Η ομάδα κατά καιρούς μας έχει παροτρύνει να μελετήσουμε και να εμβαθύνουμε στην δική μας παράδοση, τόσο στην αρχαία ελληνική όσο και στην χριστιανική. Με την ανάγνωση των κειμένων θα παρατηρήσετε πόσα κοινά υπάρχουν ανάμεσα στην αρχαία ελληνική σκέψη και στην γιογκική διδασκαλία.
Η φιλοσοφία δεν είναι μία σειρά από αφηρημένες έννοιες με τις οποίες ασχολείται μία ελίτ ανθρώπων παρά είναι ένας τρόπος ζωής και μάλιστα ένας τρόπος ευτυχισμένης ζωής, ενας ευδαίμονας βίος όπως έλεγαν οι αρχαίοι. Το 1985 ο Παραμχάσα Σατυανάντα είχε πει ότι στην παγκόσμια ιστορία υπάρχουν μόνο δύο φιλοσοφίες: η Ινδική και η Ελληνική και ότι όλες οι άλλες σχολές που άνθισαν στην συνέχεια στην Δύση δεν ήταν παρά η συνέχεια της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Ο ίδιος ο Παραμχάμσατζι και όλοι οι δάσκαλοι της παράδοσης μας, έχουν διδάξει πόσο σημαντικό είναι ο άνθρωπος να έχει μία φιλοσοφία στην ζωή του, η οποία τον στηρίζει και τον καθοδηγεί. Σήμερα στον κόσμο που ζούμε είναι αναγκαία, ίσως όσο ποτέ άλλοτε, μία τέτοια φιλοσοφία για εμάς.
Η ομάδα ασχολείται με την αρχαία ελληνική σκέψη. Η αρχαία ελληνική σκέψη αριθμεί 12 αιώνες ζωής. Από τον 6ο αιώνα πριν απ’τον Χριστό μέχρι τον 6ο αιώνα μετά από τον Χριστό. Έχει σαν ορόσημο της τον Σωκράτη για την ταξινόμηση της. Ο Σωκράτης πεθαίνει το 399 πίνοντας το κώνειο.
Οι φιλόσοφοι πριν τον Σωκράτη ονομάζονται προ-Σωκρατικοί, είναι οι φιλόσοφοι του 6ου και 5ου αιώνα πριν από τον Χριστό. Ο Πλάτωνας είναι μαθητής του Σωκράτη και ιδρύει την δική του σχολή, την Ακαδημία. Ο Αριστοτέλης φοιτεί 19 χρόνια στην Ακαδημία του Πλάτωνα και μετά ιδρύει την δική του σχολή στο Λύκειο, τον Περίπατο. Σχεδόν ταυτόχρονα, το 310 πριν τον Χριστό, ιδρύονται στην Αθήνα δύο σχολές: ο Κήπος από τον Επίκουρο και η Στοά από τον Ζήνωνα τον Κητιέα, ταυτόχρονα σχολή ιδρύουν και οι Σκεπτικοί με τον Πύρρωνα τον Ήλιο.
Μεγάλη επίδραση στην ελληνική σκέψη ασκούν τα Ελευσίνια μυστήρια, οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι.
Οι σχολές μακροημερεύουν μέχρι το 529 μΧ, οταν ο Ιουστινιανός δια αυτοκρατορικού διατάγματος κλείνει δια παντός τις φιλοσοφικές σχολές στην Αθήνα. Φέτος μελετούμε το Εγχειρίδιο του Επίκτητου, εμπνευστήκαμε από τις πολλαπλές αναφορές της Σουάμιτζι.
Ο Επίκτητος έζησε από το 55 μΧ μέχρι το 105 μΧ και ανήκει στους Στωικούς. Η ζωή του Επίκτητου είναι σαν παραμύθι. Ο Επίκτητος γεννιέται στην Φρυγία στην Ιεράπολη, 22 χρόνια μετά από τον θάνατο του Χριστού. Είναι δούλος, γεννιέται από γονείς δούλους και έχει ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα υγείας, είναι κουτσός είτε εκ γενετής είτε γιατί του ασκήθηκε βία. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία στα χρόνια του Επίκτητου είναι τεράστια. Η πατρίδα του, η Ιεράπολη, είναι πολύ κοντά στην Έφεσο και στις αρχαίες Κολοσσές. Τα ίδια περίπου χρόνια κυρήττει σε αυτή την περιοχή ο Απόστολος Παύλος ο οποίος απευθύνει τις επιστολές του προς Εφεσσίους και προς Κολοσσαείς.
Η Ιεράπολη, Ιερή πόλη της θεάς Κυβέλης, πατρίδα του Επίκτητου, είναι το σημερινό Παμού Καλέ στη Τουρκία. Τον Επίκτητο αγοράζει ο Ερμαφρόδιτος, γίνεται κύριος του και τον οδηγεί στην Ρώμη. Ο Ερμαφρόδιτος είναι γραμματέας δύο αυτοκρατόρων καταρχήν του Νέρωνα και μετά του Διομητιανού . Η εποχή είναι πάρα πολύ ταραγμένη αυτοί οι δύο αυτοκράτορες έχουνε μείνει στην ιστορία για την βαναυσότητα και την παραφροσύνη τους, ο Νέρωνας βάζει φωτιά στην Ρώμη και δολοφονεί την οικογένεια του, ο Διομητιανός έχει μείνει στην ιστορία για τους διωγμούς εναντίον των Χριστιανών. Στην Ρώμη ο Επίκτητος παρακολουθεί την φιλοσοφία του γνωστού, για το έργο του, στωικού φιλοσόφου Γάιου Μουσόνιου Ρούφου. Στο έργο του συγκαταλέγεται το “ει και περι γυναικών φιλοσοφητέον” δηλαδή αν οι γυναίκες μπορούν να φιλοσοφούν, και απαντά βεβαίως θετικά…και βέβαια μπορούν να φιλοσοφούν οι γυναίκες, γιατί έχουν και όρεξη και οικείωση προς αρετή. Ο Μουσόνιος Ρούφος βοηθάει πολύ τον Επίκτητο. Γίνεται απελεύθερος “δούλος”, κάτι που συνηθίζεται αυτή την εποχή. Εξελίσσεται η σκέψη και η φιλοσοφία του. Όταν το 94 μ.χ ο Διομητιανός, δια αυτοκρατορικού διατάγματος, διώχνει τους φιλοσόφους και κλείνει τις σχολές, τότε ο Επίκτητος καταφεύγει στην Νικόπολη της Ηπείρου, όπου ιδρύει την δική του σχολή, έχει γίνει εντωμεταξύ γνωστός , έχει πολλούς μαθητές , ζει πολύ λιτά και βιοπορίζεται τα του βίου από την διδασκαλία . Μένει μέχρι το τέλος της ζωής του στην Νικόπολη αφοσιωμένος στην διδασκαλία, και πεθαίνει το 135 μ.χ. Πριν πεθάνει έχει υιοθετήσει ένα παιδί ορφανό για να το σώσει και μετά από πολλά χρόνια μοναχικής ζωής συζεί με μία γυναίκα και μεγαλώνουν μαζί το παιδί.
Σωκράτης και Επίκτητος είναι δύο μοναδικά παραδείγματα στην ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας όπου η ζωή και το έργο του ανδρός είναι ένα και το αυτό. Υπάρχει μία ενότητα μεταξύ ζωής και διδασκαλίας.
Ο Σωκράτης είναι το πρότυπο του Επίκτητου, και αναφέρεται πολλές φορές σ’αυτόν. Η φιλοσοφία μετά τον Σωκράτη δεν είναι πιά η ίδια. Η φιλοσοφία με τον Σωκράτη κατεβαίνει στον δρόμο και στην αγορά, ο Σωκράτης είναι ο οίστρος των Αθηναίων, η αλογόμυγα που τους αφυπνίζει, είναι αυτός που λέει ότι "ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω". Εάν δηλαδή ο άνθρωπος δεν εξετάζει την ζωή του, εάν δεν γνωρίσει τον εαυτό του, τότε η ζωή δεν αξίζει τον κόπο να βιωθεί. Κάθε σχολή επαγγέλλεται τον ευδαίμονα βίο, δηλαδή την ολοκληρωμένη, την ένθεη ζωή.
Κάθε σχολή ερμηνεύει διαφορετικά τον όρο ευδαιμονία και τα μέσα μέσω των οποίων αποκτάται η ευδαιμονία. Κάθε σχολή ακολουθεί ενα διαφορετικό τρόπο ζωής, ενα lifestyle. Για τον Επίκτητο ο ευδαίμονας βίος είναι ο βίος που κυλά απρόσκοπτα, είναι η εύροια, ένα συνώνυμο της ευδαιμονίας. Ο άνθρωπος πρέπει να ζει "ομολογουμένως τη φύσει και τω λόγω". Αυτό σημαίνει ότι γνωρίζει και τη δική του φύση και την θεία φύση, ο λόγος είναι ταυτόχρονα και φυσικός και θεϊκός. Ο ευδαίμονας βίος κτάται με το "γνώθι σεαυτόν", με την διαρκή ενάσκηση του νου, με την διάκριση και με την απόσπαση, δηλαδή τη μη προσκόλληση.
Ο Επίκτητος, ο οποίος γεννιέται δούλος, καταξιώνεται από δύο φωτεινούς Ρωμαίους αυτοκράτορες, τον αυτοκράτορα Αδριανό ο οποίος μεταβαίνει στην Νικόπολη για να παρακολουθήσει την διδασκαλία του και από τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, ο οποίος είναι και ο ίδιος στωικός φιλόσοφος, γνωστός με το έργο "Εις Εαυτόν". Ο Μάρκος Αυρήλιος μνημονεύει τον Επίκτητο σαν δάσκαλο του και τον θεωρεί ανώτερο και από τον Πλάτωνα.
Ο Επίκτητος σαν άλλος Σωκράτης αφιερώνεται στην δια ζώσης διδασκαλία και δεν γράφει τίποτα. Είμαστε πολύ τυχεροί γιατί το έργο του έχει διασώσει ο μαθητής του Γάιος Φλάβιος Αρριανός, ο οποίος μας είναι γνωστός από την Κύρου ανάβαση, δηλαδή από την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από μία ιστορία των Ινδιών που έχει γράψει και από την ιστορία της Βυθηνίας που είναι πατρίδα του. Είναι γόνος πλούσιας οικογένειας, κάνει στρατιωτική καριέρα και συντάσσει σε οκτώ βιβλία τις διατριβές, δηλαδή τις παραδόσεις του Επίκτητου. Από τις οκτώ διατριβές έχουν σωθεί οι τέσσερις και το Εγχειρίδιο, που αποτελεί επιτομή του έργου του.
Με το Εγχειρίδιο ο Επίκτητος γίνεται γνωστός ανά την οικουμένη. Το Εγχειρίδιο μεταφράζεται τον 8ο αιώνα στα αραβικά, τον 14ο αιώνα στα Λατινικά στην αυλή των Μεδίκων, τον 18ο αιώνα στα κινέζικα από τον Ιησουίτη μοναχό Ρίτσι.
Τον Επίκτητο μελετούν οι φιλόσοφοι από τον 17ο αιώνα και μέχρι σήμερα, ενδεικτικά ο Καρτέσιος, ο Πασκάλ, ο Σπινόζα, ο Καντ, ο Νίτσε έχουν επηρεαστεί από το έργο του οι Πατέρες της εκκλησίας και πολλοί βυζαντινοί αυτοκράτορες, ειδικά από το ηθικό μέρος της διδασκαλίας του.
Η φιλοσοφία σώζει ζωές, έχουμε το παράδειγμα του Τζέιμς Μποντ Στοκντέηλ, ο οποίος είναι σμήναρχος και υποψήφιος αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Όταν καταρρίπτεται το αεροπλάνο του στο Βιετνάμ από τους Βιετκόνγκ, τότε λέει ότι μπαίνει στην εποχή του Επίκτητου και τον σώζει η ενασχόληση με το Εγχειρίδιο, έτσι κρατιέται στην ζωή και παραμένει εγχέφρων. Όταν απελευθερώνεται γράφει ένα βιβλίο για την τραυματική του εμπειρία και την επίδραση του Εγχειριδίου στην ζωή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου