Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 13 Δεκεμβρίου

• Με ένα ζευγάρι κιάλια ή με ένα τηλεσκόπιο ευρέως πεδίου μπορείτε να εντοπίσετε  τον Ερμή και τον Άρη, περίπου 30 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα. Οι δύο πλανήτες απέχουν μόλις 1°, πολύ χαμηλά πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα.

• Η μετεωρική βροχή Διδυμίδες αναμένεται να βρεθεί στο μέγιστό της αργά απόψε, μετά τα μεσάνυχτα. Θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερη βροχή διαττόντων στον ουρανό. Οι Διδυμίδες είναι γνωστοί για την παραγωγή έως και 60 πολύχρωμων μετέωρων ανά ώρα στο μέγιστό τους. Η κορύφωση της φετινής βροχής υπολογίζεται να συμβεί τη νύχτα της 13ης Δεκεμβρίου και το πρωί της 14ης, αν και μερικοί μετεωρίτες έχουν κάνει την εμφάνισή τους νωρίτερα τον Δεκέμβριο. Μερικές εκτιμήσεις λένε για 120 μετέωρα την ώρα, ορατά από σκοτεινό ουρανό. Το ακτινοβόλο σημείο θα είναι στον αστερισμό των Διδύμων. Η Σελήνη θα δύσει νωρίς το βράδυ, προετοιμάζοντας έτσι τον ουρανό για ένα φαντασμαγορικό σόου!

• Πρώτο τέταρτο της σελήνης στις 4:00 μ.μ.

• Ο Δίας είναι κάτω και στα αριστερά της σελήνης.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις  8:10 μ.μ.

Τρίτη, 14 Δεκεμβρίου

• Η έναρξη του χειμώνα είναι μόλις μία εβδομάδα μακριά, αλλά ο Βέγας, το «αστέρι του καλοκαιριού», εξακολουθεί να λάμπει σαν το λαμπρότερο αστέρι στα δυτικά-νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Το πιο λαμπρό αστέρι πάνω από τον Βέγα είναι ο Ντενέμπ, στον Κύκνο. Ο Βέγας είναι 25 έτη φωτός από τη Γη, ενώ ο Ντενέμπ, ένας λευκός υπερ-γίγαντας, είναι περίπου 1.600 έτη φωτός μακριά.

Τετάρτη, 15 Δεκεμβρίου

• Περίπου στις 9:30 μ.μ. αυτή την εβδομάδα, η αμυδρή Μικρή Άρκτος «κρέμεται» κατ 'ευθείαν κάτω από τον Πολικό Αστέρα σαν από ένα καρφί στο βόρειο τοίχο του ουρανού - και η φωτεινότερη Μεγάλη Άρκτος στέκεται πάνω στη λαβή της  χαμηλά στα βόρεια-βορειοανατολικά.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:49 μ.μ. 

Πέμπτη, 16 Δεκεμβρίου

• Αν μπορούσατε να κοιτάξετε στο επίπεδο του ηλιακού συστήματος από το διάστημα, θα βλέπατε ότι ο Ήλιος, η Γη και ο Δίας σχηματίζουν γωνία 90 μοιρών. Οι αστρονόμοι θα έλεγαν  ότι ο Δίας είναι σε ανατολικό τετραγωνισμό - ή 90 μοίρες ανατολικά του ήλιου. Αυτό συμβαίνει απόψε με τον Δία. Ο λαμπρός πλανήτης είναι περίπου στο ψηλότερό του σημείο στον ουρανό κατά το ηλιοβασίλεμα και δύει κοντά στα μεσάνυχτα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:41 μ.μ. 

Παρασκευή, 17 Δεκεμβρίου

• Το τρίτο φωτεινότερο αστέρι στον Ωρίωνα, ο Μπελατρίξ, συχνά παραβλέπεται. Όμως, είναι ένα θαυμάσιο αστέρι. Σύμφωνα με το κλασικό βιβλίο του Richard Hinckley Allen, “Star Names : Their Lore and Meaning”, το Λατινικής προέλευσης όνομα Bellatrix σημαίνει Θηλυκός Πολεμιστής, το οποίο ακούγεται παράξενο αφού το πρωτότυπο Αραβικό του όνομα είναι « Κατακτητής». Ο Bellatrix αντιπροσωπεύει τον αριστερό ώμο του Ωρίωνα. Αν και εμφανίζεται μόνο ως το 22ο φωτεινότερο αστέρι στους ουρανούς μας,  στην πραγματικότητα είναι ένας θερμός, μπλε γίγαντας, περίπου 240  έτη φωτός μακριά.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:28 μ.μ.   

Σάββατο, 18 Δεκεμβρίου

• Η σελήνη παίρνει τρεις νύχτες για να περάσει από την μια άκρη του αστερισμού του Ταύρου στην άλλη. Αυτό το βράδυ, κοιτάξτε κάτω αριστερά της Σελήνης (λίγο περισσότερο από το πλάτος μιας γροθιάς στην προέκταση του βραχίονα) για το σμήνος των Πλειάδων. Κάτω από τις Πλειάδες, είναι ο πορτοκαλής Αλντεμπαράν. Μακριά στα αριστερά τους λάμπει η πιο φωτεινή Αίγα.

• Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:20 μ.μ. 

Κυριακή, 19 Δεκεμβρίου

• Σε αυτές τις μακριές νύχτες του Δεκεμβρίου, ο αστερισμός του Ηνίοχου οδηγεί το άρμα του μέσα στον ουρανό όλη τη νύχτα. Αυτό το θεϊκό άρμα, όμορφα ντυμένο με το λαμπρό κίτρινο αστέρι του την Αίγα,  αρχίζει το ταξίδι του στα βορειοανατολικά το σούρουπο, φθάνει πολύ ψηλά τα μεσάνυχτα και τερματίζει πάνω στα βορειοδυτικά την αυγή. Με κιάλια θα μπορέσετε να βρείτε τα φωτεινά ανοιχτά αστρικά σμήνη στον αστερισμό: M37, M36 και M38, καθώς και το σμήνος M35 ανάμεσα στο θ του Ηνίοχου και τον Μπετελγκέζ.
  

• Παραπάνω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα.

• Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).

• Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer's Guide:  "Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια." Χωρίς αυτά, "Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος."

Κατά τη διάρκεια των Διδυμίδων του 2004, ο Alan Dyer απαθανάτισε μια φωτεινή βολίδα να περνάει ακριβώς από το Σείριο (στο κάτω μέρος της βολίδας, όπως φαίνεται στη φωτογραφία). Ο Ωρίωνας είναι στο πάνω μέρος της εικόνας και στα δεξιά. Ο φωτογράφος χρησιμοποίησε ψηφιακή μηχανή με ευρυγώνιο φακό 16-mm, κάνοντας έκθεση του ενός λεπτού, με  f/2.8 και ISO 800. Για να είστε τόσο τυχερός θα πρέπει να έχετε βγάλει πολλές άλλες φωτογραφίες!

• Θέλετε να μυηθείτε στο χώρο της αστροφωτογραφίας; Συμβουλευθείτε το βιβλίο Αστροφωτογραφία(εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης) και αποκτήστε τις κατάλληλες γνώσεις για να φωτογραφίσετε το ηλιακό μας σύστημα και πέρα από αυτό).

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

• Παρατηρείτε τον Ήλιο καθημερινά (με τη χρήση ενός ασφαλούς ηλιακού φίλτρου) αφού σχεδόν πάντοτε αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα φαινόμενα στην επιφάνειά του. Ο Ήλιος βγαίνει από ένα ασυνήθιστα μεγάλο ηλιακό ελάχιστο. Η ηλιακή δραστηριότητα επιταχύνεται, με τις ηλιακές κηλίδες και άλλα μαγνητικά φαινόμενα να συμβαίνουν πιο συχνά τώρα. Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

• Ο Ερμής γίνεται αμυδρότερος και γρήγορα θα βυθιστεί ξανά στο φως της δύσης του ήλιου.

• Η Αφροδίτη, ακόμα στο μέγιστο της λαμπρότητάς της (μέγεθος -4,8), φαίνεται στην ανατολή την αυγή (ο Αυγερινός) πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Ανατέλλει περίπου 2 ώρες πριν το πρώτο φως της αυγής. Πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης είναι ο αρκετά αμυδρότερος Στάχυς, ενώ πιο πάνω είναι ο Κρόνος. Ακόμα πιο πάνω και στα αριστερά είναι ο Αρκτούρος.

• Ο Άρης, αμυδρός, με μέγεθος +1,3, έχει σχεδόν χαθεί μέσα στο φως του ηλιοβασιλέματος. Όμως, με ένα ζευγάρι κιάλια ίσως να μπορέσετε να τον εντοπίσετε κάτω και στα δεξιά του λαμπρότερου Ερμή, ο οποίος θα τον φθάσει σε απόσταση μόλις 1° το σούρουπο της 13ης Δεκεμβρίου.

• Ο Δίας (μέγεθος -2,5, στα σύνορα μεταξύ Ιχθύων και Υδροχόου) λάμπει ψηλά στα  νοτιοδυτικά το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι 41 δευτερόλεπτα του τόξου. Η νότια ισημερινή ζώνη του πλανήτη συνεχίζει να ανασχηματίζεται, με σκούρα σημάδια να εμφανίζονται στα ανατολικά και στα δυτικά. Η νέα κηλίδα που ανακαλύφθηκε στον Δία περνάει από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη 3 ώρες και 40 λεπτά μετά την διέλευση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας.

Το διάκενο Cassini είναι και πάλι εύκολα ορατό καθώς η κλίση των δακτυλίων του Κρόνου έχει αυξηθεί σημαντικά, όπως φαίνεται στην φωτογραφία του Αγάπιου Ηλία στις 9 Δεκεμβρίου από την Λευκωσία. Ο Αγάπιος χρησιμοποίησε το τηλεσκόπιο Celestron SCT 9 ¼ και την webcamera SPC900NC (f/25).

• Ο Κρόνος (μέγεθος +0,8, στην Παρθένο) βρίσκεται περίπου 20° πάνω από την λαμπρή Αφροδίτη. Το πιο αμυδρό αστέρι πάνω από τον Κρόνο είναι το γ της Παρθένου ή γνωστό με το όνομα Πορρίμα. Θα τον βρείτε στα ανατολικά-νοτιοανατολικά περίπου 2 ώρες πριν την ανατολή του ήλιου. Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν ανοίξει στις 10° από την θέση κάτοψης.   

• Ο Ουρανός (μέγεθος 5,8 στους Ιχθείς) βρίσκεται 2° στα ανατολικά του Δία. 

• Ο Ποσειδώνας (μέγεθος 7,9, στον Αιγόκερο) βρίσκεται ακόμα ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, μοιράζεται το ίδιο πεδίο στο προσοφθάλμιο με το μ του Αιγόκερου. Εδώ θα δείτε αναλυτικούς χάρτες του Ουρανού και του Ποσειδώνα:  http://www.skyandtelescope.com/observing/highlights/85530917.html

• Ο Πλούτωνας έχει χαθεί στο φως του ηλιοβασιλέματος. 

www.astronomy.gr