19/5/12

Πατησίων και ίσια για τα Πατήσια

Πατησίων και ίσια για τα Πατήσια 
Είναι ο δρόμος που έχει «την δική του ιστορία». Από την εξοχική οδό μέχρι την σημερική πολύβουη λεωφόρο. Τα Πατήσια και η οδηγούμενη σε αυτά οδός Πατησίων είναι γεμάτα ενδιαφέρουσες ιστορίες.  




Γιατί όμως Πατήσια; Οι απόψεις για την προέλευση του ονόματος είναι μπερδεμένες και μέχρι σήμερα δεν έχει διατυπωθεί καμία επίσημη εκδοχή.
Ο Καμπούρογλου αναφερόμενος στην παραδοξότητα του ονόματος πιστεύει ότι τα Πατήσια προήλθαν από το βυζαντινό «Παραδείσια». Η σχετική αφθονία νερού που υπήρχε στην περιοχή λόγω των ρεμάτων που κατέβαιναν από τον Υμηττό έκανε το μέρος ιδανικό για την ανάπτυξη κήπων «παραδεισένιων». Με τον ερχομό των Τούρκων στην Αθήνα πιθανόν να υπήρχε παραφθορά του ονόματος (δεν μπορούσε να λεχθεί από τους Οθωμανούς) και έτσι από παραδείσια μετατράπηκε σε Πατήσια.
Μια παράδοση αναφέρει ότι κατά την τουρκοκρατία λέγονταν Αγά-Πατήσια. Αυτό προήλθε από ένα ανέκδοτο περιστατικό. Όταν ο τούρκος Αγάς που αρέσκονταν στο πιοτό τρικλίζοντας διαρκώς, καταδίωκε τα παιδιά της περιοχής, εκείνα με την σειρά τους  του έλεγαν περιπαικτικά «Αγά …πάτα ίσια!».






Βέβαια, αρχικά τα Πατήσια είχαν μικρότερη έκταση από τη σημερινή. Κάτι που ενισχύει την άποψη ότι προήλθα από τον ιδιοκτήτη των εκεί κτημάτων, την οικογένεια Πατίχα ή τον τούρκο Πατις Αγά.
Περισσότερο πιθανή θεωρείται η άποψη του Κ. Μπίρη. Ότι το τοπωνύμιο προέκυψε από το όνομα του αρχαίου δήμου Βάτης και συγκεκριμένα από τον επιρρηματικό τύπο Βατήσι. Η θέση του αρχαίου δήμου τοποθετείται στην περιοχή των σημερινών Πατησίων. Επιγραφή με το όνομα Βάτης έχει βρεθεί κοντά στην Ομόνοια. Η λέξη Βάτη συγγενεύει με το βατός, ότι η περιοχή ήταν δηλαδή κατάλληλη για διάβαση. Κάτι τέτοιο μπορεί να δικαιολογηθεί λόγω της ύπαρξης αρχαίας οδού προς την περιοχή. Έτσι μάλλον το Βατήσι με τις γλωσσικές παραφθορές των χρόνων έγινε Πατήσια.
Μετά την Μάχη των Πλαταιών ο Θεμιστοκλής θέλησε να προστατεύσει την πόλη από περσικές επιδρομές και έτσι έχτισε τοίχος γύρω από την Αθήνα. Από τη Μενιδιάτικη Πόρτα, που βρίσκονταν επί της Σοφοκλέους στην Κεντρική Αγορά ξεκινούσε ο δρόμος που περνούσε μέσα από το μικρό οικισμό Πατήσια και οδηγούσε προς την Πάρνηθα. Το τείχος κατεδαφίστηκε το 1834 και άρχισε να δημιουργείται οδικό δίκτυο.
Σε όλο το διάστημα του 19ου αιώνα η Πατησίων ήταν ο δρόμος που οδηγούσε προς την εξοχή. Τα Πατήσια ήταν ευχάριστος τόπος αναψυχής των αθηναίων λόγω των μεγάλων κήπων τους και της δροσιάς που προσέφεραν. Το μόνο εμπόδιο για τον περίπατο στα Πατήσια μπορούσε να σταθεί ο δυνατός βοριάς που σήκωνε σκόνη στον δρόμο.
Το 1841 αποφασίζεται η διευθέτηση της οδού προς το χωριό Πατήσια. Η μελέτη του j. Beck περιελάμβανε δρόμο μήκους 12 μέτρων από τη Σοφοκλέους έως την Σταδίου και 14 μέτρα για το επόμενο τμήμα μέχρι τη σημερινή οδό Στουρνάρη. Στην συνέχεια ακολουθούσε την παλαιά χάραξη και αποκτούσε πλάτος 10 μέτρα κινούμενος πάνω στον αρχαίο δρόμο.
Το 1860 η συμβολή της Πατησίων με την Αιόλου γίνεται ο πυρήνας της κοινωνικής ζωής λόγω των πολλών καφενείων που υπήρχαν. Το 1876 το κτίριο του «Σχολείου των Τεχνών», του Πολυτεχνείου δηλαδή, σε σχέδια του Λύσσανδρου Καυταντζόγλου, έρχεται να προσδώσει αίγλη σε έναν δρόμο που ακόμα διέθετε μόνο σκόρπιες κατοικίες. Δίπλα στο Πολυτεχνείο, σε οικόπεδο που δωρίζει η Ελένη Τοσίτσα με δωρεά το Δ. Βερναρδάκη αποπερατώνεται το 1888 το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Στην τελευταία τριακονταετία του 19ου αιώνα το σχέδιο πόλεως είχε επεκταθεί μέχρι το Πεδίον του Άρεως. Το χωριουδάκι Πατήσια είχε επεκταθεί και έτσι από το 1871 δημιουργεί δυο νέα προάστια: τα Άνω και τα Κάτω Πατήσια.



Η Πατησίων είχε αρχίσει να έχει έντονη κοινωνική ζωή. Κατά μήκος του δρόμου υπήρχαν καφενεία, ζαχαροπλαστεία, εστιατόρια και μπυραρίες. Την ημέρα της Πρωτομαγιάς η Πατησίων έσφυζε από την ζωντάνια των νέων αθηναίων που πήγαιναν στα Πατήσια για να μαζέψουν λουλούδι και να φτιάξουν μαγιάτικο στεφάνι! Στην περιοχή της Πλατείας Αμερικής συνηθίζονταν  να συγκεντρώνονται οι περισσότεροι και να καλωσορίζουν την άνοιξη με χορούς και τραγούδια (αργότερα ονομάστηκε γιορτή των «Ανθεστηρίων»).
Η μορφή και η όψη της Πατησίων αλλά και της συνοικίας άρχισε να μεταβάλλεται από την δεκαετία του `60 εξαιτίας της μεγάλης οικοδομική δραστηριότητα που είχε δημιουργηθεί.
Ο «δρόμος έχει την δική του ιστορία» παρότι ανεπιτυχώς το Δημοτικό Συμβούλιο θέλησε να του αλλάξει όνομα! Αφού έχει μετονομαστεί από την Ομόνοια μέχρι την Πλατεία Αμερικής σε οδό 28ης Οκτωβρίου, με την αρίθμηση για την «επίσημη» Πατησίων να αρχίζει από το 200. Παρά την μετονομασία της αυτή όμως το παλαιό όνομα εξακολουθεί να είναι σε πλήρη χρήση.
Και φυσικά το παλιό λαϊκό τραγούδι από τα «Παρίσια ίσια στα Πατήσια…».





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου