανό. Ο Sean Walker χρησιμοποίησε ένα 12,5 ιντσών νευτώνειο τηλεσκόπιο και την κάμερα DMK 21AU04.AS με χρωματικά φίλτρα. Δείτε τον φωτογράφο με το τηλεσκόπιό του: http://media.skyandtelescope.com/images/Sean-with-scope.jpg 

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,7, στην Παρθένο) ανατέλλει περίπου στις 11:00 μ.μ. και  βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοανατολικά το λυκαυγές, αρκετά πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ πιο κάτω. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10,3° από την θέση κάτοψης, στο μεγαλύτερο άνοιγμά τους από το 2007. Κοιτάζοντας με τηλεσκόπιο, η νέα λευκή κηλίδα του Κρόνου έχει γίνει μεγάλη, εύκολα αναγνωρίσιμη! Εδώ θα βρείτε τους προβλεπόμενους χρόνους όπου θα φαίνεται η θέση της αρχικής κηλίδας πάνω στο κέντρο του δίσκου του πλανήτη: http://lackawannaastronomicalsociety.org/?p=873
  
  
• Επίσης, δείτε πόσους από τους δορυφόρους του Κρόνου μπορείτε να προσδιορίσετε με το τηλεσκόπιό σας χρησιμοποιώντας αυτό το online εργαλείο:  http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/javascript/saturn_moons

•  Ο Ουρανός (μέγεθος 5,9 στους Ιχθείς) είναι τώρα 2,5° δυτικά του Δία αυτή την εβδομάδα. (Στην πραγματικότητα, είναι ο Δίας αυτός που κινείται προς τα ανατολικά).  

• Ο Ποσειδώνας και ο Πλούτωνας έχουν χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος. 
•  

http://www.astronomy.gr