Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 20 Δεκεμβρίου

• Η σελήνη εισέρχεται στη σκιά της γης: ολική έκλειψη σελήνης αργά το βράδυ για την Βόρεια και Κεντρική Αμερική.  Δείτε μια κινούμενη απεικόνιση της έκλειψης εδώ: http://shadowandsubstance.com/
  
  
  

Εστιάζοντας την φωτογραφική μηχανή του στο ίδιο αστέρι για εννέα εκθέσεις, ο γνωστός αστροφωτογράφος Akira Fujii έβγαλε αυτή την φωτογραφία της έκλειψης τον Ιούλιο του 2000.

• Φυσικά, απόψε είναι πανσέληνος, περίπου στα μέσα της έκλειψης.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  8:59 μ.μ.

Τρίτη, 21 Δεκεμβρίου

• Αυτή είναι η πιο μακριά νύχτα του χρόνου για το Βόρειο Ημισφαίριο. Ο χειμώνας αρχίζει με το ηλιοστάσιο 1:38 π.μ της Τετάρτης. Για το Νότιο Ημισφαίριο αυτή είναι η μικρότερη νύχτα του χρόνου και η αρχή του καλοκαιριού.

Τετάρτη, 22 Δεκεμβρίου

• Αυτή την εποχή του χρόνου, η Κασσιόπη σηκώνεται στο ψηλότερό της σημείο στο βορρά. Ο αστερισμός αυτός είναι γεμάτος με αντικείμενα από το βαθύ ουρανό που φαίνονται πολύ ωραία με τηλεσκόπιο.

• Ο Δίας απέχει από τον Ουρανό λιγότερο από 1,5 μοίρα. Θα βρείτε τον Ουρανό στα βορειοανατολικά του Δία με κιάλια.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:38 μ.μ. 

Πέμπτη, 23 Δεκεμβρίου

• Οι δακτύλιοι του Κρόνου γέρνουν κατά 10 μοίρες από την θέση κάτοψης. Θα δείτε τον Κρόνο στον πρωινό ουρανό. Ο Κρόνος βγαίνει από την ανατολή έξι ώρες πριν την ανατολή του ήλιου. Στο λυκαυγές, θα βρίσκεται ψηλά στον νότο.

Η φωτογραφία του Μ37 είναι από το τηλεσκόπιο 2,5 μέτρων του Sloan Digital Sky Survey (SDSS) στο Νέο Μεξικό (http://www.sdss.org/).

• Περίπου στη μέση της απόστασης του Ελνάθ (β του Ταύρου) από το θ του Ηνίοχου βρίσκεται το ανοιχτό σμήνος M37.Πιθανότατα να έχει ανακαλυφθεί από τον ίδιο τον Μεσιέρ το 1764, αυτό το γαλαξιακό σμήνος εμφανίζεται σχεδόν σαν νεφέλωμα με κιάλια ή με μικρά τηλεσκόπια και αναλύεται πλήρως με μεγαλύτερα όργανα. Περίπου 4700 έτη φωτός μακριά και 25 έτη φωτός κατά μήκος, το Μ37 συχνά αναφέρεται σαν το καλύτερο από τα τρία σμήνη του Ηνίοχου για μεγαλύτερα τηλεσκόπια.  Περιέχει περίπου 150 αστέρια μέχρι μέγεθος 12, και έχει συνολικό αριθμών αστέρων 500. Τι είναι αυτό που το καθιστά μοναδικό; Με μια απλή παρατήρηση φαίνονται μερικοί ερυθροί γίγαντες.  Ως επί το πλείστον, τα ανοιχτά σμήνη αποτελούνται από τα αστέρια που έχουν όλα την ίδια ηλικία,  αλλά το φωτεινότερο αστέρι στο Μ37  εμφανίζεται πορτοκαλί στο χρώμα και όχι μπλε! 

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:29 μ.μ. 

Παρασκευή, 24 Δεκεμβρίου

• Χριστουγεννιάτικο αστέρι: ο λαμπρός Σείριος, το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό, ανατέλλει περίπου 7 μ.μ. Η Ζώνη του Ωρίωνα σημαδεύει προς τα κάτω, κοντά στο σημείο της ανατολής του Σείριου.  Όταν ο Σείριος είναι χαμηλά συχνά λαμπυρίζει με έντονα, φανταχτερά χρώματα, ένα εφέ που ένα ζευγάρι κιάλια αποκαλύπτει ιδιαίτερα καθαρά.

• Η  Αφροδίτη είναι 30 μοίρες μακριά από τον Κρόνο. Θα βρείτε τους δυο πλανήτες στον πρωινό ουρανό. Ο Κρόνος θα είναι στο νότο και η Αφροδίτη στα νοτιοανατολικά.

Σάββατο, 25 Δεκεμβρίου

• Καλά Χριστούγεννα (Sol Invictus)! Στο τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας,  η 25η  Δεκεμβρίου ήταν τα γενέθλια του Ανυπέρβλητου Ήλιου. Γιορτάζονταν η επιβίωση του ήλιου μετά από την εποχική, σταδιακά λιγότερη φωτεινή του εμφάνιση πριν το ηλιοστάσιο. Δίνονταν η υπόσχεση του φωτός και της ζεστασιάς στην άνοιξη και το καλοκαίρι που ακολουθούσαν. Αυτός ο εορτασμός με τον ανάλογο συμβολισμό του συνεχίστηκε τελικά από το χριστιανισμό και επίσημα καθιερώθηκε σαν Χριστούγεννα τον 4ο αιώνα. Παρατηρήστε προσεκτικά το σημείο δύσης του ήλιου στον ορίζοντα από μέρα σε μέρα. Θα διαπιστώσετε ότι το σημείο αυτό μετακινείται προς τα βόρεια. 

• Ο Ερμής βρίσκεται κάτω και στα αριστερά του Αντάρη, πολύ χαμηλά στα ανατολικά νοτιοανατολικά το λυκαυγές. Θα μπορείτε να τον εντοπίζετε ευκολότερα τις επόμενες εβδομάδες.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 8:08 μ.μ. 

Κυριακή, 26 Δεκεμβρίου

• Ο Κρόνος, ο Στάχυς, η Αφροδίτη, ο Αντάρης και ο Ερμής διαγράφουν ένα τόξο 63 μοιρών στον πρωινό ουρανό. Παρατηρήστε την σελήνη να περνάει απ’ αυτά τα ουράνια σώματα τις επόμενες ημέρες.
  
  
• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."
  
  
  
  

Η μεγάλη καταιγίδα του Κρόνου έχει επιστρέψει. Η θηριώδης καταιγίδα με το όνομα “Dragon” που παρατηρήθηκε για χρόνια από το διαστημικό σκάφος Cassini της NASA και είχε κρυφθεί κάτω από την υψηλή νέφωση, τώρα επανεμφανίζεται. Χρησιμοποιώντας ένα 11ιντσο τηλεσκόπιο της Celestron, ο Christopher Go από τις Φιλιππίνες φωτογράφισε την άσπρη θύελλα στις 13 Δεκεμβρίου. «Η καταιγίδα ήταν τόσο φωτεινή που ήμουν σε θέση να τη δω οπτικά μέσα από το προσοφθάλμιο», λέει ο Go. Τα προηγούμενα χρόνια, η καταιγίδα βρισκόταν στο νότιο ημισφαίριο του Κρόνου , αλλά « φωτογραφίες που έβγαλα εγώ και άλλοι ερασιτέχνες αστρονόμοι δείχνουν ότι είναι πλέον στο βόρειο ημισφαίριο.» Η αλλαγή είναι συνεπής με τα ευρήματα ότι η Θύελλα Dragon είναι μια μακρόβια διαταραχή βαθιά μέσα στην ατμόσφαιρα του αέριου γίγαντα που κινείται γύρω γύρω και περιοδικά αναλάμπει παράγοντας μεγάλες, ορατές περιοχές με καταιγίδες.

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής κρύβεται στο φως της δύσης του ήλιου.

• Η Αφροδίτη, ακόμα στο μέγιστο της λαμπρότητάς της (μέγεθος -4,8), ξεπροβάλει από τα νοτιοανατολικά πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Τώρα είναι ο λαμπρός «Αυγερινός». Ανατέλλει περίπου 2 ώρες πριν το πρώτο φως της αυγής. Πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης είναι ο αρκετά αμυδρότερος Στάχυς, ενώ πιο πάνω είναι ο Κρόνος. Ακόμα πιο πάνω και στα αριστερά της είναι ο Αρκτούρος.

• Ο Άρης χάνεται στο φως του ηλιοβασιλέματος.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,4, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στα  νοτιοδυτικά το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι 40 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Η νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε στον Δία περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,8, στην Παρθένο) ανατέλλει περίπου στις 1 π.μ. και  βρίσκεται ψηλά στα νότια νοτιοανατολικά το λυκαυγές, αρκετά πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Μη τον μπερδέψετε με τον Στάχυ πιο κάτω. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10° από την θέση κάτοψης.   

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται 1 ½° στα ανατολικά του Δία. 

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Αιγόκερο) βρίσκεται ακόμα ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος. 

www.astronomy.gr